Η Στέγη της Aθήνας

9' 30" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Πέντε ετών, η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών δημιουργεί ψευδαίσθηση μεγαλύτερης ηλικίας. «Η έντονη παρουσία της προκύπτει από το έργο που έχει παραχθεί», εξηγεί η Αφροδίτη Παναγιωτάκου. «Μέσω της εξωστρεφούς πληθωρικότητας που τη χαρακτηρίζει, το κοινό αντιλήφθηκε γρήγορα την ταυτότητα του οργανισμού». Άμεση, χειμαρρώδης, fast forward στην επικοινωνία, η Αναπληρώτρια Διευθύντρια της Στέγης δεν μασάει τα λόγια της. Ξαναβρισκόμαστε επαγγελματικά περίπου μια πενταετία μετά την πρώτη μας συνέντευξη, παραμονές τότε των εγκαινίων της Στέγης. Μητέρα πλέον δύο κοριτσιών, δεν έχει πραγματικά αλλάξει – διατηρεί μια ευγενική βιασύνη, ενώ προσφέρει απλόχερα το χρόνο της σε ό,τι αγαπά και θεωρεί σημαντικό: την οικογένεια και τη δουλειά της. Γιαννιώτισσα και Μανιάτισσα στις ρίζες, πατά γερά, κι έτσι μπορεί να ονειρεύεται. Με τη σιγουριά που της προσφέρουν σε θεωρητικό επίπεδο πτυχία και μεταπτυχιακά σε Μουσικολογία, Αισθητική και Πολιτιστική Διαχείριση, αλλά κυρίως με το χαρακτήρα της, σου μεταδίδει με ενθουσιασμό τον παλμό της Στέγης, σε κάνει να αισθάνεσαι ότι μετέχεις σε αυτό που γίνεται, ότι είναι δικό σου όσο και δικό τους.

 «Η Στέγη γεννήθηκε στην καρδιά της κρίσης», διευκρινίζει η Αφροδίτη Παναγιωτάκου. «Δεν θα μπορούσαμε ούτε θα θέλαμε να απέχουμε από ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Αυτό δεν σημαίνει σε πυροβολώ, δεν σημαίνει  σου στερώ το όμορφο. Αντιθέτως, θεωρούμε ότι μπορείς να σκέφτεσαι και να χειροκροτάς – δύσκολος συνδυασμός επί της ουσίας! Σε όλο το πρόγραμμα της Στέγης συναντάς μια λέξη κλειδί: σύγχρονο. Υπάρχει μια κοινή αισθητική, μια κοινή αγωνία η οποία ενώνει τη Schaubühne με τον Υμπύ του William Kentridge και μια παράσταση ελληνικής ομάδας όπως οι RootlessRoot ή οι Blitz. Είναι, σε όλες τις περιπτώσεις, σχήματα που συνομιλούν με το σήμερα. Εξίσου με τις πρωτογενείς δημιουργίες, επιζητούμε σύγχρονες επιμέλειες, π.χ. πριν από το Πάσχα παρουσιάστηκε μια συναυλία όπου η θρησκευτική γαλλική μπαρόκ μουσική συνάντησε ρεμπέτικα και αμανέδες, χωρίς παύσεις μεταξύ των ασμάτων».

«Όσον αφορά τη σχέση Στέγης και Ιδρύματος Ωνάση, αξίζει να ανατρέξουμε στην κοινή τους πορεία», συνεχίζει. «Οι βασικοί πυλώνες του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης είναι ο πολιτισμός, η παιδεία, το περιβάλλον, η υγεία και η κοινωνική αλληλεγγύη. Στην υγεία, το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο αποτελεί σημείο αναφοράς για τους Έλληνες. Στην παιδεία, το Ίδρυμα έχει μακρά παράδοση, με δράσεις όπως προγράμματα υποτροφιών, υποστήριξη εδρών και τμημάτων ΑΕΙ όπου διδάσκεται ο ελληνικός πολιτισμός ανά τον κόσμο, διεθνή βραβεία, χορηγίες σε πανεπιστήμια και πολιτιστικούς φορείς της χώρας μας, ενώ για τη διά βίου μάθηση και το περιβάλλον τρέχουν συνεχώς πολιτιστικά και εκπαιδευτικά προγράμματα που αφορούν την πόλη της Αθήνας, και δεν αναφέρομαι φυσικά μόνο στο Rethink Athens. Η συνεργασία με το Δήμο Αθηναίων για την αξιοποίηση κτηρίων –των οποίων το Ίδρυμα Ωνάση έχει χρηματοδοτήσει τις μελέτες αποκατάστασης, με στόχο την επαναλειτουργία τους– είναι σε εξέλιξη και περιλαμβάνει σχέδια για καινοτόμες δράσεις που στοχεύουν στην ενίσχυση της νεανικής επιχειρηματικότητας».

Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τα κέρδη ενός αυτοτελούς και θεσμικά ανεξάρτητου συνώνυμου Ιδρύματος με επιχειρηματικό χαρακτήρα. Βάσει της διαθήκης του Αριστοτέλη Ωνάση, το 40% των κερδών χρησιμοποιείται για κοινωφελείς σκοπούς. «Όσο το ένα κινείται υγιώς επιχειρηματικά, θα κινείται και το άλλο κοινωφελώς», λέει η Αφροδίτη Παναγιωτάκου. «Είναι σπάνιο ένα ίδρυμα να έχει πενταπλασιάσει την περιουσία που άφησε ο ιδρυτής, όπως συμβαίνει στη συγκεκριμένη περίπτωση. Χάρη στη σοφία του Αριστοτέλη Ωνάση, υπάρχει μια εγγύηση διάρκειας που εξασφαλίζει την παρουσία του κοινωφελούς στο διηνεκές. Στη Στέγη, αγκαλιάζουμε σιγά σιγά την ιστορία του Ιδρύματος. Πολλοί από τους καλλιτέχνες με τους οποίους συνεργαζόμαστε υπήρξαν υπότροφοι που το ίδρυμα “ακολουθεί”  και μετά το πέρας των σπουδών τους. Από την ίδρυσή του το 1975 μέχρι σήμερα, έχουν υποστηριχθεί 5.500 υπότροφοι, από τους οποίους περίπου 850 είναι καλλιτέχνες από διαφορετικούς τομείς. Τον Δεκέμβριο του 2015 το Ίδρυμα κλείνει 40 χρόνια. Θα δηλώσουμε την επέτειο όχι φέτος με έναν απολογισμό, αλλά του χρόνου. Μελλοντοστρόφως κινούμενοι, θα γιορτάσουμε τα επόμενα 40 χρόνια!»

Έχοντας παρακολουθήσει στενά την πορεία της Στέγης, ως τακτικός και περίεργος θεατής, αναρωτιέμαι μήπως μελλοντικά προγραμματίζει εικαστικές ή άλλες εκδηλώσεις περισσότερο μαζικές ή εκτός κτηρίου. «Υπάρχει ένας πολιτιστικός χάρτης στον οποίο ανήκουμε και εμείς. Για παράδειγμα το ΕΜΣΤ, μουσεία και οργανισμοί όπως ο ΝΕΟΝ κ.ά. διοργανώνουν σημαντικές εκθέσεις, και οι καλλιτέχνες μπορούν να δημιουργήσουν εντός αυτού του πλαισίου. Εξακολουθούμε να ασχολούμαστε με τα εικαστικά, αλλά κυρίως με τη λογική αστικών συμβάντων, παρά μέσα στον εκθεσιακό χώρο. Άλλωστε, πάντα κάναμε πολλά παράλληλα πράγματα, εντός και εκτός κτηρίου. Η Στέγη είναι οι άνθρωποι και το περιεχόμενό της».

