Dream Connection

7' 47" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Πρόκειται για ένα αφιέρωμα στον ύπνο, όχι την αϋπνία», διευκρινίζει η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, αναπληρώτρια γενική διευθύντρια της Στέγης. «Στον ύπνο που χάσαμε, στον ύπνο που επιθυμούμε. H ιδέα ξεκίνησε πολύ καιρό πριν, αλλά μετά την αγρύπνια που έφεραν οι απίστευτες εντάσεις που ζήσαμε ως χώρα πέρσι το καλοκαίρι, νιώσαμε ότι είχε έρθει η στιγμή να μιλήσουμε για αυτήν την αυτονόητη ανάγκη, που γίνεται κάποιες φορές άπιαστη επιθυμία. Αρχίσαμε να συζητάμε εσωτερικά, στο γραφείο, κυρίως με την Ελισάβετ Πανταζή, πώς θα μπορούσε να ανοίξει το θέμα και η ομάδα για να ενταχθούν πολλές παράμετροι. Το βασικό ήταν η ιδέα. Όλοι έχουμε εμμονές, κι ο ύπνος είναι μία από τις δικές μας. Πώς να μην είναι εμμονή η ανάλυση του ύπνου; Είναι, άλλωστε, αυτή η δεύτερη ζωή, που ελάχιστα γνωρίζουμε και καθόλου δεν ελέγχουμε. Μια ζωή με τα δικά της χαρακτηριστικά, με την οποία καλείσαι να ασχοληθείς ή να μην ασχοληθείς, να χάσεις ή να μη χάσεις, μια ακόμα ζωή που δικαιούσαι, όμως, να ζεις. Ήταν και είναι δύσκολοι οι καιροί για ήρεμο ύπνο. Μιλάμε συχνά για την Ελλάδα, που κλήθηκε να ξυπνήσει απότομα, για τη βίαιη, αλλιώτικη αυτήν τη φορά αφύπνιση του γένους, που έπρεπε να πληρώσει τα χρέη ενός μακάριου ύπνου. Ξαφνικά ξυπνήσαμε σαν να μας πέταξε κάποιος παγωμένο νερό στο πρόσωπο! Αυτή, όμως, η αφύπνιση μας οδηγούσε στην αγρύπνια, κατάργησε ξαφνικά τα όνειρά μας. Μια αφύπνιση αναγκαία, ωστόσο, για να υλοποιήσουμε όνειρα από δω και στο εξής».

Από μια τόσο ευρεία κοινωνική προσέγγιση, πώς οδηγήθηκαν σε θεματολογικές ενότητες; «Όταν επισκέφτηκα την έκθεση Ameτρία, αυτήν την ωραία συνάντηση του Μουσείου Μπενάκη και του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ, θαύμασα πραγματικά τη δουλειά που είχε γίνει. Έτσι ξεκίνησε η συζήτηση με τον Γιώργο Τζιρτζιλάκη και τον Θεόφιλο Τραμπούλη, και φτάσαμε σε αυτήν την ωραία συνεργασία για την εικαστική έκθεση του Ύπνος Project, που αποτελεί την καρδιά του αφιερώματος. Και, καθώς ο ύπνος συνιστά κατάσταση, επιδιώξαμε το περιβάλλον που θα δημιουργούσαμε να παραπέμπει σε αυτήν την οικεία και ανοίκεια καταβύθιση. Έτσι, απευθυνθήκαμε στους αρχιτέκτονες Εύα Μανιδάκη και Θανάση Δεμίρη του γραφείου FLUX, για να σχεδιάσουν την έκθεση με τη σκηνογραφική, θεατρική τους, λοξή ματιά».

Η ομάδα της Στέγης, με την Αφροδίτη Παναγιωτάκου (εκτός των άλλων υπεύθυνη δράσεων alt.art), την Ελισάβετ Πανταζή (οργάνωση παραγωγής δράσεων alt.art), την Κωνσταντίνα Σουλιώτη (οργάνωση παραγωγής του πολιτιστικού προγραμματισμού) και την Πάσκουα Βοργιά (συντονισμός δράσεων alt.art), και πλαισιωμένη από βασικούς εξωτερικούς συνεργάτες, ήταν πλέον οκταμελής.

«Στην έκθεση Ύπνος Project συμφωνήσαμε να αποθεώσουμε τον ύπνο», λέει η Αφροδίτη Παναγιωτάκου. «Ο ιδανικός ύπνος είναι συνδεδεμένος με την εποχή του Ρομαντισμού. Πιστεύω ότι το κοινό θα δει μια έκθεση που μάλλον δεν θα περίμενε να συναντήσει στη Στέγη. Στο κτίριο της Συγγρού κυριαρχούν ελληνικά έργα των Χαλεπά, Γύζη, Λεμπέση, Ιακωβίδη, Λύτρα, Παρθένη, Μόραλη, Πικιώνη και άλλων, κυρίως του 18ου και 19ου αιώνα. Αλλά και έργα των Παναγιώτου, Αλαβάνου, Κοκκινιά, Γεωργίου! Συγχρόνως, κατά τη διάρκεια του Ύπνος Project, θα ανοίξει ένας χώρος που βρίσκεται σε μια γειτονιά η οποία δεν διαφεύγει από τους ιδανικούς περιπάτους μας. Στην αρχή της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, κοιτάζοντας τη λεωφόρο Αμαλίας, ένα σπάνιο αθηναϊκό σπίτι θα ανοίξει τις πόρτες του για το κοινό. Πρόκειται για το κτίριο που στεγάζει το Ίδρυμα Ωνάση. Ένα σπίτι χτισμένο στις αρχές του 19ου αιώνα, με την υπογραφή του αρχιτέκτονα Αναστάσιου Μεταξά. Εκεί θα φιλοξενηθούν έργα σύγχρονης τέχνης, μεταξύ των οποίων και παραγγελίες-αναθέσεις που έγιναν σε νέους Έλληνες καλλιτέχνες, όπως οι Καναρέλης, Σαχπάζης, Καβαλιεράτος, Οικονόμου κ.ά.» Σύγχρονη τέχνη στο Ίδρυμα Ωνάση, τέχνη προηγούμενων αιώνων στη Στέγη – μια διαδρομή ανάμεσα στις δύο εκθέσεις αλλά και μέσα στο κτίριο της Στέγης και σε άλλους χώρους, καθώς πρόκειται να διαμορφωθούν εγκαταστάσεις «σε σημεία που ανακαλύπτουμε και εμείς οι ίδιοι!», όπως λέει. Φαντάζομαι ατέλειωτες ώρες συζητήσεων, σχεδιασμού εκδηλώσεων και παρουσιάσεων, αξιοζήλευτο brainstorming. «Όλη η ιστορία συνηγορεί στο θέμα της εμπειρίας, δεν είναι τι θα δούμε ή θα ακούσουμε, αλλά τι θα ζήσουμε», διευκρινίζει. «Ο ύπνος είναι, αν μη τι άλλο, εμπειρία».

Στο Ύπνος Project περιλαμβάνονται επίσης τρεις περφόρμανς υπό την επιμέλεια του Γιώργου Τζιρτζιλάκη και του Θεόφιλου Τραμπούλη. Τα ΦΥΤΑ θα πραγματοποιήσουν στα εγκαίνια της έκθεσης περφόρμανς βασισμένη στην κοίμηση και την αφύπνιση του Έθνους και της Γλώσσας του, ο Χριστόδουλος Παναγιώτου θα κάνει περφόρμανς σε συνεργασία με το χορευτή Jean Capeille με τίτλο «Dying on Stage», ενώ η ομάδα Nova Melancholia θα παρουσιάσει όλα τα σαββατοκύριακα του Μαΐου περφόρμανς βασισμένη στη αφήγημα «Ο Νεκρός» του Georges Bataille.

Στις θεματικές αναζητήσεις περιλαμβάνεται και η «αρχιτεκτονική» του ύπνου. «Τι συμβαίνει με το “τοπίο” του υπνοδωματίου, που κάποτε ήταν ιδιωτικός χώρος αλλά πλέον, χάρη σε μια συζήτηση στο skype, το κρεβάτι γίνεται αντικείμενο σε κοινή θέα; Τι συμβαίνει με τα lofts στο Μανχάταν που δεν σκοτεινιάζουν ποτέ (οι ένοικοι δεν μπορούν να κοιμούνται, γιατί το χρήμα δεν κοιμάται ποτέ); Τι συμβαίνει με τον ύπνο κατάχαμα; Ο αγρότης σήμερα δεν κοιμάται κατ’ ανάγκη στην ύπαιθρο και ο περιηγητής των Αθηνών δεν αφουγκράζεται την πόλη κοιμώμενος στο χώμα. Τι συμβαίνει με τον ύπνο στο δημόσιο χώρο, που λειτουργεί σαν ρωγμή στην κοινωνική σφαίρα; Βλέπουμε ανθρώπους να κοιμούνται στο πεζοδρόμιο, σε αυτοκίνητα». Στη Στέγη θα γίνουν δρώμενα και κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η χορογράφος και υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση, Αποστολία Παπαδαμάκη θα παρουσιάσει ολονύχτιο βιωματικό δρώμενο στην Κεντρική Σκηνή, ενώ για ένα ολόκληρο 24ωρο θα γίνει κινηματογραφικός μαραθώνιος, σε επιμέλεια του Ηλία Φραγκούλη, όπου θα παρουσιαστούν ταινίες και ντοκιμαντέρ με θέμα τον ύπνο.

Από μια τόσο μεγάλη διοργάνωση δεν γίνεται να λείψουν ομιλίες και συζητήσεις – «Αϋπνία», «Σώμα: Ύπνος, θάνατος και ανάσταση», «Όνειρα», με προσκεκλημένο τον Dany Nobus, ψυχαναλυτή και διευθυντή του Μουσείου Φρόυντ στο Λονδίνο, διάλεξη-περφόρμανς Αποχαιρετισμοί της Χριστιάνας Γαλανοπούλου, με αφετηρία την Κοιμωμένη του Χαλεπά. Από τις αναπάντεχες δράσεις, μου κεντρίζει το ενδιαφέρον αυτή της Κλινικής Ύπνου στη Στέγη, την οποία θα επισκέπτονται όσοι θέλουν να καταγραφεί ο ύπνος τους. «Ήδη, συνεργάτες μας που συμμετέχουν σε αυτό το project έχουν “κοιμηθεί για εμάς”. Στήνουμε μια Κλινική Ύπνου, όπου κάθε βράδυ επί 10 μέρες θα μπορούν να κοιμούνται δύο άτομα. Οι σωματικές αντιδράσεις και τα στάδια του ύπνου τους θα καταγράφονται και θα γίνονται αντικείμενο αξιοποίησης από την εικαστικό Μαρίνα Γιώτη, η οποία σε διαφορετικό χώρο της Στέγης θα τις μεταμορφώνει σε ένα μεταβαλλόμενο εικαστικό περιβάλλον με ήχους του Coti K., φώτα, προβολές και κινητικά γλυπτά. Οι διαταραχές είναι κομμάτι της σωματικότητας του ύπνου. Φαρμακολογικά ζούμε σε μια χώρα που καταναλώνει χάπια για την αϋπνία σε αδιανόητες ποσότητες. Αν ξεστομίσεις ονομασίες υπνωτικών εντυπωσιάζεσαι, διότι τα γνωρίζει ο καθένας, ενώ πρόκειται για συνταγογραφούμενα σκευάσματα. Έχουμε φύγει από τη μελατονίνη κι έχουμε φτάσει στα Stilnox… Το “έχασα τον ύπνο μου” τα λέει όλα. Μέχρι τη δεκαετία του ’50, τα βασανιστήρια για την εκμαίευση ομολογίας βασίζονταν στην ύπνωση, ενώ στη συνέχεια στηρίχτηκαν στη στέρηση ύπνου. Στο Ύπνος Project θα υπάρχει και εγκατάσταση για τη στέρηση ύπνου σε ακραίες συνθήκες κράτησης, με τη συνεργασία της μουσικολόγου Άννας Παπαέτη και του sound artist Νεκτάριου Παππά».

Σε όλα τα παραπάνω προστίθεται η δίγλωσση έκδοση-περιοδικό με κείμενα που ακουμπούν σε διαφορετικές πλευρές του ύπνου. «Σε ό,τι αφορά το περιοδικό, η δουλειά της ομάδας με επικεφαλής τον Θεόφιλο Τραμπούλη νομίζω ότι κατάφερε κάτι εξαιρετικό. Τα χαρακτικά της έκδοσης έχει φιλοτεχνήσει ο εικαστικός Ευριπίδης Παπαδοπετράκης. Μακάρι να μπορούσα να εντάξω σε αυτήν την κουβέντα τα ονόματα όλων των συγγραφέων! Κείμενα για εκείνους που ζουν τη νύχτα και κοιμούνται τη μέρα, για τον ύπνο στο στρατό, για τον ύπνο των προσφύγων, για την αϋπνία, την ιστορία του ελληνικού υπνοδωματίου, την υπνοβασία, το θάνατο». Βαθύτερα νερά… 

Dream Connection-1
Dream Connection-2
Dream Connection-3

Το Ύπνος Project έρχεται τη σωστή στιγμή, λίγο πριν το Πάσχα. «Η έννοια της Κοίμησης συμπεριλαμβάνεται στις θεματικές μας», λέει η Αφροδίτη Παναγιωτάκου. «Το δίδυμο Ύπνος-Θάνατος πηγαίνει πολύ πίσω στο χρόνο. Στην Κοιμωμένη του Χαλεπά αναφερόμαστε σε κοίμηση, όχι σε θάνατο. Η σκοτεινή πλευρά του ύπνου κινείται ανάμεσα στο έρεβος και το εκτυφλωτικό φως, έτσι κι αλλιώς. Σχεδιάζoντας διάφορους άξονες για τον ύπνο ως εμπειρία, καθένας θα σταθεί στο στοιχείο που τον αφορά περισσότερο. Αυτό που συμβαίνει με τέτοιου τύπου δράσεις, αυτό που μπορεί και κάνει η τέχνη ούτως ή άλλως είναι το να σε πιάνει από κάπου για να σε πάει κάπου αλλού. Να ψάξεις τον εαυτό σου μέσα σε αυτό το αλλού. Το ότι δεν θα τον βρούμε αυτόν τον εαυτό είναι μάλλον βέβαιο, αλλά η διαδικασία λέγεται ζωή».

Φέτος στο χώρο του πολιτισμού, και όχι μόνο, όλοι μιλούν για την Documenta Κάσελ-Αθήνα 2017. Μήπως υπάρχει ήδη στα σκαριά μια έκθεση/project της επόμενης χρονιάς, ίσως σε σχέση ή συνεργασία με την Documenta; «Θα είναι κρίμα εάν δεν είμαστε ξύπνιοι – ως Στέγη, ως πόλη, ως χώρα – τη στιγμή που θα είναι εδώ η Documenta», απαντά η αναπληρώτρια διευθύντρια της Στέγης. «Όταν τόσα πολλά μάτια θα είναι στραμμένα στην Αθήνα, θα πρέπει να αξιοποιήσουμε τη στιγμή. Να καταστήσουμε την Αθήνα εμπειρία, ουσιαστικά και συμβολικά».

Πώς να κλείσουμε ένα θέμα που μας πονά και μας ανακουφίζει; «Δεν γνωρίζω πότε ως λαός θα μπορέσουμε να ξανακοιμηθούμε ήρεμα», απαντά η Αφροδίτη Παναγιωτάκου. «Το μόνο βέβαιο είναι ότι για να υλοποιήσεις τα όνειρά σου πρέπει να είσαι ξύπνιος – όταν κοιμάσαι, η τύχη σου δεν δουλεύει. Στο Ύπνος Project θα υπάρχει σοβαρότητα και παιχνίδι. Και ελαφρότητα. Όταν κάποιος θα χορεύει στο ολονύχτιο pyjama party του six d.o.g.s (14/05), δεν θα αναλύει τον Φρόυντ και τον Λακάν. Θα χορεύει και θα ονειρεύεται ό,τι επιθυμεί. Ο χαρακτήρας του project επιθυμούμε να είναι ό,τι και ο ιδανικός ύπνος: γλυκός, ανακουφιστικός, ελαφρύς, ευχάριστος, παρηγορητικός, αναγκαίος, λυτρωτικός». 

 

 

Photos Ιωάννα Χατζηανδρέου (This is Not Another Agency*)

MAKEUP & HAIR: ΜΑΙΡΗΛΟΥ ΤΖΙΒΕΛΕΚΗ

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή