Το Φεβρουάριο του 2009, στη δημοπρασία της συλλογής επίπλων και έργων τέχνης των Yves Saint Laurent και Pierre Bergé υπήρχε μια πολυθρόνα με την υπογραφή της Eileen Gray και τιμή εκτίμησης 2-3 εκατομμύρια ευρώ. Ήταν φιλοτεχνημένη στα τέλη της δεκαετίας του 1910, με μπράτσα και βάση δύο δράκους σμιλεμένους σε ξύλο και διακοσμημένους με σχέδια από λάκα, αγαπημένη τότε τεχνική της δημιουργού. Η τιμή στην οποία έφτασε να πουληθεί ήταν αστρονομική: 21.905.000 ευρώ, ποσό ρεκόρ για έπιπλο του 20ού αιώνα. Όταν κλήθηκε από δημοσιογράφους να το σχολιάσει, η εκπρόσωπος του ανώνυμου πλειοδότη είπε ότι δεν θα μπορούσε παρά να χαρακτηριστεί «το τίμημα του πόθου» – κι αυτός ακριβώς είναι ο τίτλος της ταινίας The Price of Desire, με θέμα τη ζωή της Αγγλο-Ιρλανδής αριστοκράτισσας που έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στο Παρίσι, διέπρεψε κατεξοχήν ως σχεδιάστρια επίπλων και μετά από μια περίοδο δόξας πέρασε στην απόλυτη αφάνεια, για να απολαύσει πάλι την αναγνώριση λίγο πριν πεθάνει. Στο επίκεντρο της υπόθεσης βρίσκεται η πρώτη της απόπειρα να καταπιαστεί με την αρχιτεκτονική –παρόλο που δεν την είχε σπουδάσει– υπογράφοντας μια κατοικία με κωδική ονομασία E-1027, στο Roquebrune–Cap–Martin της Κυανής Ακτής, στη Νότια Γαλλία. Χτισμένη στο διάστημα 1927-1929, η βίλα έχει καταχωρηθεί στην ιστορία ως αριστούργημα του μοντερνισμού, κερδίζοντας το θαυμασμό όχι μόνο ειδημόνων του είδους αλλά και διασημοτήτων όπως ο Αριστοτέλης Ωνάσης ή ο Brad Pitt. Φέτος ανοίγει για πρώτη φορά στο κοινό, μετά από μακρόχρονες προσπάθειες να αποκατασταθούν όχι μόνο οι σημαντικές φθορές που υπέστη στο πέρασμα του χρόνου, αλλά και η υστεροφημία της γυναίκας που την έφτιαξε. ’
Η Villa E-1027 σήμερα
«Κατά τη διάρκεια μιας μακράς ζωής –γεννήθηκε στο Enniscorthy της κομητείας Wexford, το 1878, και ενταφιάσθηκε στο κοιμητήριο Père Lachaise, στο Παρίσι, το 1976– η Gray υπήρξε μάρτυρας πρωτοφανών κοινωνικών, φιλοσοφικών και τεχνολογικών εξελίξεων στην τέχνη και το design», σημειώνει η Ιρλανδή Mary McGuckian, που υπογράφει το σενάριο και τη σκηνοθεσία. «Το ευρύ φάσμα, η εξέλιξη και η μακροημέρευση της καριέρας της ως ζωγράφου, γλύπτριας, ειδικής στο λακάρισμα, σχεδιάστριας επίπλων, σχεδιάστριας χαλιών, interior designer, αρχιτέκτονα, τοπιογράφου, φωτογράφου και δημιουργού κολάζ/ανάγλυφων ήταν αποτέλεσμα τεράστιας μελέτης, δεξιότητας και προσπάθειας». Όσον αφορά την προσωπικότητά της, η Jennifer Goff, επιμελήτρια της συλλογής με δημιουργίες της Gray στο Εθνικό Μουσείο της Ιρλανδίας και συγγραφέας της βιογραφίας Eileen Gray: Her Work and Her World που κυκλοφόρησε πρόσφατα, λέει συνοπτικά: «Εκκεντρική. Αντικομφορμίστρια. Τελειομανής. Επίσης υπέφερε άσχημα από αυτo-αμφισβήτηση. Και ό,τι την αφορούσε ήταν ένα αίνιγμα».
