Η γήρανση δεν είναι κρίση, αλλά ευκαιρία

Η γήρανση δεν είναι κρίση, αλλά ευκαιρία

6' 12" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Από τότε που ο άνθρωπος βγήκε από τις σπηλιές για ένα πράγμα προσπαθεί: Να ζήσει περισσότερο και καλύτερα. Αυτό για εμένα δεν είναι απλά το πιο ενδιαφέρον ζήτημα προς επίλυση στον κόσμο, αλλά και αυτό που μπορεί να βελτιώσει τις κοινωνίες παγκοσμίως». Ο Τζόζεφ Κάφλιν, διευθυντής και ιδρυτής του Εργαστηρίου Γήρανσης του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (MIT Age Lab), ο οποίος εδώ και 15 χρόνια αναζητεί πρακτικές λύσεις για να βελτιώσει τη ζωή των ανθρώπων μεγάλης ηλικίας, μιλάει στην «Κ» για το μέλλον μιας κοινωνίας που γερνάει, που έχει όμως τη δυνατότητα να γίνει ασφαλέστερη, υγιέστερη, ευκολότερη και πιο ευχάριστη, όχι μόνο για τους ηλικιωμένους, αλλά για όλους.

– Ποιες είναι οι τρεις μεγαλύτερες προκλήσεις σε ένα πληθυσμό που γερνάει;

– Η πρώτη πρόκληση αφορά τη φροντίδα των ηλικιωμένων. Η γήρανση του πληθυσμού οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι κάνουμε λιγότερα παιδιά, κάτι το οποίο σημαίνει ότι το βάρος της φροντίδας πέφτει σε όλο και λιγότερα χέρια.

Η δεύτερη πρόκληση αφορά το μέλλον της εργασίας και της απασχόλησης. Πρέπει να αναθεωρήσουμε την αντίληψη ότι οι άνθρωποι που κάνουν νοητικές εργασίες, χειρίζονται πληκτρολόγια, είναι πωλητές, καθηγητές ή δημοσιογράφοι, μπορούν να παίρνουν σύνταξη στα 50 ή στα 60. Η γήρανση απαιτεί ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο.

Η τρίτη ευκαιρία, και όχι πρόκληση, είναι να αξιοποιήσουμε δημιουργικά την τεχνολογία ώστε, ακόμα και σε μεγάλη ηλικία, να συνεχίσουμε να μένουμε στα σπίτια μας, να είμαστε κοινωνικά δραστήριοι και να μετακινούμαστε με ασφάλεια. Η νέα τεχνολογία σε συνδυασμό με τις εξελίξεις στην ιατρική μπορούν να μας επιτρέψουν να κάνουμε όλα εκείνα που θέλουμε -να δουλεύουμε, να φροντίζουμε τα εγγόνια μας- ακόμα και εάν έχουμε μία, δύο ή και τρεις χρόνιες παθήσεις.

Το βάρος στις κόρες

– Ποια μέλη της οικογένειας επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος της φροντίδας των ηλικιωμένων;

– Σχεδόν παγκοσμίως, η μεγαλύτερη ενήλικη κόρη είναι εκείνη που παρέχει τη μεγαλύτερη φροντίδα. Εάν θέλεις πραγματικά να καταλάβεις τον γηράσκοντα πληθυσμό, ο καλύτερος άνθρωπος να ρωτήσεις δεν είναι ένας ηλικιωμένος, ούτε ένας καθηγητής, αλλά μία γυναίκα μεταξύ 47-57 ετών. Δεν θέλω να πω ότι οι άνδρες δεν φροντίζουν τους ηλικιωμένους, απλά αναλαμβάνουν πιο εκτελεστικούς ρόλους. Οι κόρες όμως είναι αυτές που σηκώνουν συνήθως το βαρύ φορτίο της συναισθηματικής υποστήριξης, των επισκέψεων στους γιατρούς, της διεκπεραίωσης καθημερινών δραστηριοτήτων, όπως το ντύσιμο και το φαγητό, αλλά και αυτές που θα φροντίσουν να μη τους λείψει πότε μία αγκαλιά.