«Στην Αθήνα βγήκαμε από την πρώτη μέρα», προσθέτει η Αφροδίτη Παναγιωτάκου. «Το Fast Forward Festival είναι γεμάτο παραγωγές που τις ζει κανείς μέσα από διαδρομές στην πόλη. Η ιδέα μιας έκθεσης για την Αθήνα εκκολαπτόταν. Ξεκινήσαμε να δουλεύουμε το πρόγραμμα Strange cities: Athens – Παράξενες πόλεις: Αθήνα σε συνεργασία με τους επιμελητές Double Decker από το Λονδίνο. Πόλεις παράξενες, άνθρωποι παράξενοι και ξένοι, “people are strange when you are a stranger”, όπως έχουν τραγουδήσει οι Doors. Γρήγορα αποφασίσαμε ότι δεν θέλαμε κάτι νοσταλγικό, και ας είναι δυνατό trend – αγαπάμε τις ζωντανές πόλεις. Ούτε η μονοδιάστατη urban όψη της Αθήνας –με graffiti, κεραίες κλπ.– που έχει αποθεωθεί ήταν το ζητούμενο. Γεννήθηκε έτσι η ιδέα να επιστρέψουμε στην έννοια του φαντασιακού. Απευθυνθήκαμε σε 25 pop καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο, για να δημιουργήσουν τη δική τους εικόνα για τη δική μας Αθήνα – μόνη προϋπόθεση να μην την έχουν δει ποτέ! Η κοινή βοήθεια που έλαβαν ήταν ένα “κουτί έμπνευσης” που περιείχε μια συνταγή, ένα άρωμα, ένα ποίημα, ένα βιβλίο και ηχογραφήσεις από ήχους και μουσική της πόλης».

Σε ποιους δρόμους οδήγησε τους καλλιτέχνες η αθέατη Αθήνα; Τι γέννησε στη φαντασία τους αυτή η πόλη, με την απαράμιλλη ιστορία; Τι ανέδειξαν οι λέξεις, οι ήχοι και οι γεύσεις; Το ποίημα του Σεφέρη, το κείμενο του Μάρκαρη, οι γεμιστές ντομάτες που μαγείρεψαν, το γιασεμί, οι νεραντζιές και ο Χατζιδάκις; «Όταν ήρθαν τα έργα, η πρώτη έκπληξη ήταν ότι δεν είχε αποθεωθεί η Αθήνα του αρχαίου πνεύματος, μόνο δύο έργα ακουμπούσαν στην κληρονομιά. Επίσης, δεν υπήρχαν έργα στα οποία η πόλη να ταυτίζεται με την έννοια της κρίσης, μόνο ένα – δύο, κι αυτά όχι ως κάτι αρνητικό, αλλά ως καίριο σχόλιο. Τα υπόλοιπα κουβαλούν μια μαγεία που συνδέεται με το φως, με ήχους, με μυρωδιές, με χαρά και αισιοδοξία – ένα ζευγάρι γυαλιά ηλίου πάνω σε ένα τραπέζι, ένα γιασεμί που ξεπηδά από ένα παράθυρο. Ένας φωτογράφος που ζει στο Σάο Πάολο φωτογράφισε γωνιές της πόλης του, περιγράφοντας την εμπειρία του ως Walking down my own Athens!»

Η Στέγη της Aθήνας-1

History Lives, Amy Friend: Στο πλαίσιο της διοργάνωσης Strange cities: Athens, 25 καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο κλήθηκαν να αποτυπώσουν τη δική τους εικόνα για την Αθήνα.

 

Η Στέγη προτίμησε να εγκαταστήσει τη φαντασιακή Αθήνα σε μια ζωντανή περιοχή της πόλης, την οποία ο κόσμος δεν επισκέπτεται όπως παλιά. Το Strange cities βρήκε στέγη στην Πλατεία Θεάτρου, στη Διπλάρειο Σχολή. «Η κατάσταση έχει αλλάξει, την ημέρα θυμίζει ήρεμες εποχές. Το βράδυ, όπως σε όλα τα κέντρα μιας μεγάλης πόλης, κυκλοφορούν όλοι και όλα. Στον πρώτο όροφο λειτουργεί κανονικά η Σχολή. Εμείς βρισκόμαστε στον δεύτερο, με έντονη την αύρα των ανθρώπων που σε εκείνες τις αίθουσες διδάχτηκαν τέχνες. Οι Double Decker (Μελίτα Σκαμνάκη και Wilhem Finger), σε συνεργασία με το αρχιτεκτονικό δίδυμο Spacelab (Βάνα Κρημνιώτη και Σωτήρης Χαΐνης), σχεδίασαν την έκθεση με θετικό πρόσημο. Το αγκάλιασμα του decadent μπορείς να το διαχειριστείς με πολλούς τρόπους».

Η Στέγη της Aθήνας-2

Από την έκθεση Strange cities: Athens. Χωρίς τίτλο, John Diebel.

 

Πέραν της έκθεσης καθαυτής, αληθεύει ότι η Στέγη χτίζει ένα μεγάλο urban project γύρω από την πόλη; «Η έκθεση έχει πολλές εκφάνσεις, κοινωνικές, πολιτικές, εκπαιδευτικές, “διασκεδαστικές”. Ας πούμε, ο Χρήστος Σαρρής έχει ολοκληρώσει έναν κύκλο γυρισμάτων σε απομακρυσμένες γωνιές της Ελλάδας, όπου συνομίλησε με ανθρώπους τρίτης ηλικίας και εφήβους που δεν έχουν έρθει ποτέ στην Αθήνα, και κατέγραψε τα συναισθήματα που γεννά η άγνωστη πρωτεύουσα, συναισθήματα ελευθερίας αλλά και μοναξιάς, περιέργειας και φόβου. Το ίδιο έγινε σε συνεργασία με το Onassis Cultural Center της Νέας Υόρκης. Απευθυνθήκαμε σε Έλληνες τρίτης γενιάς, που δεν έχουν έρθει ποτέ στην Αθήνα και δεν μιλούν ελληνικά, ζητώντας να καταγράψουν σε video μέσω smartphone πώς φαντάζονται την Αθήνα. Εκεί ναι, η Ακρόπολη νίκησε – όλοι θέλουν να ανέβουν στον ιερό βράχο! Θα συνεργαστούμε επίσης με τη Γεννάδειο Σχολή. Ας μην ξεχνάμε ότι πολλά έργα του 18ου και 19ου αιώνα δημιουργήθηκαν βασισμένα σε κείμενα περιηγητών, χωρίς οι ζωγράφοι να έχουν έρθει στην Αθήνα. Οι καλλιτέχνες του Strange cities διάβασαν Μάρκαρη και Σεφέρη. Δεν είναι σε πολύ διαφορετική μοίρα από αυτούς που διάβαζαν Λόρδο Βύρωνα! Μέσα στη Διπλάρειο θα οργανωθούν συζητήσεις με διπλωμάτες πριν και μετά τη θητεία τους στην Αθήνα, και με τουρίστες πριν και μετά την άφιξή τους, για να μας πουν αν απέχει αυτό που φαντάζονταν από αυτό που βρήκαν και να αφήσουν φεύγοντας ένα δικό τους αποτύπωμα. Επίσης, συνεργαζόμαστε με πρόσωπα που ξέρουν την αθηναϊκή κουλτούρα του φαγητού. Για δύο μήνες, η Διπλάρειος θα γίνει ένα ευχάριστο σημείο συνάντησης. Ο εικαστικός Ζάφος Ξαγοράρης, υπότροφος του Ιδρύματος, μαζί με τα παιδιά ενός εξαιρετικού σχολείου στα Καμίνια, που δημιούργησαν την πρόσφατη εγκατάσταση Λοξή Τάξη στο Μουσείο Μπενάκη, θα παρουσιάσουν ένα διήμερο workshop για το τι εννοούν οι έφηβοι σήμερα όταν φαντάζονται παράξενες πόλεις. Άτομα που δεν έχουν όραση θα μας δείξουν την πόλη μέσα από τα δικά τους “μάτια”. Θα οργανωθούν διαδρομές με οδηγούς τους πωλητές του περιοδικού αστέγων Σχεδία, και έκθεση φωτογραφίας τους στον πρώτο όροφο της Στέγης».

