Νοσταλγία, αντιβιοτικό για άσχημες καταστάσεις

Νοσταλγία, αντιβιοτικό για άσχημες καταστάσεις

4' 53" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

 «Αλλά τη στιγμή που η γουλιά, ανακατεμένη με ψίχουλα του γλυκού, άγγιξε τον ουρανίσκο μου, σκίρτησα, προσέχοντας κάτι καταπληκτικό που συνέβαινε μέσα μου. Μια γλυκιά απόλαυση με είχε κυριεύσει, απομονωμένη, χωρίς να ξέρω την αιτία της. Μου είχε ξαφνικά κάνει τις περιπέτειες της ζωής αδιάφορες, ακίνδυνες τις καταστροφές της, ανύπαρκτη τη συντομία της, με τον ίδιο τρόπο που επενεργεί ο έρωτας, πλημμυρίζοντάς με με μία πολύτιμη ουσία: ή μάλλον η ουσία αυτή δεν ήταν μέσα μου, ήμουν εγώ. Είχα πάψει να νιώθω τον εαυτό μου μέτριο, τυχαίο, θνητό. Από πού μπορούσε να μου έρχεται αυτή η έντονη χαρά;», αναρωτήθηκε ο Μαρσέλ Προυστ στο μυθιστόρημά του «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο», ενώ η γεύση από το διάσημο μπισκότο μαντλέν ξυπνούσε νοσταλγικές μνήμες των παιδικών του χρόνων.

Απαντήσεις στις εσωτερικές αναζητήσεις του Προυστ φαίνεται να μπορεί να δώσει ο Ελληνας κοινωνικός ψυχολόγος Κωνσταντίνος Σεντικίδης, ο οποίος έπειτα από 15 χρόνια έρευνας, πάνω από 300 πειραματικές μελέτες σε χιλιάδες ανθρώπους από πολλές χώρες τους κόσμου, αποδεικνύει ότι η νοσταλγία είναι ένα συναίσθημα με ευεργετική δράση. Ο κ. Σεντικίδης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον της Βρετανίας και διευθυντής του Κέντρου Ερευνας για τον Εαυτό και την Ταυτότητα, μιλάει στην «Κ» για την επιστήμη πίσω από την παρεξηγημένη έννοια της νοσταλγίας.

Παρανόηση

– Πώς καθιερώθηκε η εντύπωση ότι η νοσταλγία είναι μία αρνητική κατάσταση;

– Η παρανόηση ξεκίνησε πριν από πολλά χρόνια, όταν γιατροί και ψυχίατροι παρατηρούσαν κλινικά ότι η νοσταλγία συνοδεύεται από διάφορα άλλα συμπτώματα, όπως θλίψη ή ακόμα και κατάθλιψη. Είναι όμως η νοσταλγία αυτή που προκαλεί αυτά τα δυσάρεστα συμπτώματα ή αυτά που προκαλούν τη νοσταλγία; Μέχρι το 2000 περίπου, ο επιστημονικός κόσμος πίστευε ότι ισχύει το πρώτο, ότι δηλαδή η νοσταλγία είναι μία κακοήθεια, η οποία προκαλεί θλίψη. Οι έρευνές μας δείχνουν όμως ότι συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Αυτό που παρατηρούμε πειραματικά είναι ότι όταν μας συμβαίνει κάτι δυσάρεστο, ο οργανισμός, για να αντιμετωπίσει αυτό το γεγονός, αντιδρά αυτομάτως κάνοντάς μας νοσταλγικούς. Η νοσταλγία, λοιπόν, είναι ένα όπλο στα χέρια μας για να αντιμετωπίσουμε τις δυσάρεστες καταστάσεις της ζωής.

– Σε τι διαφέρει η νοσταλγία από μία απλή ανάμνηση;

– Γινόμαστε νοσταλγικοί για σημαντικές στιγμές της ζωής μας, οι οποίες έχουν συνήθως γλυκόπικρα στοιχεία, θετικά και αρνητικά, και εμπεριέχουν σημαντικούς για εμάς ανθρώπους. Η σημαντικότερη όμως διαφορά είναι ότι τη νοσταλγία την αισθανόμαστε, είναι συναίσθημα, ενώ η ανάμνηση είναι απλώς μία σκέψη.

– Ποια είναι τα οφέλη που μας προσφέρει η νοσταλγία;

– Οταν γινόμαστε νοσταλγικοί, συχνά, βελτιώνεται και η διάθεσή μας. Υπάρχουν όμως και άλλα πολλά βαθύτερα οφέλη που λειτουργούν ανεξάρτητα από την προσωρινή αυτή βελτίωση της διάθεσής μας. Η νοσταλγία μας δίνει ένα αίσθημα κοινωνικότητας, μας κάνει να νιώθουμε ότι ανήκουμε, ότι υπάρχουν άνθρωποι πάνω στους οποίους μπορούμε να βασιζόμαστε. Εχουμε διαπιστώσει πειραματικά ότι η νοσταλγία μπλοκάρει τις σκέψεις θανάτου, μειώνει το υπαρξιακό μας άγχος, ενώ μας κάνει επίσης να νιώσουμε ότι η ζωή μας είναι σημαντική και έχει σκοπό. Η νοσταλγία βελτιώνει και την αυτοεκτίμησή μας και μας δίνει την αίσθηση ότι προοδεύουμε.

