Παρά τους ισχυρούς ιστορικούς συμβολισμούς, η πρώτη κοινή αραβοϊσραηλινή σύνοδος επί ισραηλινού εδάφους έδωσε αφορμή για ψυχρή διπλωματική συναλλαγή. Η σύνοδος της διπλωματικής ηγεσίας του Ισραήλ, των ΗΠΑ και τεσσάρων αραβικών κρατών σε ξενοδοχείο της ερήμου Νεγκέβ, τη Δευτέρα, επέτρεψε στο Ισραήλ να δείξει πόση πρόοδο έχει πραγματοποιήσει στις σχέσεις του με τον αραβικό κόσμο.
Ο πραγματικός στόχος της συνόδου σχετιζόταν, όμως, με τη διπλωματική διαχείριση του πολέμου στην Ουκρανία και της προγραμματιζόμενης αναβίωσης της συμφωνίας για τα πυρηνικά του Ιράν. Οι ΗΠΑ επιθυμούσαν να ασκήσουν πίεση στις πέντε άλλες χώρες της συνόδου προκειμένου αυτές να υιοθετήσουν σκληρότερη στάση απέναντι στη Ρωσία, ενώ οι εταίροι των ΗΠΑ στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης ζητούσαν αμερικανικές εγγυήσεις για ανάσχεση των ιρανικών πυρηνικών φιλοδοξιών. Η σύνοδος των 18 ωρών δεν παρήγαγε απτά αποτελέσματα, πέρα από την προσεκτικά συγκεκαλυμμένη αποκατάσταση των σχέσεων Εμιράτων – ΗΠΑ, ύστερα από εβδομάδες έντασης. Η Ουάσιγκτον είχε ενοχληθεί από την ουδέτερη στάση των Εμιράτων απέναντι στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ενώ οι μοναρχίες του Κόλπου διαμαρτύρονταν για την αμερικανική αδιαφορία απέναντι στην ιρανική απειλή.
Εκτός από την προσέγγιση Ουάσιγκτον – Εμιράτων, η σύνοδος στη Νεγκέβ επέτρεψε στα κράτη της Μέσης Ανατολής τα οποία έχουν αναγνωρίσει το Ισραήλ (Μπαχρέιν, Μαρόκο, Αίγυπτος, Εμιράτα) να ασκήσουν συντονισμένες πιέσεις προκειμένου η Ουάσιγκτον να διατηρήσει τη δημιουργική εμπλοκή της στην περιοχή, παρότι η προσοχή των ΗΠΑ είναι στραμμένη στη Ρωσία και στην Κίνα. Την ίδια στιγμή, το Ισραήλ και οι Αραβες συνομιλητές του είχαν την ευκαιρία να εκθέσουν στον Αντονι Μπλίνκεν την αντίθεσή τους στην πρόταση για άρση των κυρώσεων κατά των Ιρανών Φρουρών της Επανάστασης.
Οταν το Ισραήλ υπέγραφε διπλωματικές συμφωνίες με τα Εμιράτα, το Μπαχρέιν και το Μαρόκο το 2020 με τη βοήθεια της κυβέρνησης Τραμπ, η βιωσιμότητα των συμφωνιών αυτών παρέμενε αμφίβολη. Η παρουσία εκπροσώπων των τριών μουσουλμανικών κρατών στη Νεγκέβ αποδεικνύει ότι δύο χρόνια αργότερα η διπλωματική προσέγγιση απέδωσε μόνιμους καρπούς. Η παρουσία της Αιγύπτου, της πρώτης μουσουλμανικής χώρας που υπέγραψε συμφωνία ειρήνης με το Ισραήλ το 1979, υπογραμμίζει την αξία των συμφωνιών αυτών.
Η διοργάνωση της συνόδου στην κωμόπολη Σέντε Μπόκερ, στην έρημο Νεγκέβ, τελευταία κατοικία του Νταβίντ Μπεν Γκουριόν, έχει τη δική της σημασία.
Τα «αγκάθια»
Στις κατ’ ιδίαν επαφές τους, όμως, οι συμμετέχοντες στη σύνοδο συζήτησαν και τις διαφορές τους, πέρα από όσα τους ενώνουν. Τα Εμιράτα εκτιμούν ότι οι ΗΠΑ αποφεύγουν να καταδικάσουν με σθένος τούς υποστηριζόμενους από το Ιράν αντάρτες Χούτι της Υεμένης, ενισχύοντας εμμέσως το θράσος της Τεχεράνης και τα σχέδιά της για επέκταση της ιρανικής επιρροής στη Μέση Ανατολή. Αμερικανοί αξιωματούχοι αισθάνθηκαν ότι προδόθηκαν από την απόφαση των Εμιράτων να απέχουν από ψηφοφορία στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για την καταδίκη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Την ίδια στιγμή, την ενόχληση του Λευκού Οίκου προκάλεσε η άρνηση των πετρελαιοπαραγωγών κρατών του Περσικού κόλπου να αυξήσουν την παραγωγή αργού προκειμένου να περιορισθεί η εξάρτηση του δυτικού κόσμου από τα ρωσικά καύσιμα. Αρνητικά σχόλια στους διαδρόμους της Ουάσιγκτον προκάλεσε η διατήρηση των καλών σχέσεων μεταξύ Εμιράτων και Ρωσίας, αλλά και η αναθέρμανση των σχέσεων μεταξύ Αμπου Ντάμπι και Δαμασκού, μετά την επίσκεψη του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Ασαντ στην πόλη του Κόλπου στις αρχές του μηνός.
Η απόφαση των διοργανωτών της συνόδου για πραγματοποίησή της στην έρημο Νεγκέβ δείχνει ότι, παρότι οι ηγέτες των συγκεκριμένων αραβικών κρατών εμφανίζονται πρόθυμοι να συνδιαλλαγούν με το Ισραήλ, δεν θα αποδεχθούν συμβολικές κινήσεις οι οποίες θα υπονομεύουν τις ελπίδες των Παλαιστίνιων για αυτόνομο κράτος με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Μια τέτοια συμβολική κίνηση θα ήταν η διοργάνωση της συνόδου στην κατεχόμενη από το Ισραήλ Ιερουσαλήμ.
Η επιλογή της κωμόπολης Σέντε Μπόκερ, τελευταία κατοικία του πρώτου πρωθυπουργού του Ισραήλ, Νταβίντ Μπεν Γκουριόν, έχει τη δική της σημασία. Ο Μπεν Γκουριόν θεωρούσε ότι η ίδρυση πόλεων στην έρημο –όπως της Σέντε Μπόκερ– αποτελούσε επιβεβλημένη και εμβληματική πράξη με στόχο την ολοκλήρωση του σιωνιστικού οράματος για εποικισμό της βιβλικής εβραϊκής γης. Οι ιστορικές αυτές αναφορές αποκτούν σήμερα ιδιαίτερη αξία για το Ισραήλ, στον απόηχο της πρόσφατης έντασης μεταξύ κοινοτήτων Βεδουίνων και των Εβραίων γειτόνων τους στη Νεγκέβ. Τον Ιανουάριο, Βεδουίνοι Ισραηλινοί πολίτες διαδήλωσαν κατά χιλιάδες διαμαρτυρόμενοι για τα κυβερνητικά σχέδια δενδροφύτευσης στην έρημο, την οποία οι νομάδες κτηνοτρόφοι Βεδουίνοι θεωρούν δικαιωματικά δική τους.
«Ο Μπεν Γκουριόν ουδέποτε πίστεψε στην προοπτική ειρήνης με τους Αραβες, ενώ πάντα απέδιδε μεγαλύτερη σημασία στην έρημο Νεγκέβ παρά στη Δυτική Οχθη και στη Γάζα. Αν ζούσε σήμερα, δεν θα μπορούσε να κρύψει την έκπληξή του για όσα διαδραματίζονται στην αγαπημένη του Σέντε Μπόκερ», λέει ο ιστορικός και βιογράφος του Μπεν Γκουριόν, Τομ Σεγκέβ.
Η απουσία της παλαιστινιακής ηγεσίας
Η σύνοδος επιβεβαίωσε ότι ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός αραβικών κρατών εκτιμούν ότι η απουσία συμβιβαστικής λύσης στη διένεξη Ισραήλ – Παλαιστίνης δεν πρέπει να αποτελεί εμπόδιο για υπογραφή συμφωνιών με το Ισραήλ, ακόμη και αν τέτοιες συμφωνίες είναι ανεπιθύμητες από τη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών σε αραβικά κράτη. Ο Αντονι Μπλίνκεν και τρεις από τους τέσσερις Αραβες διπλωμάτες στη σύνοδο της Νεγκέβ υποστήριξαν στις ομιλίες τους τη λύση των δύο κρατών για το παλαιστινιακό πρόβλημα. Η απουσία της παλαιστινιακής ηγεσίας από τη σύνοδο, όμως, υπογράμμισε το γεγονός ότι οι σχέσεις του αραβικού κόσμου με το Ισραήλ έχουν πια αποσυνδεθεί από το άλυτο παλαιστινιακό πρόβλημα. Την ίδια ώρα, η απόφαση του βασιλιά Αμπντάλα της Ιορδανίας να μην παραστεί στη σύνοδο αποδεικνύει την πολιτική ισχύ της παλαιστινιακής διασποράς, ικανής να προκαλέσει τριγμούς στο χασεμιτικό βασίλειο.