Ολοι έχουμε ακούσει τη φράση «το σωματίδιο του Θεού», όμως ελάχιστοι γνωρίζουν τι ακριβώς είναι το περιβόητο μποζόνιο Χιγκς ή σε τι οφείλει το… ψευδώνυμό του, που λατρεύουν οι δημοσιογράφοι και αντιπαθούν οι επιστήμονες. Σήμερα το απόγευμα ο Μάικλ Τατς, καθηγητής Φυσικής του Πανεπιστημίου Columbia και μέχρι προσφάτως επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας των ΗΠΑ που συμμετέχει στο πείραμα ATLAS στο CERN, θα επιχειρήσει να λύσει τις εύλογες απορίες του αθηναϊκού κοινού. Προσκεκλημένος του Συλλόγου Αποφοίτων του Πανεπιστημίου Columbia στην Ελλάδα, ο διαπρεπής φυσικός θα δώσει μία ομιλία με θέμα «Γιατί μας ενδιαφέρει το μποζόνιο Χιγκς; Πώς το ανακάλυψαν 6.000 επιστήμονες στο CERN και ποιο είναι το επόμενο βήμα;» στο Ιδρυμα Ευγενίδου.
«Από την εποχή των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων αναζητάμε τα στοιχειώδη συστατικά της ύλης», λέει στην «Κ» ο Μάικλ Τατς. «Στόχος μας είναι να κατανοήσουμε τα στοιχειώδη σωματίδια και τις δυνάμεις που συνθέτουν την ουσία από την οποία αποτελούμαστε – τα σώματά μας, η Γη, οι πλανήτες, τα αστέρια. Τον τελευταίο αιώνα φαίνεται ότι έχουμε εντοπίσει, αν όχι όλα, τουλάχιστον πολλά από αυτά τα σωματίδια». Ωστόσο, πριν από περίπου 50 χρόνια οι επιστήμονες ήρθαν αντιμέτωποι με ένα μεγάλο αίνιγμα: «Τα σωματίδια που μεταφέρουν τις στοιχειώδεις δυνάμεις (ηλεκτρομαγνητικές ή βαρυτικές) έχουν το καθένα διαφορετική μάζα. Μια βασική ερώτηση είναι “πώς απέκτησαν τη μάζα τους;”».
Τη δεκαετία του ’60, ο φυσικός Πίτερ Χιγκς και οι συνεργάτες του διατύπωσαν την υπόθεση ότι το λεγόμενο «πεδίο Χιγκς» και ο «μηχανισμός Χιγκς» μπορούν να δώσουν απάντηση σε αυτό το ερώτημα (το 2013, ο Χιγκς βραβεύτηκε με Νομπέλ για τη συγκεκριμένη θεωρία του). «Φανταστείτε ότι είστε σε μια προεκλογική εκδήλωση», προτείνει ο καθηγητής. «Ας πούμε ότι βρίσκεστε σε ένα δωμάτιο γεμάτο υποστηρικτές του Ομπάμα. Το πλήθος αντιπροσωπεύει το πεδίο Χιγκς. Φανταστείτε τώρα ότι ο Ομπάμα μπαίνει στην αίθουσα – τι θα συμβεί; Ολοι αυτοί οι άνθρωποι θα τον κυκλώσουν, θα θέλουν να του μιλήσουν, να τον αγγίξουν κ.ο.κ. Αν προσπαθήσει να διασχίσει τον χώρο, η πορεία του ανάμεσα στον κόσμο θα είναι αργή, όπως ένας πολύ βαρύς άνθρωπος που μετακινείται με δυσκολία. Και τώρα φανταστείτε ότι εγώ μπαίνω στον χώρο – κανένας δεν με ξέρει και είναι εύκολο να διασχίσω το δωμάτιο, έτσι δίνω την εντύπωση ότι είμαι πολύ ελαφρύς. Επομένως, το σωματίδιο Ομπάμα είναι πολύ βαρύ και το σωματίδιο Τατς πολύ ελαφρύ. Κάπως έτσι αποκτούν τα στοιχειώδη σωματίδια τη μάζα τους. Ολα εξαρτώνται από το πώς αλληλεπιδρούν με το πεδίο Χιγκς!».
«Πιασάρικη φράση»
Οσο για το μποζόνιο Χιγκς, μπορούμε να το φανταστούμε σαν «τη φήμη ότι “ο Ομπάμα είναι εδώ”, η οποία αρχίζει να διαδίδεται στην αίθουσα, προκαλώντας τον ενθουσιασμό του κοινού». Κατά συνέπεια, «η ανακάλυψη του σωματιδίου απέδειξε τη θεωρία του πεδίου Χιγκς». Ομως παρά την ιδιαιτερότητα του μποζονίου, το οποίο ανοίγει νέους δρόμους για την έρευνα, οι πλειονότητα των φυσικών (ανάμεσά τους και ο δηλωμένος άθεος Πίτερ Χιγκς) δεν εγκρίνει τον όρο «σωματίδιο του Θεού». Είναι «μια πιασάρικη φράση, η οποία τραβά την προσοχή του κοινού και μας δίνει την ευκαιρία να συζητήσουμε για τη δουλειά που γίνεται στο CERN και γενικότερα στη φυσική σωματιδίων. Αυτή είναι η θετική της διάσταση», αναγνωρίζει ο κ. Τατς. «Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά πριν από περίπου 20 χρόνια από τον νομπελίστα φυσικό Λέον Λέντερμαν στο βιβλίο του “Το σωματίδιο του Θεού”. Ο ίδιος ο συγγραφέας αφηγείται μια αστεία ιστορία: όταν έγραψε το βιβλίο, η επιστημονική κοινότητα ήδη αναζητούσε το σωματίδιο για πάρα πολύ καιρό. Ηθελε, λοιπόν, να δώσει στο έργο του τον τίτλο The Goddamn Particle, όμως ο εκδότης του το απέρριψε και έτσι γεννήθηκε το God Particle», συνεχίζει. Υπογραμμίζει, πάντως, ότι το μποζόνιο είναι εξαιρετικά σημαντικό, αφού, αν τα στοιχειώδη σωματίδια δεν είχαν μάζα, τότε «θα ήταν αδύνατον να υπάρξουμε».
Η διάλεξη θα πραγματοποιηθεί στις 7.30 μ.μ. στο αμφιθέατρο του Ιδρύματος Ευγενίδου. Θα ακολουθήσει προβολή της ψηφιακής παράστασης «Phantom of the Universe» στο Πλανητάριο στις 8.45 και τις 9.30 μ.μ. Δελτία εισόδου θα διανέμονται από τις 6.30 μ.μ.