Οι Κινέζοι, για παράδειγμα, δεν γεννούν πάνω από ένα παιδί, όχι μόνο εξαιτίας της πολιτικής του ενός παιδιού ανά οικογένεια, αλλά και επειδή ένας ενήλικας που έχει υπό τη φροντίδα του δύο ή τρεις ηλικιωμένους είναι πολύ δύσκολο να μεγαλώσει δύο παιδιά. Στις ΗΠΑ μία στις τέσσερις οικογένειες παρέχει πάνω από 20 ώρες φροντίδας την εβδομάδα σε ηλικιωμένους, ενώ στην Ευρώπη μία στις τρεις οικογένειες παρέχει τις αντίστοιχες ώρες φροντίδας.

– Σχετικά με τη δεύτερη πρόκληση, η καθυστερημένη συνταξιοδότηση δεν θα αυξήσει ακόμα περισσότερο την ανεργία στους νέους;

– Πράγματι υπάρχει μεγάλη ανεργία στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, αλλά υπάρχει και μεγάλη έλλειψη χεριών σε κάποιες ειδικότητες, όπως στην αυτοκινητοβιομηχανία και σε ιατρικό-νοσηλευτικό προσωπικό. Οι μεγαλύτερης ηλικίας εργαζόμενοι, 50, 60 ή 70 ετών, όχι μόνο κάνουν δουλειές που έχουμε ανάγκη, αλλά έχουν επίσης και τη θεσμική μνήμη σχετικά με το γιατί αυτά τα επαγγέλματα άρχισαν να εξασκούνται. Εάν πρόκειται να ζήσεις περισσότερο και καλύτερα, αυτό σημαίνει ότι έχεις και μεγαλύτερη υποχρέωση να συμβάλεις στην κοινωνία και να παραμείνεις παραγωγικός.

Η εκπαίδευση

– Τι αλλαγές πρέπει να γίνουν για να τεθεί σε εφαρμογή ένα τέτοιο σχέδιο;

– Αν σκοπεύουμε να ζητήσουμε από τους ανθρώπους να δουλεύουν για περισσότερα χρόνια, θα χρειαστεί βέβαια να επανασχεδιάσουμε το μέλλον της εργασίας. Από τη μία πρέπει να επανεξεταστούν θέματα εργονομίας και φωτισμού, αλλά και θέματα ασφάλειας. Για παράδειγμα η BMW στη Γερμανία επένδυσε σε ρομποτικά συστήματα, όχι μόνο για να αυξήσει την παραγωγικότητα, αλλά και για να δημιουργήσει ένα πιο ασφαλές περιβάλλον με σκοπό να κρατήσει στη γραμμή παραγωγής εργαζόμενους άνω των 50 ετών.

Η εκπαίδευση είναι επίσης μία έννοια που χρειάζεται να αναθεωρηθεί. Δεν προτείνω σε κάποιον να μείνει στην ίδια δουλειά που είχε όταν ήταν 25 ή 30 χρόνων. Αντίθετα, εάν κάποιος πρόκειται να εργάζεται για 50 ή 60 χρόνια, θα χρειαστεί να ακολουθήσει όχι μία, αλλά δύο ή τρεις διαφορετικές καριέρες. H αντίληψη ότι θεωρείσαι μορφωμένος επειδή πήγες σχολείο και πανεπιστήμιο από τα έξι έως τα 23 σου χρόνια πρέπει να αλλάξει.

Με την ταχύτητα που εξελίσσονται σήμερα η γνώση και η τεχνολογία, μέχρι να φτάσεις στα 30 σου είσαι ξεπερασμένος. Επιβάλλεται να συνεχίσεις δυναμικά να μαθαίνεις.

– Πώς η τεχνολογία μπορεί να αποτελέσει εργαλείο για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων;

– Η τεχνολογία είναι κάτι περισσότερο από εργαλείο, είναι μέσο για να χτίσεις ελπίδα και να δώσεις θάρρος. Οι τεχνολογίες στις οποίες πρέπει να στραφούμε δεν πρέπει να στοχεύουν μόνο στη θεραπεία ασθενειών, αλλά στη διαχείριση τέτοιων καταστάσεων πριν προλάβουν αυτές να γίνουν πρόβλημα. Αλλες τεχνολογίες θα επιτρέπουν στους ηλικιωμένους να μένουν για μεγαλύτερο διάστημα ανεξάρτητοι στο σπίτι τους, να μετακινούνται με ασφάλεια ή να απολαμβάνουν τη φροντίδα μας ακόμα και όταν βρισκόμαστε μακριά τους.

