Κώστας Δουζίνας: Μομφή που στερείται λογικής
Η τρομοκρατική επίθεση στα γραφεία του ΣΚΑΪ και της «Καθημερινής» καταδικάστηκε πλήρως και κατηγορηματικά από όλα τα κόμματα του δημοκρατικού τόξου. Αμέριστη είναι η συμπαράστασή μας στους εργαζομένους των δύο μέσων. Η «Καθημερινή» αποτελεί την ελληνική newspaper of record και ελπίζω να συνεχίσει αυτή την παράδοση. Το ερώτημα είναι εάν, όπως δήλωσαν παράγοντες του σταθμού αλλά και ο κ. Γεωργιάδης, η κριτική του ΣΥΡΙΖΑ προς τον σταθμό και η μη παρουσία βουλευτών στις εκπομπές του καθιστούν το κόμμα «ηθικό» αυτουργό της επίθεσης.
Υπάρχουν δύο πιθανές ερμηνείες. Η πρώτη είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει κάποια σχέση με τα πρόσωπα της τρομοκρατικής επίθεσης ή, σε πιο ήπια μορφή, ότι η κυβέρνηση και οι ελληνικές διωκτικές αρχές δείχνουν ανοχή προς την τρομοκρατία. Ελπίζω ότι οι σώφρονες μεταξύ μας δεχόμαστε ότι αυτή η ερμηνεία αγγίζει, αν δεν ξεπερνάει, τα όρια της γελοιότητας αλλά και του διχαστικού λόγου. Ταιριάζει κάπως βέβαια με τα περί εθνικής προδοσίας που ακούμε για τη συμφωνία των Πρεσπών, αλλά θέλω να πιστεύω ότι μπορούμε να κρατήσουμε μια σοβαρότητα.
Η δεύτερη ερμηνεία είναι ότι ο πολιτικός λόγος της κυβέρνησης οδήγησε αιτιακά στην πράξη ή στη νομιμοποίησή της. Ο συσχετισμός αυτός αρνείται ουσιαστικά την ελευθερία του λόγου, τη δημοκρατική κριτική –την οποία απλόχερα ασκεί ο ΣΚΑΪ– αλλά και την απλή λογική. Η νομική φιλοσοφία και νομολογία έχει απορρίψει την άποψη ότι η άσκηση νόμιμης και δημόσιας κριτικής μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για εγκληματικές πράξεις από τρίτα μη σχετιζόμενα πρόσωπα. Σύμφωνα με το αμερικανικό παράδειγμα, πρέπει να υφίσταται «σαφής και υπάρχων κίνδυνος» ότι τα λόγια θα οδηγήσουν σε εγκλήματα για να υπάρξει συσχετισμός.
Μια αντίθετη άποψη θα οδηγούσε στην προληπτική λογοκρισία του πολιτικού λόγου και της ελευθερίας έκφρασης της «Καθημερινής» και του ΣΚΑΪ. Επιπλέον οδηγεί (εσκεμμένως;) σε μια λογική πλάνη: μετατρέπει τον ανυπόστατο συσχετισμό μεταξύ πολιτικής κριτικής και τρομοκρατικής πράξης σε αιτιώδη αλληλουχία μεταξύ των δύο. Η άποψη ότι αν διαφωνείτε μαζί μας ιδεολογικοπολιτικά οπλίζετε τους τρομοκράτες αποτελεί προσπάθεια ποινικοποίησης της πολιτικής διαφωνίας. Αν γινόταν δεκτή, θα υπέσκαπτε και τη δημοκρατία και τον Τύπο.
* Ο κ. Κώστας Δουζίνας είναι καθηγητής Νομικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, βουλευτής Α΄ Πειραιά και πρόεδρος του Ινστιτούτου «Νίκος Πουλαντζάς».
Μάνος Καραγιάννης: Συνέπειες της στοχοποίησης
Η επίθεση στα γραφεία του ΣΚΑΪ και της «Καθημερινής» δεν ήταν «κεραυνός εν αιθρία». Εδώ και σχεδόν μία δεκαετία, η χώρα πλήττεται από μια κρίση που είναι περισσότερο αξιακή και λιγότερο οικονομική. Η πολιτική πόλωση τείνει να γίνει ανεξέλεγκτη. Συχνά δεν υπάρχουν όρια στη ρητορική αντιπαράθεση. Δυστυχώς, έχει επικρατήσει στον δημόσιο διάλογο ένας προεμφυλιακός παροξυσμός που υπονομεύει ολοένα και περισσότερο την εθνική ενότητα. Οι ευθύνες δεν είναι ίσα μοιρασμένες. Είναι φανερό ότι κάποιες πολιτικές δυνάμεις τρέφονται από τον διχασμό και τη σύγκρουση.
Αυτό το νοσηρό πολιτικό κλίμα εκμεταλλεύεται η νέα γενιά τρομοκρατών που δημιουργήθηκε μετά τα επεισόδια του 2008. Είναι γνωστό, από τη διεθνή βιβλιογραφία, ότι η επιλογή του στόχου μιας επίθεσης είναι προϊόν ορθολογικής σκέψης που δεν αφορά μόνο επιχειρησιακά δεδομένα (π.χ. βαθμός επικινδυνότητας για τους δράστες). Οι τρομοκράτες προσπαθούν συνήθως να επωφεληθούν επικοινωνιακά από την πράξη τους, διότι πιστεύουν ότι εκπροσωπούν αυθεντικά τα «λαϊκά συμφέροντα». Δεν μπαίνουν στον κόπο να σχεδιάσουν και να εκτελέσουν ένα τρομοκρατικό χτύπημα που θα τους απομονώσει από το φαντασιακό τους κοινό.
Σε μια χώρα, λοιπόν, που υπάρχουν εκατοντάδες τηλεοπτικά κανάλια, ραδιοφωνικοί σταθμοί και εφημερίδες, προκύπτει το ερώτημα: Γιατί επιλέχθηκαν από τους δράστες ο ΣΚΑΪ και η «Καθημερινή»; Πέρα από τη φιλοευρωπαϊκή θέση τους στο δημοψήφισμα του 2015, το κανάλι και η εφημερίδα στέκονται κριτικά απέναντι στην εκτελεστική εξουσία, όπως επιτάσσει το δημοσιογραφικό καθήκον. Ισως εκεί κρύβονται τα κίνητρα και οι σκοποί της επίθεσης.
Σε κάθε περίπτωση, η πολιτική στοχοποίηση των συγκεκριμένων μέσων από τα κόμματα της συμπολίτευσης δεν επιδέχεται αμφισβήτηση. Γίνεται με τέτοιο συστηματικό τρόπο που σίγουρα υποκρύπτει μια στρατηγική. Απώτερος στόχος είναι ο περιορισμός της πολυφωνίας μέσα από την αυτολογοκρισία. Είναι η ίδια στρατηγική που εφαρμόζει ο Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ, ο Βίκτορ Ορμπαν στην Ουγγαρία και όσοι έχτισαν πολιτικές καριέρες επενδύοντας στον λαϊκισμό και στη δημαγωγία. Οι επιθετικές δηλώσεις εναντίον ΜΜΕ δημιουργούν εντυπώσεις που τροφοδοτούν την πολιτική οξύτητα. Ο απηνής πολιτικός λόγος προσφέρει την απαραίτητη ηθική νομιμοποίηση στους τρομοκράτες να λειτουργήσουν ως αυτόκλητοι σωτήρες.
* Ο κ. Μάνος Καραγιάννης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Αμυντικών Σπουδών του King’s College London.