Στην ταινία την υποδύεται η επίσης Ιρλανδή ηθοποιός Orla Brady, ενώ η Alanis Morissette δίνει μορφή –και φωνή– σε έναν από τους μεγάλους έρωτές της, την τραγουδίστρια Marisa Damia. Η άλλη σημαντική της σχέση που ζωντανεύει στο πανί είναι με τον Jean Badovici, έναν αρχιτέκτονα ρουμανικής καταγωγής, τον οποίο ενσαρκώνει ο Francesco Scianna. Ο δεσμός τους στάθηκε αφορμή για την ανοικοδόμηση της βίλας E-1027, που πήρε την ονομασία της από τα αρχικά τους: E από το Eileen, 10 και 2 από τη θέση που έχουν τα J και B στο αλφάβητο, και 7 από τη θέση του G, σαν το ονοματεπώνυμο της Gray να εναγκαλίζει αυτό του εραστή της. Είχαν γνωριστεί το 1921, όταν εκείνη ήταν 43 ετών, επιτυχημένη και πλούσια, κι εκείνος 28. Με την ενθάρρυνσή του η Gray αποφάσισε να κάνει πράξη τα όνειρά της για την οικοδόμηση του σπιτιού. Μάλιστα, όταν βρήκε το ιδανικό σημείο στην Κυανή Ακτή, αγόρασε την έκταση στο όνομά του, αφού οι νόμοι της Γαλλίας δεν επέτρεπαν σε αλλοδαπή να έχει την κυριότητα. Στις αρχές του 1926 εγκαταστάθηκε μόνη της στην περιοχή και άρχισε να ζει ουσιαστικά στο σημείο, για να εκτιμήσει πώς τα στοιχεία της φύσης επέβαλλαν να διαμορφωθεί ο χώρος. Τρία χρόνια μετά, το «σπίτι στο χείλος της θάλασσας» ήταν έτοιμο, με έπιπλα και ειδικές κατασκευές σχεδιασμένες από την ίδια για όλους τους χώρους, με λεπτομέρειες όπως συρτάρια που ανοίγουν έτσι ώστε οι ακτίνες του ήλιου να φωτίζουν το περιεχόμενό τους!
Σημερινή άποψη από το εσωτερικό της Villa E-1027, με χαλί και έπιπλα βασισμένα σε σχέδια της Gray.
Πορτρέτο της Eileen Gray
Τραπεζάκι της Gray σχεδιασμένο για τη βίλα
Μία από τις «βλάσφημες» τοιχογραφίες.
Ήταν το πρώτο δείγμα αρχιτεκτονικού μοντερνισμού που υπέγραφε γυναίκα, και ο «πατέρας» του κινήματος –και φίλος του Badovici– Le Corbusier φάνηκε να υποκλίνεται στο επίτευγμά της. «Με μεγάλη χαρά σου λέω πόσο αυτές οι λίγες μέρες που πέρασα στο σπίτι σου με έκαναν να εκτιμήσω το σπάνιο πνεύμα που υπαγορεύει την όλη οργάνωση στο εσωτερικό και στο εξωτερικό», της έγραψε αφού φιλοξενήθηκε στη βίλα E-1027. «Ένα σπάνιο πνεύμα το οποίο έδωσε στα μοντέρνα έπιπλα και τις κατασκευές μια τόσο έντιμη, γοητευτική και έξυπνη μορφή». Όμως το 1938, όταν πια η Gray και ο Badovici είχαν χωρίσει, ο Le Corbusier προχώρησε σε μια πράξη που βεβήλωνε την αισθητική της, ζωγραφίζοντας σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους του οικήματος οκτώ τοιχογραφίες με στοιχεία που θα μπορούσαν να θεωρηθούν βολή στην αμφισεξουαλικότητά της. Μάλιστα, απαθανατίστηκε να το κάνει φορώντας μόνο τα γυαλιά του, σε «μια πράξη γυμνού φαλλοκρατισμού», όπως έχει γράψει ο Rowan Moore στην εφημερίδα Observer.
Η Gray όχι μόνο δεν μπόρεσε να επιβάλει την αποκατάσταση του έργου της, αλλά είδε αναφορές σε δημοσιεύματα να απαλείφουν ουσιαστικά τη συνεισφορά της κι αποτραβήχτηκε αφήνοντας την «αρσενική κυριαρχία» να επελαύσει. Ο Le Corbusier, από την πλευρά του, προσπάθησε ακόμα και να αγοράσει τη βίλα, καθώς όμως δεν το κατάφερε έχτισε σε απόσταση αναπνοής τη φημισμένη «καλύβα» του (1951) και ένα συγκρότημα για κατασκηνωτές (1957) που μαζί με το εστιατόριο-μπαρ L’étoile De Mer (1949) αποτελούν σήμερα το διατηρητέο συγκρότημα Cap Moderne. Η βίλα E-1027 έχει επανέλθει σε μεγάλο βαθμό στην αρχική της μορφή, με αντίγραφα των πρωτότυπων σχεδίων της Gray, όμως οι τοιχογραφίες παραμένουν, προστατευμένες πια κι από το νόμο.
H Villa E-1027 και το συγκρότημα Cap Moderne θα είναι επισκέψιμα για το κοινό έως τις 02/11, μόνο με ραντεβού, www.capmoderne.com