Μια φορά κι έναν καιρό ήταν τα ’80s. Χαρούμενα, ανέμελα, υπερβολικά. Ιδανικά χρόνια για να ανθίσει το πιο αμφιλεγόμενο κίνημα του 20ού αιώνα, που σάρωσε τις τέχνες, την αρχιτεκτονική, το design, τη μόδα. Ναι, ο μεταμοντερνισμός –παρά το όνομά του– έκανε την εμφάνισή του για να απορρίψει οτιδήποτε μοντέρνο. Ξαφνικά το «form follows function» ακουγόταν βαρετό και το «less is more» απλά δεν είχε κανένα νόημα. Ο συνδυασμός διαφορετικών παράταιρων στυλ, η μείξη ιστορικών στοιχείων με παραδοσιακά, η ρηξικέλευθη χρήση των χρωμάτων, τα έντονα μοτίβα, το χιούμορ, η ειρωνεία και η σκωπτικότητα ήταν τα ζητούμενα. Πρακτικά θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο ένας και μοναδικός κανόνας του μεταμοντερνισμού ήταν ότι δεν υπάρχουν κανόνες, κάτι που δικαιολογημένα δημιούργησε μία ασάφεια γύρω από τον όρο. Εξού και μια πλειάδα από εντελώς διαφορετικού ύφους και είδους «προϊόντα» αίφνης βαπτίστηκαν postmodern. Ανάμεσά τους το εμβληματικό και χαρακτηρισμένο πλέον ιστορικό κτίριο που σχεδίασε ο αρχιτέκτονας Michael Graves για να στεγάσει τις δημοτικές υπηρεσίες του Portland, τα κατά πολλούς κιτς αισθητικής έπιπλα και αντικείμενα του μιλανέζικου Memphis Group, του οποίου ηγούνταν ο σπουδαίος αρχιτέκτονας και designer Ettore Sottsass, η ατσάλινη προτομή του Λουδοβίκου ΙΔ΄ διά χειρός Jeff Κoons, τα εκκεντρικά και συχνά με punk συνειρμούς ρούχα της Vivienne Westwood, οι τολμηρές εμφανίσεις της Grace Jones και οι φωτογραφίσεις της από τον JeanPaul Goude, τα τραγούδια αλλά και η ίδια η περσόνα του Klaus Nomi.
PETER PILOTTO
Πέδιλο PIERRE HARDY
Ξύλινο κάθισμα από τη συλλογή Do-Ro-Ta του Alessandro Mendini για τον οίκο COMFORTY
Φωτιστικό Panda της Paola Navone για τον οίκο CAPPELLINI
Φωτιστικό Deriva di Proust του Alessandro Mendini, γκαλερί Fragile
Ως συνήθως, όμως, ό,τι ανεβαίνει –και μάλιστα με ένταση– γρήγορα κατεβαίνει. Για την ακρίβεια, ο μεταμοντερνισμός έσβησε σαν πυροτέχνημα στο γύρισμα της δεκαετίας, με κάποιους μοναχικούς συνεχιστές και έχοντας εν τέλει κερδίσει ελάχιστους πιστούς φίλους και πολλούς φανατικούς εχθρούς. Το lifestyle και οι τάσεις είχαν μπει σε άλλη τροχιά, με το μινιμαλισμό πλέον να κλείνει στο βάθος το μάτι και τη λέξη postmodern να γίνεται συνώνυμη του επιτηδευμένου, του φλύαρου, του περιττού, ακόμη και του κακόγουστου.
Σκουλαρίκια Dior Tribale, DIOR
Tote bag της Nathalie Du Pasquier για τη WRONG FOR HAY
Σκαμπό Colonna του Ettore Sottsass, KARTELL
JIL SANDER
Βιβλιοθήκη Hi-Lo των MOVING MOUNTAINS PHOTO: ERNEST WINCZYK
Χρόνια αργότερα, σε ένα ταξίδι μου στο Μιλάνο, τα βήματά μου με οδήγησαν στην Galleria Post Design, όπου τα άπαντα του Memphis Group σε επανεκδόσεις ήταν συγκεντρωμένα και προς πώληση μαζί με καινούρια έπιπλα και αντικείμενα αντίστοιχης αισθητικής από παλιούς και νέους designers. Έμοιαζαν περισσότερο με έργα τέχνης παρά με είδη καθημερινής χρήσης, ενώ πληροφορήθηκα ότι τα αυθεντικά κομμάτια πωλούνταν για πολλές χιλιάδες ευρώ σε δημοπρασίες και γκαλερί. Την ιστορία την ξέχασα, ώσπου το 2011 το μουσείο Victoria & Albert στο Λονδίνο παρουσίασε την έκθεση «Postmodernism: Style and Subversion 1970-1990», τη σημαντικότερη που έχει γίνει ως σήμερα για το μεταμοντερνισμό. Ενδεικτικό για το αμφιλεγόμενο του κινήματος είναι ότι ο Glenn Adamson, ένας από τους επιμελητές της έκθεσης, είχε δηλώσει πως στάθηκε σχεδόν αδύνατο να βρει αρχιτέκτονες οι οποίοι να παραδεχτούν ότι είχαν υπάρξει μεταμοντερνιστές. Ωστόσο, αυτή η έκθεση πυροδότησε ξανά το ενδιαφέρον και μπήκε στο παιχνίδι μια νέα γενιά ανεπηρέαστων και κόντρα στις συμβάσεις δημιουργών, από το Μιλάνο μέχρι τη Νέα Υόρκη.
LOEWE
Coffee table Panda της Paola Navone για τον οίκο CAPPELLINI
Το Markthal στο Ρότερνταμ, του ολλανδικού αρχιτεκτονικού γραφείου MVRDV.
Σκουλαρίκια Dior Tribale, DIOR
Clutch Pandora Spheres, CHARLOTTE OLYMPIA
Πολυθρόνα Sam Son του Konstantin Grcic για τον οίκο MAGIS
Σύνολο VIONNET
Απ’ ό,τι φαίνεται, ήρθε το πλήρωμα του χρόνου και αυτή η σεζόν εντάσσει επιδεικτικά την postmodern κουλτούρα στην ατζέντα της. Επιφανείς οίκοι μόδας φλερτάρουν με τις ανατροπές των ’80s, όπως ο οίκος Vionnet (παρεμπιπτόντως, πέρυσι συνεργάστηκε με το φωτογράφο Jean-Paul Goude για τη διαφημιστική του καμπάνια), όπου νεοκλασικά μεταξωτά πλισέ δένουν με μάλλινες μπλούζες και διαστημικά prints, η Charlotte Olympia προτείνει clutches-συρταριέρες και ο Pierre Hardy υποδήματα με χρώματα και φόρμες που παραπέμπουν σε γλυπτά. Στο design τα πράγματα είναι ακόμη πιο έντονα, με τους αυθεντικούς πρωταγωνιστές του κινήματος να έρχονται και πάλι στο προσκήνιο. Έτσι, ο πρόσφατα εκλιπών Michael Graves πρόλαβε να δει την επετειακή έκδοση της best-seller τσαγιέρας που είχε σχεδιάσει πριν από τριάντα χρόνια για την Alessi, ο 84χρονος Alessandro Mendini, πάντα ακμαίος και ένας από τους ελάχιστους περήφανους μεταμοντερνιστές, δημιούργησε για την πολωνική εταιρεία Comforty μια συλλογή από ξύλινα έπιπλα που φέρνουν στο νου τα έργα και τις ημέρες του στο πειραματικό Studio Alchimia, ενώ η διάσημη για τα prints της Nathalie Du Pasquier, μέλος κι αυτή του Memphis Group, επιστρατεύθηκε από το δανέζικο οίκο Wrong for Hay για μια συλλογή από υφασμάτινες δημιουργίες με στυλιζαρισμένο έθνικ χαρακτήρα. Όσο για τους νέους σχεδιαστές, η λίστα και τα παραδείγματα είναι ατελείωτα και μάλλον δείχνουν ότι αυτοί έχουν αναλάβει την απενοχοποίηση ενός κινήματος που ίσως δεν αγαπήθηκε ή δεν εκτιμήθηκε όσο θα έπρεπε.