«Μάνα» – ή αλλιώς η ιστορία μιας παρέας κοριτσιών που εγκατέλειψαν τα εγκόσμια για να γίνουν μητέρες όλων των παιδιών, όπως ξετυλίγεται μέσα από το ντοκιμαντέρ της Βάλερυ Κοντάκου.
Πριν από πενήντα τέσσερα χρόνια περίπου, έξι κορίτσια στην όψιμη εφηβεία τους αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τις οικογένειές τους για να αφιερωθούν σε έναν αγαθοεργή σκοπό. Προκάλεσαν την έντονη αντίδραση των γονιών τους και την ένσταση της κοινής γνώμης. Η επιμονή τους όμως ήταν τέτοια και το όραμά τους τόσο δυνατό ώστε να νικήσουν κάθε εμπόδιο. Τοποθετημένη χρονικά στις αρχές της δεκαετίας του ’60, η επαναστατική αυτή ενέργεια είχε μια απόχρωση φεμινιστική, επενδυμένη με ένα θρησκευτικό, ίσως συντηρητικό περιτύλιγμα. Το όνειρό τους ήταν να γίνουν καλόγριες, όχι όμως για στενά θρησκευτικούς λόγους, αλλά για να βοηθήσουν απροστάτευτα παιδιά χωρίς γονείς ή με γονείς που δεν ήταν σε θέση να τα μεγαλώσουν. Οι τέσσερις από τις έξι φίλες -όλες τους από τον Πειραιά- ίδρυσαν το Παιδικό Ίδρυμα Λύρειο στο Νέο Βουτζά Αττικής και παραμένουν ενωμένες μετά από τόσα χρόνια, αποδεικνύοντας ότι η αρχική αυτή απόφαση δεν ήταν ένα ρομαντικό όνειρο της νεαρής ηλικίας, αλλά μία συνειδητοποιημένη στάση ζωής.
Η ιστορία συγκίνησε την κινηματογραφίστρια ντοκιμαντέρ Βάλερυ Κοντάκου, η οποία, μετά από 20 χρόνια γνωριμίας με τις μοναχές, μοιράζεται την ασυνήθιστη αυτή ιστορία μέσα από τη δουλειά της. Το Μάνα , που παρουσιάστηκε στο φετινό φεστιβάλ ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης, ξετυλίγει την πορεία αυτών των γυναικών, που είναι μητέρες όχι δικών τους παιδιών, αλλά όλων εκείνων που χρειάζονται τη μητρική φροντίδα. To ίδρυμα στεγάζει περίπου πενήντα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, από δεκαοχτώ μηνών ως και την ενήλικη ζωή τους. «Είναι ένα είδος διευρυμένης οικογένειας. Μία μεγάλη ελληνικού τύπου οικογένεια που διαρκεί για μια ζωή. Επίσης, όταν υπάρχουν αδέλφια, το ίδρυμα τα αναλαμβάνει όλα. Είναι πραγματικά μοναδικό ότι αυτές οι γυναίκες φροντίζουν τους ανθρώπους που παίρνουν κάτω από τη στέγη τους για μια ζωή, όχι μόνο στα βασικά θέματα αλλά και στο να σπουδάσουν, να κάνουν δική τους οικογένεια. Και είναι επίσης σημαντικό ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν εκεί, παρά το τραυματικό τους παρελθόν, είναι, από όσο τα γνώρισα, ισορροπημένα», δηλώνει η Βάλερυ Κοντάκου.
H Βάλερυ Κοντάκου
Ίσως όμως το πιο εντυπωσιακό στοιχείο για την ίδια ήταν το γεγονός ότι όλο αυτό το έργο ζωής γίνεται εδώ και τόσα χρόνια χωρίς καμία οικονομική υποστήριξη είτε από την εκκλησία, είτε από το κράτος. «Έχω πολλές φορές αναλογιστεί πως αν όλοι οι Έλληνες σκέφτονταν με αυτόν τον τρόπο δεν θα βρισκόμασταν σε αυτή τη δυσμενή κατάσταση σήμερα», λέει η Κοντάκου. Το Μάνα είναι ένα ντοκιμαντέρ με αισιόδοξο μήνυμα. Κατά μία έννοια αποτελεί εξαίρεση στη δουλειά της Κοντάκου, οι ταινίες της οποίας -αν και ασχολούνται πάντα με ανθρώπινες ιστορίες- συνήθως ξεσκεπάζουν την αθέατη και αρνητική ή άδικη πλευρά κάποιου θέματος. Παράδειγμα, το βραβευμένο στο ελληνικό φεστιβάλ ταινιών του Λος Άντζελες ντοκιμαντέρ Who is on First , γύρω από την προετοιμασία της ελληνικής ομάδας football στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Τα γυρίσματά του ξεκίνησαν το 2002, όταν η Κοντάκου επέστρεψε από τη Νέα Υόρκη για να εγκατασταθεί στην Ελλάδα με το σύζυγό της, τον εικαστικό Μαρκ Χατζηπατέρα, και τα δυο τους παιδιά. Αν και ταξιδεύει συχνά στη Νέα Υόρκη, η Αθήνα είναι πλέον ο μόνιμος τόπος κατοικίας της. Εδώ εξάλλου ίδρυσε εκτός από την εταιρία παραγωγής της και το Εxile Room, χώρο προβολής ντοκιμαντέρ στην καρδιά της οδού Αθηνάς, ένα μη κερδοσκοπικό οργανισμό που έχει συμβάλει καθοριστικά στη διάδοση αυτού του κινηματογραφικού είδους όχι μόνο μέσω προβολών ταινιών, αλλά και με εργαστήρια και διαλέξεις. Φέτος μάλιστα ανέλαβε για πρώτη φορά και την παραγωγή μιας μικρού μήκους ταινίας μυθοπλασίας, της Βόλτας , της Στέλλας Κυριακοπούλου, που προβλήθηκε πρόσφατα στο φεστιβάλ του Sundance στην Αμερική.