– Πώς μπορεί μία κατάσταση που αναφέρεται στο παρελθόν να επηρεάζει το παρόν και το μέλλον μας;

– Πράγματι, αυτό είναι κάτι που το κάνει μόνο η νοσταλγία και όχι άλλα είδη μνήμης. Η νοσταλγία όχι μόνο μας δίνει κίνητρα να βλέπουμε το μέλλον με πιο αισιόδοξο τρόπο και να επιδιώκουμε τους στόχους που έχουμε θέσει, αλλά επηρεάζει και τη συμπεριφορά μας. Από τις έρευνές μας έχουμε παρατηρήσει ότι οι νοσταλγικοί άνθρωποι βοηθούν περισσότερο τους συνανθρώπους τους και έχουν λιγότερες προκαταλήψεις απέναντι σε ηλικιωμένους, παχύσαρκους και ανθρώπους με ψυχιατρικά προβλήματα. Επίσης, όταν αισθάνεται κάποιος ότι η ζωή του έχει νόημα και αξία, οι πιθανότητες να προβεί σε συμπεριφορές που θα βελτιώσουν την υγεία του είναι μεγαλύτερες. Το γεγονός ότι στις νοσταλγικές εμπειρίες κάποιος περιτριγυρίζεται από πολλούς σημαντικούς ανθρώπους, στην καθημερινή ζωή τον κάνει να ζητάει πιο εύκολα βοήθεια όταν νιώσει ότι χρειάζεται υποστήριξη.

– Τι είναι αυτό που πυροδοτεί τη νοσταλγία;

– Συχνά προκαλείται από το αίσθημα μοναξιάς, αλλά και από αρνητικές καταστάσεις, όπως όταν αισθανόμαστε ότι η ζωή δεν έχει νόημα, όταν νιώθουμε ασυνέχεια μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος, η οποία προκαλείται για παράδειγμα από μετακομίσεις ή διαζύγια, ή όταν απλώς βαριόμαστε. Οι δυσάρεστες αυτές ψυχολογικές καταστάσεις σχεδόν αυτομάτως πυροδοτούν τη νοσταλγία. Η νοσταλγία λειτουργεί σαν αντιβιοτικό: έρχεται και ορμάει πάνω σε αυτές τις άσχημες καταστάσεις και μία μία αρχίζει να τις καταπολεμάει. Αυτό δεν σημαίνει ότι η νοσταλγία λύνει το πρόβλημα, αλλά χωρίς τη νοσταλγία τα πράγματα θα ήταν χειρότερα. Συχνά και οι αισθήσεις μας πυροδοτούν τη νοσταλγία. Μια μουσική, μια μυρωδιά, μια γεύση. Σε μία έρευνα, για παράδειγμα, που κάναμε σε φοιτητές, η γεύση του καφέ καπουτσίνο τους προκαλούσε νοσταλγία γιατί τους έφερνε στο μυαλό συναντήσεις με φίλους.

– Πόσο συχνά πρέπει, λοιπόν, να νοσταλγούμε για να έχουμε τα παραπάνω επιθυμητά αποτελέσματα;

– Από έρευνες σε 20 χώρες του κόσμου έχουμε βρει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι νοσταλγούν περίπου τρεις φορές την εβδομάδα. Ψάχνοντας όμως και εμείς απάντηση στο ερώτημά σας, συγκρίναμε τη συχνότητα της νοσταλγίας με την ευτυχία. Αυτό που περιμέναμε ήταν ότι η μέτρια νοσταλγία φέρνει θετικά αποτελέσματα, ενώ η λίγη και η πολλή νοσταλγία αρνητικά. Δεν φαίνεται όμως να ισχύει κάτι τέτοιο, αφού όσο πιο νοσταλγικός ήταν κάποιος, τόσο πιο ικανοποιημένος από τη ζωή δήλωνε ότι είναι.

– Πώς μπορεί η νοσταλγία να χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει να αντιμετωπιστούν ψυχολογικά προβλήματα;

– Αυτός είναι και ο σκοπός μας, να εφαρμόσουμε τη γνώση και την κατανόηση του φαινομένου για να βοηθήσουμε ανθρώπους που χρειάζονται υποστήριξη, όπως καταθλιπτικούς, μετανάστες, ηλικιωμένους, φυλακισμένους, ανθρώπους που περνούν δύσκολες στιγμές, ανθρώπους σε πένθος. Οσον αφορά στο πένθος, παρότι δεν έχουμε ακόμη πειραματικά αποτελέσματα, πιστεύουμε ότι η νοσταλγία βοηθάει στο να απαλύνει τον πόνο, γιατί κάνει τους ανθρώπους να αναπολούν τις ευχάριστες και σημαντικές στιγμές που έζησαν με το πρόσωπο που έχασαν και θεωρούν τελικά πως ήταν τυχεροί που τον γνώρισαν, που έζησαν δίπλα του, που ο άνθρωπος αυτός έχει κάνει τόσο πολλά για τους ίδιους.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή