«Εκείνους τους μήνες άφησα το Λονδίνο κι αποτραβήχτηκα στην εξοχή, στο Μπαθ. Ποτέ άλλοτε στη ζωή μου δεν είχα αισθανθεί τόσο έντονα την αδυναμία του ανθρώπου απέναντι στα παγκόσμια γεγονότα. Στη μια μεριά βρισκόταν ένας άνθρωπος ξύπνιος και σκεπτόμενος, απομακρυσμένος από κάθε πολιτική δραστηριότητα και αφοσιωμένος στη δουλειά του, που πάσχιζε σιωπηλά και με επιμονή να μετατρέψει τον χρόνο του σε συγγραφικό έργο. Και, συγχρόνως, κάπου αλλού, στην άλλη μεριά, βρίσκονταν αθέατοι καμιά δεκαριά άνθρωποι (…) που μιλούσαν κι έγραφαν και τηλεφωνούσαν κι έκλειναν συμφωνίες για πράγματα που κανείς δεν γνώριζε». Σκέψεις του μεγάλου Αυστριακού συγγραφέα Στέφαν Τσβάιχ στο αριστουργηματικό «Ο κόσμος του χθες» (εκδόσεις Printa), παραμονές του δεύτερου μεγάλου πολέμου του 20ού αιώνα. Και λίγο πιο κάτω, στην ίδια σελίδα: «Κι εγώ καθόμουν, όπως κι όλοι οι άλλοι, στο δωμάτιό μου, ανυπεράσπιστος σαν μύγα, αδύναμος σαν σαλιγκάρι, ενώ εκεί έξω κρινόταν η ίδια μου η ζωή».
Αναλογίζεσαι τον χρόνο που φεύγει και τον χρόνο που έρχεται, προσπαθείς να σκεφτείς για τη δική σου θέση σε έναν κόσμο που αλλάζει με ταχύτητες που δεν μπορείς πάντα να ακολουθήσεις. Το 2019 δεν είναι (ευτυχώς) το 1939. Αλλά δεν λείπουν ούτε και σήμερα ο ζόφος και η ανησυχία. Η κατάκτηση του μεταπολεμικού κόσμου, ότι η τύχη της ανθρωπότητας βρίσκεται σε κατά βάση λογικούς και εχέφρονες ηγέτες, υπονομεύεται ημέρα με την ημέρα. Η βεβαιότητα ότι η μία γενιά παραδίδει τα σκήπτρα στην επόμενη κάτω από καλύτερες οικονομικές συνθήκες βάλλεται διαρκώς και θρέφει και πάλι τον λαϊκισμό· στην Ευρώπη τουλάχιστον. Φυσικά μπορεί κανείς να επικεντρωθεί στα επιτεύγματα της τεχνολογίας και της ιατρικής που υπόσχονται έναν καλύτερο κόσμο και να αντλήσει αισιοδοξία.
Οσο για εμάς τους Ελληνες, η ιδέα της ατομικής απόσυρσης (όπως τόσο έξοχα τη μοιράζεται ο Τσβάιχ στην αυτοβιογραφία του) έχει αποδειχθεί εξίσου ελκυστική: ένας προστατευτικός μανδύας που μας κρατάει μακριά από αποτρόπαια γεγονότα. Ξεχνάμε ότι έτσι αφήνουμε χώρο σε όσους δεν σκέφτονται πάντα σαν κι εμάς. Και ο ένας χρόνος διαδέχεται τον άλλο ελπίζοντας ότι αυτό που έχουμε ευχηθεί για τη χώρα και τον κόσμο θα πέσει κάποια στιγμή από τον ουρανό.