Η Στέγη της Aθήνας-3

Από την έκθεση Strange cities: Athens.  Fluid Pigments, Thomas Robson

 

«Η Στέγη συνεχίζει την παράδοση που έχει διαμορφώσει το Ίδρυμα, ως προς τον τρόπο προσέγγισης των ειδικών κοινωνικών ομάδων», συμπληρώνει η Αφροδίτη Παναγιωτάκου. «Μας ενδιαφέρει εντέλει η καλλιέργεια ισότιμων σχέσεων. Όταν φεύγεις από μια παράσταση όπως αυτή του Jérôme Bel και του Theater Hora, στην οποία πρωταγωνιστούν άτομα με νοητική υστέρηση, βγαίνεις πιο δυνατός. Να λυπηθείς; Ποιον; Αυτόν που είναι πάνω στη σκηνή και έχει να διαχειριστεί μια δύσκολη ψυχική και σωματική κατάσταση, κι όμως παρουσιάζει μια πολύ καλή παράσταση ως επαγγελματίας καλλιτέχνης; Δεν πιστεύουμε στις ειδικές ομάδες, γιατί όλοι ανήκουμε σε κάποια. Η Στέγη είναι ένας πολιτιστικός οργανισμός που διατηρεί σαφή πολιτική στάση. Όταν ένα κοινωφελές ίδρυμα ανεβάζει πολιτικές παραγωγές, απαιτείται τόλμη, ελευθερία και διακυβεύεται κόστος. Επίσης, δεν τίθεται αμφιβολία για το τι είδους σχέση έχει η Στέγη με την gay κοινότητα. Υποστηρίζουμε το Gay Pride από την πρώτη μέρα. Φέτος, θα κατεβούμε πιο “συντεταγμένα”, για να δώσουμε τον τόνο, να δείξουμε ότι η ισότητα θα έπρεπε να είναι τόσο αυτονόητη και ωραία υπόθεση, όσο ένας περίπατος Σάββατο απόγευμα στην πόλη. Είναι ακόμη σαφές ποια άποψη έχουμε για τους μετανάστες, ποια θέση για την Άκρα Δεξιά. Ο άνθρωπος που ασπάζεται τις απόψεις της Χρυσής Αυγής δεν είναι κοινό μας. Η ουδετερότητα σε τέτοιες περιπτώσεις είναι συνώνυμη του κυνισμού».

Στις 29 Απριλίου εγκαινιάστηκε στη Στέγη μια έκθεση με τίτλο Adhocracy Athens, με έργα και αντικείμενα που έχουν προκύψει από συνεργασίες καλλιτεχνών, επιστημόνων, δημιουργών, οι οποίοι συναντιούνται μέσω διαδικτύου ή φυσικά, για να παραγάγουν αντικείμενα που σπάνε την ιδέα της σταθερής καπιταλιστικής αλυσίδας. Από 23 έως 25 Μαΐου, το συνέδριο ΜΟΔΑ ΚΑΙ Κινηματογράφος διερευνά μια σχέση πάθους, με ομιλίες, προβολές, συζητήσεις και εργαστήρια. «Μόδα και τρόμος, Μόδα και σουρεαλισμός, Μόδα και τηλεοπτικές σειρές είναι οι τρεις ενότητες που θα μας απασχολήσουν. Μας ενδιαφέρει το κομμάτι της μόδας ως όχημα που απελευθερώνει τη φαντασία στην καθημερινότητα. Θα θέλαμε λοιπόν να την απενοχοποιήσουμε από τη μονολιθική της πρόσληψη ως συνταγή καλού γούστου. Θυμάμαι αντίστοιχα όταν ξεκινούσε η Στέγη λέγαμε μεταξύ μας “σύγχρονος πολιτισμός – απενοχοποίηση τώρα”. Σύγχρονος πολιτισμός δεν σημαίνει κάτι σκοτεινό, εγκεφαλικό, ακατανόητο – κάθε άλλο. Αυτό είναι το στοίχημα, να σκέφτεσαι ενώ χειροκροτάς».

 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή