Η διεθνής τάξη έχει ξεφύγει από τον έλεγχο των ΗΠΑ

Η διεθνής τάξη έχει ξεφύγει από τον έλεγχο των ΗΠΑ

4' 21" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να επιστρέψουν στον ρόλο που είχαν, αλλά ο κόσμος δεν είναι πια ίδιος, λέει ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Columbia και διευθυντής του Ινστιτούτου Harriman, Αλεξάντερ Κούλεϊ. Ο ίδιος εξηγεί στη συνέντευξή του στην «Κ» πως η υποβάθμιση των φιλελεύθερων αξιών θα συνεχιστεί σε ολόκληρο τον κόσμο.  

– Oταν εξελέγη πρόεδρος ο Τζο Μπάιντεν, ο κόσμος ενθουσιάστηκε με το σλόγκαν «Η Αμερική επιστρέφει». Ενα χρόνο μετά, υπάρχει μεγάλη αμφιβολία για την πρόθεση των ΗΠΑ να αναλάβουν εκ νέου τον παλιό τους ρόλο. Ποια είναι η κατάσταση των πραγμάτων;

– Η φιλοδοξία είναι πράγματι να επιστρέψει. Αλλά υπάρχει ίσως μια υποεκτίμηση ορισμένων θεμελιωδών διαρθρωτικών αλλαγών στον κόσμο. Η διεθνής τάξη έχει ξεφύγει από τις ΗΠΑ και αυτό δεν είναι απλά μια συνάρτηση ισχύος που έχει να κάνει με το στρατιωτικό τους αποτύπωμα ή την ηγεμονία του δολαρίου. Εχει να κάνει με τη δομή μέσα στην οποία λειτουργούν οι διεθνείς δρώντες, που ελέγχονταν κάποτε αποκλειστικά από τις ΗΠΑ αλλά και τους συμμάχους τους στην Ευρώπη, και την Ιαπωνία στον Ειρηνικό. Πλέον αυτό το οικοσύστημα διαθέτει διαφορετικούς τύπους θεσμών. Κάποιοι οδηγούνται από την Κίνα, μερικοί από τη Ρωσία, άλλοι από χώρες της Μέσης Ανατολής. Και όλο και περισσότερο, αυτά παίζουν μεγαλύτερο ρόλο στις διεθνείς υποθέσεις.

Αρα, δύο πράγματα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν: Πρώτον, ότι τα κέντρα ισχύος έχουν πολλαπλασιαστεί και, δεύτερον, πως η αδυναμία των ΗΠΑ να «τακτοποιήσουν» το δικό τους σπίτι δεν είναι άσχετη. Πολλοί στις ΗΠΑ ζητούν να βάλουμε πρώτα τάξη στο εσωτερικό και μετά να ασχοληθούμε με την παγκόσμια ηγεσία. Και πάλι, όμως, θα έλεγα ότι ο λόγος που στο εσωτερικό μας επικρατεί αυτή η κατάσταση είναι αποτέλεσμα των ίδιων υπερεθνικών διαρθρωτικών τάσεων που βλέπετε σε όλα τα μέρη του κόσμου και απορρίπτουν τις θεμελιώδεις αρχές της φιλελεύθερης τάξης, δηλαδή τον εθνικισμό, τον προστατευτισμό και τον σωβινισμό τού «Πρώτα η Αμερική».

– Αναφερθήκατε στην Κίνα και νομίζω ότι υπάρχει ένας φόβος, ειδικά με την υπογραφή της AUKUS, πως ένας νέος ψυχρός πόλεμος είναι στα σκαριά σε αυτό τον μεγάλο ανταγωνισμό των δυνάμεων. Τι είδους απειλή θέτουν η Κίνα και η Ρωσία στη Δύση;

O διευθυντής του Ινστιτούτου Harriman, Αλεξάντερ Κούλεϊ, μιλάει στην «Κ».

– Νομίζω πως η αναλογία με τον Ψυχρό Πόλεμο είναι ένα καλό παράδειγμα: Επρόκειτο για έναν ολοκληρωμένο ανταγωνισμό στα πεδία της ασφάλειας, της οικονομίας και της ιδεολογίας. Και εκεί τα στρατόπεδα ήταν άκαμπτα. Ομως σήμερα στον πολυπολικό κόσμο, το διακύβευμα για τα μικρά και τα μεσαία κράτη είναι να αντισταθμίζουν τους κινδύνους και να κρατήσουν όλες τις επιλογές τους ανοικτές. Η ιδέα τού να αναγκάζεις τα κράτη να διαλέξουν πλευρές είναι, νομίζω, αρκετά επικίνδυνη και αναχρονιστική. Τα κράτη, λοιπόν, θέλουν να μπορούν να έχουν ανοικτές και διαχειρίσιμες σχέσεις με όλες τις μεγάλες δυνάμεις. Η ίδια η Κίνα δεν έχει πραγματικά ένα σύστημα συμμαχιών· διαθέτει ένα σύστημα στρατηγικών εταίρων. Εχει μερικούς πελάτες, τη Βόρεια Κορέα, τη Μιανμάρ ή το Τουρκμενιστάν. Αλλά δεν έχει αυτό το σκληρό σύστημα συμμαχιών που έχουν οι ΗΠΑ. Ρωσία και Κίνα λειτουργούν με μια λογική στρατηγικών συνεργασιών.

– Εδώ στην Ελλάδα μάς ανησυχούν κυρίως οι προθέσεις της Τουρκίας και αναρωτιόμαστε εάν οι ΗΠΑ αποχωρήσουν κάποια στιγμή και από την περιοχή της Αν. Μεσογείου. Τι είναι αυτό που τις κρατάει εδώ;

– Η απεμπλοκή δεν είναι επιλογή για τις ΗΠΑ, άρα η εξεύρεση λύσης και στρατηγικής για την Τουρκία αποτελεί προτεραιότητα. Γι’ αυτό νομίζω ότι είδατε τον Μπάιντεν να αφιερώνει χρόνο με τον Ερντογάν. Επίσης έχετε δει μια πραγματική αναβάθμιση των σχέσεων Ελλάδας – ΗΠΑ, που έχει μεγάλη στήριξη σε όλο το πολιτικό φάσμα στην Ελλάδα.

– Γράφετε για την ανάγκη να αντιστραφεί αυτή η «αυταρχική παλίρροια» στον κόσμο. Αλλά υπάρχουν τόσα ζητήματα με την παγκοσμιοποίηση, που φαίνεται πως αυξάνει τις ανισότητες. Αναρωτιέμαι εάν βλέπετε περαιτέρω πτώση των φιλελεύθερων αξιών στις δυτικές κοινωνίες όπως βλέπουμε στην Ανατολική Ευρώπη ή σε αυταρχικά κράτη όπως η Τουρκία, μέσα στην τρέχουσα δεκαετία.

– Νομίζω το βλέπουμε ήδη. Κοιτάξτε την ποιότητα του δημοσίου διαλόγου των κοινωνιών μας, που έχει επηρεαστεί από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία έχουν αντικαταστήσει την εμπεριστατωμένη δημοκρατική συζήτηση. Συνειδητοποιούμε τώρα ότι πολλές από τις λεγόμενες «δημοκρατικές νίκες» που πετύχαμε τη δεκαετία του ’90 ήταν πραγματικά συγκυριακές. Σκεφτείτε την Ανατολική Ευρώπη, τότε δεν πήγαινε κανείς ενάντια στις αρχές και στις αξίες της Ε.Ε., η ένταξη των χωρών στους ευρωατλαντικούς θεσμούς δεν ήταν αποτέλεσμα μόνο διεθνούς πίεσης, αλλά και κινητοποίησης στο εσωτερικό αυτών των κοινωνιών. Τώρα αυτό το είδος της «ήπιας δύναμης» έχει εξαφανιστεί.

Και αυτό έχει να κάνει με το ότι ο φιλελεύθερος κόσμος δεν είχε ποτέ ένα καλό σύνολο κριτηρίων επιβολής. Διέθετε μόνο κριτήρια ένταξης. Ελεγε στις χώρες «εάν θέλατε να ενταχθείτε στο ΝΑΤΟ ή στην Ε.Ε., πρέπει να εφαρμόζετε αυτούς τους όρους». Τα πάντα, από το είδος της πλαστικής σακούλας που χρησιμοποιείτε μέχρι τα θεμελιώδη ζητήματα των δικαιωμάτων των μειονοτήτων και της δημοκρατικής εκπροσώπησης. Αλλά το κομμάτι των κυρώσεων είναι κάτι στο οποίο δεν είχαμε εργαλεία και μέσα επιβολής. Και έτσι αυτή η ολίσθηση έχει αυξηθεί σαν χιονοστιβάδα. Και οι κανόνες του παιχνιδιού είναι οι εξής: επιλέγεις ευάλωτες ομάδες που δεν είναι δημοφιλείς και συνεχίζεις. Ξεκινάς από τους μετανάστες και συνεχίζεις με τους Ρομά, τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα και φτάνεις στις συνωμοσίες για τον Τζόρτζ Σόρος. Είναι μια τάση που τη βλέπεις παντού, στα Βαλκάνια, στη Δύση, στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή