Στη μεταπολεμική Ευρώπη των αρχών της δεκαετίας του 1950 ένα ερώτημα, προερχόμενο από τις Ηνωμένες Πολιτείες, κυριαρχούσε: «Τι θα γίνει με τη Γερμανία». Πώς, δηλαδή, η βαριά τραυματισμένη από τον πόλεμο Ευρώπη θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα σύστημα προσέγγισης με την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, ιδιαίτερα μάλιστα στον τομέα της ευρωπαϊκής άμυνας.
Στα χρόνια που πέρασαν, η Γερμανία ενσωματώθηκε μέσω της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ανθρακα και Χάλυβα και της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας και στις μέρες μας έφθασε να είναι ο ισχυρός πόλος στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ωστόσο σήμερα από το εσωτερικό της Ενωσης αναδύεται η αγωνία των Ευρωπαίων πολιτών με το ερώτημα «τι θα γίνει με την Ευρώπη». Μια ισχυρή χώρα, το Ηνωμένο Βασίλειο, αποχαιρετά την Ευρωπαϊκή Ενωση, υπό συνθήκες άδηλης προοπτικής για την ίδια. Εξαιτίας αυτού η Ευρώπη απομειώνεται από πλευράς οικονομικής και πολιτικής ισχύος. Στη Γαλλία υπάρχει η αναταραχή των «Κίτρινων Γιλέκων» που εναντιώνονται στην προσπάθεια Μακρόν να προσαρμοστεί πλήρως στο σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης, αλλά και το τρομοκρατικό χτύπημα στο Στρασβούργο, στην Ιταλία συγκρούεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την κυβέρνηση της χώρας, στην Ουγγαρία και στην Πολωνία διαπιστώνονται φυγόκεντρες δυνάμεις, εθνικιστικές εξάρσεις και παρεμβάσεις στο δικαιοπρακτικό σύστημα, στη Γερμανία το δημαγωγικό ακραίο κόμμα AfD ανεβαίνει σταθερά, στη χώρα μας μόνο οι λόγοι περί ανάπτυξης περισσεύουν και αναμένονται και άλλα δυσάρεστα.
Τι θα γίνει με την ιδέα περί Ευρώπης, την ολοκλήρωση, την πολιτική ένωση, τη δυνατή Ευρώπη που οραματίστηκαν οι δημιουργοί της; Θα σηκώσουμε τα χέρια ψηλά και ποιοι είναι υπεύθυνοι να αναστρέψουν το κλίμα; Λοιπόν, υπεύθυνοι είναι οι φιλοευρωπαίοι στα λόγια και νωθροί στις πράξεις. Οι κυβερνήσεις ισχυρίζονται, δυστυχώς, ότι όλα τα καλά προέρχονται από αυτές και τα κακά από τις Βρυξέλλες. Αυτές οφείλουν να συνέλθουν και να σταματήσουν την υπονόμευση του μέλλοντος των Ευρωπαίων πολιτών. Η ακραία ρητορική των δημαγωγικών κομματικών σχηματισμών δεν παλεύεται με την ολίσθηση σε ακραίες ιδέες για να συγκρατηθεί η μετακίνηση των ψηφοφόρων προς εθνικιστικές πολιτικές δυνάμεις. Οσοι πιστεύουν πραγματικά ότι μόνο μια ενωμένη Ευρώπη μπορεί να αντεπεξέλθει στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, έχουν και τις μεγάλες ευθύνες. Να πολεμήσουν τις φυγόκεντρες τάσεις και ιδέες που μας θυμίζουν τις πιο μαύρες σελίδες της ευρωπαϊκής ιστορίας. Να επιλέξουν το ικανότερο και αποτελεσματικότερο ανθρώπινο δυναμικό, τόσο σε εθνικό όσο και ευρωπαϊκό επίπεδο, που θα μπορέσει να κερδίσει όχι τη μάχη των εντυπώσεων αλλά της ουσίας για τη διασφάλιση ενός μέλλοντος ευημερίας και δημοκρατίας για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ορισμένοι ισχυρίζονται πως το πρόβλημα της Ευρώπης είναι η έλλειψη προσωπικοτήτων όπως ο Χέλμουτ Κολ, ο Ζακ Ντελόρ ή η Μάργκαρετ Θάτσερ, που θα μπορούσαν να προχωρήσουν την Ευρώπη μπροστά.
Αν το πρόβλημα είναι αυτό –και κατά τη γνώμη μου είναι μέρος του προβλήματος– τότε γιατί συνεχίζεται η επιλογή προσώπων σε όλη την Ευρώπη που απλώς αποτελούν καλούς μεταβιβαστές της γραμμής των κυβερνήσεων; Το κοινοτικό στοιχείο χάνεται έτσι και ο διακυβερνητισμός λειτουργεί σε όλα τα επίπεδα. Αυτό φθείρει μακροπρόθεσμα το ευρωπαϊκό ιδεώδες. Το σύστημα στερείται ενθουσιασμού και αποφασιστικότητας και παραμένει καθηλωμένο σαν να περιμένει τον από μηχανής θεό. Αυτό επηρεάζει κατ’επέκταση το ίδιο το στελεχιακό δυναμικό των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπου αναπτύσσεται επίσης έντονα το εθνικό στοιχείο.
Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο πρόεδρος των ΗΠΑ περιπαίζει διάφορα κράτη-μέλη της Ενωσης. Φαίνεται ότι δεν υπάρχει πια Δύση όπως την ξέραμε και ο μόνος συνδετικός ιστός παραμένει το ΝΑΤΟ. Επομένως, η Ευρώπη οφείλει να τακτοποιήσει τα του οίκου της και αυτό μπορεί να προέλθει μόνο από τις κυβερνήσεις που πιστεύουν ακόμη, έστω και αν δεν το δείχνουν έμπρακτα, στην ευρωπαϊκή ιδέα. Χρειάζεται άμεση ανάληψη πρωτοβουλιών για την ενημέρωση των πολιτών γύρω από την Ευρώπη, γύρω από το ποιος κάνει τι και για ποιο λόγο με βάση την ευρωπαϊκή συνθήκη, γύρω από τα 60 χρόνια ευημερίας, δημοκρατίας, ευρωπαϊκής συνεργασίας και πλεονεκτημάτων ιδιαίτερα για τους νέους, γύρω από την ανάγκη να συμμετέχουν όλοι στις ευρωπαϊκές εκλογές ώστε η δημοκρατική εκπροσώπηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να είναι πράγματι αντιπροσωπευτική. Τα επιχειρήματα υπέρ της Ευρώπης είναι πανίσχυρα ακόμη και αν αυτή τη στιγμή υπάρχουν φαινόμενα παρακμής. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι αν η απομείωση της Ευρώπης είναι ένα πάρα πολύ αρνητικό φαινόμενο για μια μεγάλη χώρα όπως παραδείγματος χάριν είναι η Γερμανία, για την Ελλάδα είναι η απόλυτη καταστροφή. Πρέπει να σταθούμε απέναντι στους δημαγωγούς ευρωσκεπτικιστές εάν θέλουμε να ξεπεραστούν οι επιμέρους κρίσεις και να αντικρίσουμε ένα καλύτερο μέλλον.
* Η κ. Μαριέττα Γιαννάκου είναι πρώην υπουργός – βουλευτής.