Παρόλα αυτά δεν προτείνω να δημιουργήσουμε προϊόντα ή χώρους «φιλικούς-προς-τους-ηλικιωμένους» (age-friendly), γιατί ούτε οι νέοι θα τα χρησιμοποιήσουν, αλλά τελικά, ούτε και οι ηλικιωμένοι. Οπότε σκοπός μας είναι να σχεδιάσουμε προϊόντα που δεν απευθύνονται σε ανθρώπους κάποιας συγκεκριμένης ηλικίας. Αλλωστε, ανεξάρτητα από την ηλικία του, ο οποιοσδήποτε απολαμβάνει ένα προϊόν που είναι πολύ εύκολο ή πολύ ασφαλές ή πολύ έξυπνο. Τα φιλικά -προς-τους-ηλικιωμένους προϊόντα δείχνουν έλλειψη φαντασίας και όχι δημιουργικότητα. Ενα τηλέφωνο με τρία κουμπιά είναι κοροϊδία και όχι δημιουργία.

– Για να εντοπίσετε τις τεχνολογίες που θα διευκολύνουν πραγματικά τη ζωή ενός ηλικιωμένου, δημιουργήσατε την ολόσωμη στολή AGNES (Αge Gain Now Empathy System). Τι σας δίδαξε αυτό το πείραμα;

– Οταν φοράς αυτή τη στολή βιώνεις όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας άνθρωπος ηλικίας 75-80 ετών που πάσχει από δύο χρόνιες παθήσεις, διαβήτη και οστεοαρθρίτιδα. Ως αποτέλεσμα, έχεις περιορισμένη κίνηση στα χέρια και τον λαιμό, μειωμένη όραση και νευροπάθεια στα πόδια. Σε αυτή την έρευνα συνεργαζόμαστε με κατασκευαστές υποδημάτων, ηλεκτρικών συσκευών, τροφίμων και άλλων προϊόντων και διαπιστώνουμε συνεχώς ότι πράγματα που θεωρούμε ως δεδομένα στην καθημερινότητά μας, συχνά, αποτελούν πρόκληση για τους ανθρώπους μεγάλης ηλικίας. Για παράδειγμα, αντιληφθήκαμε ότι τα προϊόντα που απευθύνονται σε ηλικιωμένους είναι τοποθετημένα είτε πολύ ψηλά είτε πολύ χαμηλά στα ράφια του σουπερμάρκετ, πολλές συσκευασίες ανοίγουν δύσκολα ή η ετικέτα τους είναι δυσανάγνωστη, τα παπούτσια είναι μεν άνετα αλλά φοριούνται δύσκολα, ενώ η είσοδος και η έξοδος από το αυτοκίνητο αποτελεί συχνά άθλο. Στις ανεπτυγμένες χώρες που το αγοραστικό κοινό άνω των 55 ετών αυξάνεται συνεχώς, φτιάχνοντας πιο εύκολα στη χρήση προϊόντα δεν βελτιώνεται μόνο η ποιότητα ζωής, αλλά ανεβαίνουν και οι πωλήσεις.

«Βγαίνω στη σύνταξη»

– Παρόλα αυτά, οι ηλικιωμένοι συχνά πιστεύουν ότι είναι πολύ μεγάλοι για να μάθουν νέα πράγματα, οι ενήλικες βλέπουν το πέρασμα του χρόνου ως κάτι αρνητικό, εκτιμώντας ότι τα πράγματα πηγαίνουν μόνο προς το χειρότερο, ενώ η πολιτεία αντιμετωπίζει τη γήρανση σαν πρόβλημα και την εξισώνει με την περίθαλψη. Πώς θα υπερπηδήσουμε τα εμπόδια που βάζουν οι ίδιες μας οι παγιωμένες αντιλήψεις σχετικά με τη γήρανση;

– Πράγματι, πρέπει να ξαναγραφτεί η ιστορία του τι σημαίνει να είσαι μεγάλος. Το «βγαίνω στη σύνταξη» έχει την έννοια του «αποτραβιέμαι». Αντίθετα, η γήρανση πρέπει να συνδέεται με το να κάνεις νέα και διαφορετικά πράγματα. Και οι πολιτικοί πρέπει να έχουν τη φαντασία να επιτελέσουν τον πραγματικό τους ρόλο: να oραματιστούν το πώς θα πρέπει να είναι η κοινωνία. Η γήρανση δεν είναι κρίση, αλλά ευκαιρία να καινοτομήσουμε.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή