H οικονομική κρίση ανέστειλε τις προσπάθειες ανοίγματος της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στους πολίτες, που έστω και ημιτελώς είχαν ξεκινήσει στη χώρα μας, όπως σε όλο τον δυτικό κόσμο. Αυτό υποστηρίζει έκθεση που δημοσιεύθηκε πριν από λίγες μέρες από τον Οργανισμό για την Ανοικτή Διακυβέρνηση (OGP), μια διεθνή πλατφόρμα συνεργασίας στην οποία συμμετέχουν 60 χώρες, ανάμεσα στις οποίες και η Ελλάδα από το 2011. Η έκθεση, ωστόσο, επισημαίνει ότι το αρχικό μούδιασμα δείχνει να ξεπερνιέται σταδιακά, καθώς κάποιες πρωτοβουλίες ξαναπαίρνουν μπρος.
Οι αρχές της ανοικτής διακυβέρνησης αφορούν στη χρήση των νέων τεχνολογιών για την ενίσχυση της διαφάνειας στη διοίκηση και την καταπολέμηση της εκτεταμένης διαφθοράς, την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας και την ενσωμάτωση της συμμετοχής των πολιτών μέσω του Διαδικτύου.
Ως το 2010 μια σειρά από πρωτοβουλίες, όπως το opengov και η «Διαύγεια», προσπάθησαν να εισαγάγουν την ανοικτή διακυβέρνηση στην Ελλάδα και παρά τον αποσπασματικό τους χαρακτήρα στην περίπτωση της «Διαύγειας» πέτυχαν σημαντική υποστήριξη από όλο το πολιτικό φάσμα.
Η κρίση ανέστειλε τη διαδικασία, αφού το Μνημόνιο επέβαλε την αναδιοργάνωση του Δημοσίου, με απολύσεις υπαλλήλων, συγχωνεύσεις οργανισμών κ.ο.κ. Ωστόσο, ο εκσυγχρονισμός, που είναι απαραίτητος προκειμένου να μη μείνει πίσω από τις εξελίξεις η χώρα, οδήγησε στη σύσταση ενός νέου οδικού χάρτη. «Υπήρξε μια στροφή σε μεγάλα έργα πληροφορικής υποδομής του Δημοσίου, τα οποία δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμη, ενώ τη διαδικασία ανέκοψε και η κατάσταση του επείγοντος, που οδήγησε στη νομοθέτηση με πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, αφαιρώντας τον χώρο που υπήρχε για διαβούλευση με τους πολίτες», λέει ο Θανάσης Πρίφτης, ερευνητής που συνέταξε την έκθεση για λογαριασμό του OGP.
Σύμφωνα με την έκθεση, οι υπηρεσίες που φαίνεται να είναι πιο ανοικτές μέχρι στιγμής προσφέροντας δεδομένα στους πολίτες είναι οι υπηρεσίες του taxis, ειδικές εφαρμογές, όπως το παρατηρητήριο τιμών καυσίμων, η διαβούλευση η οποία επανεκκινεί μέσω του opengov και η «Διαύγεια», η οποία ισχυροποιήθηκε από την παρούσα κυβέρνηση.
«Βασικό χαρακτηριστικό της “Διαύγειας” είναι ότι καθιστά έγκυρες τις πράξεις της διοίκησης, εφόσον δημοσιευθούν σε αυτήν, αλλιώς θεωρούνται άκυρες. Η βελτίωση που επετεύχθη είναι ότι δεν απαιτείται πλέον η έντυπη έκδοση των αποφάσεων και η μεταφορά της στην ψηφιακή Διαύγεια, αλλά αντίθετα, το ψηφιακό έγγραφο θεωρείται πλέον γνήσιο και το έντυπο, αντίγραφο» εξηγεί ο Βασίλης Σωτηρόπουλος, νομικός εξειδικευμένος σε θέματα ψηφιακής διοίκησης. Τα ζητήματα που φαίνεται να έχουν μείνει ακόμα πιο πίσω είναι η ελεύθερη διανομή (κάποιων) γεωχωρικών δεδομένων, αφού το Κτηματολόγιο δεν έχει ολοκληρωθεί, η πλήρης ανάρτηση και αναζήτηση υπουργικών αποφάσεων στο Διαδίκτυο και η ολοκλήρωση ενός κοινού ψηφιακού συστήματος στο Δημόσιο, που θα επιταχύνει τη γρήγορη κίνηση εγγράφων και την ανάπτυξη εφαρμογών διαφάνειας.
«Ανοικτή διακυβέρνηση δεν είναι μόνο η ψηφιοποίηση και το άνοιγμα των δεδομένων στο Διαδίκτυο, αλλά η ενίσχυση της διαφάνειας και της συμμετοχής των πολιτών στη διοίκηση. Η τάση διεθνώς είναι να πάνε οι χώρες που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία ένα βήμα παρακάτω, εντάσσοντας και τον ιδιωτικό τομέα. Για παράδειγμα, οι εταιρείες που παίρνουν δημόσιο χρήμα για την κατασκευή έργων θα πρέπει επίσης να δίνουν ανοικτά τα δεδομένα τους», λέει ο κ. Πρίφτης.
Απόψεις στη διαβούλευση
Στη σχετική διαβούλευση για την παραγωγή ενός οδικού χάρτη για την Ανοικτή Διακυβέρνηση που έγινε τον περασμένο Σεπτέμβριο στο opengov, ο Συνήγορος του Πολίτη ζήτησε τη διεύρυνση της εφαρμογής του κώδικα διοικητικής διαδικασίας σε φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα, ενώ η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΑΠΔΠΧ) επεσήμανε ότι η ανάρτηση στο Διαδίκτυο φορολογικών δεδομένων ή δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης δεν είναι σύννομη και θα πρέπει να αποφευχθεί. Ο οδικός χάρτης για την ανοικτή διακυβέρνηση θα ολοκληρωθεί τον Μάιο.