Η επικύρωση της συμφωνίας Αθηνών – Σκοπίων για τη «Βόρεια Μακεδονία» χαιρετίστηκε αμέσως από τους εταίρους μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, στο ΝΑΤΟ και στην Ουάσιγκτον, ως βήμα προς τη σταθερότητα και την ευημερία της περιοχής μας. Ο χρόνος θα δείξει εάν η διαφορά αυτή εμπόδιζε την ευημερία των βαλκανικών χωρών ή εάν ήταν μια βολική εκκρεμότητα που διατηρούσε μια –εύθραυστη έστω– ισορροπία μεταξύ διαφόρων δυνάμεων. Πολλά θα εξαρτηθούν από το εάν οι σχέσεις Αθηνών – Σκοπίων θα εξελιχθούν σε θετική κατεύθυνση ή εάν τα «αγκάθια» στην εφαρμογή της συμφωνίας θα συντείνουν στη διατήρηση κλίματος καχυποψίας μεταξύ των δύο. Πολλοί εξωτερικοί παράγοντες θα επηρεάσουν αυτή τη σχέση.
Η Ελλάδα έχει το ευτύχημα να είναι μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ και αυτό να είναι ευρέως αποδεκτό από τους Ελληνες. Απολαμβάνουμε την ασφάλεια που μας παρέχουν οι δύο οργανισμοί, αλλά είμαστε και υποχρεωμένοι να ακολουθούμε, αργά ή γρήγορα, τις επιταγές τους. Μπορεί η συμφωνία με τα Σκόπια να καθυστέρησε 28 χρόνια, αλλά η πίεση της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ οδήγησαν στις Πρέσπες. Τώρα, όπως σημείωσε ο Σταύρος Τζίμας («Κ», 24/1/19), ήρθε η σειρά του Κοσόβου. Ο τρόπος που η Ρωσία αντέδρασε όταν φάνηκε ότι η διένεξη Αθηνών – Σκοπίων όδευε προς λύση είναι ενδεικτικός του ενδιαφέροντος της Μόσχας να μη μειωθεί η επιρροή της στην περιοχή. Πέρα από την άμεση ανάμειξη διπλωματών της στα εσωτερικά της Ελλάδας, που οδήγησε στην ξαφνική ψύχρανση σχέσεων, η Ρωσία δεν έπαψε να προσπαθεί να επηρεάσει τις εξελίξεις – από την έντονη κριτική που φιλορωσικά μέσα ενημέρωσης ασκούν στη συμφωνία των Πρεσπών έως και την απειλή της Ρωσίας να φέρει το θέμα για συζήτηση στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Ομως, πέρα από παλιούς δεσμούς κάποιων χωρών και εθνικών ομάδων με τη Ρωσία, ουδεμία χώρα των Βαλκανίων θα προτιμούσε να είναι στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας και όχι μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ. Και αυτό, παρότι ο δρόμος για ένταξη στην Ε.Ε. φαίνεται μακρινός και δύσκολος – αν όχι αδύνατος. Γι’ αυτό, το μέλλον της «Βόρειας Μακεδονίας» θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό από το πραγματικό ενδιαφέρον της Ε.Ε. για την ίδια και για την περιοχή. Αυτό θα επηρεάσει και τη σχέση Αθηνών – Σκοπίων και το πόσο η Ρωσία θα αισθάνεται ότι έχει το περιθώριο να εμποδίσει περαιτέρω εξελίξεις – όπως τη λύση της εκκρεμότητας του Κοσόβου. Αξιοσημείωτος είναι και ο ρόλος της Τουρκίας στα Δυτικά Βαλκάνια: όπως η Ρωσία, και αυτή θέλει να «πατήσει» πάνω στην παραδοσιακή της παρουσία, αλλά, παρά τη συμμαχία τους στη Συρία τα τελευταία χρόνια, οι δύο χώρες βρίσκονται σε αντίθετα στρατόπεδα όσον αφορά το Κόσοβο – και αυτό ίσως προκαλέσει αστάθεια στην περιοχή όταν λήξει η λυκοφιλία Αγκυρας – Μόσχας.
Σημαντικότατος, αλλά ίσως απρόβλεπτος παράγων, είναι οι ΗΠΑ. Τον τελευταίο καιρό, η παρουσία της Αμερικής στην περιοχή ήταν έντονη· οι σχέσεις Ελλάδας – ΗΠΑ άνθησαν και οι ΗΠΑ πρωταγωνίστησαν στην επίτευξη της συμφωνίας των Πρεσπών. Η ξαφνική παραίτηση, όμως, του υπεύθυνου υφυπουργού Εξωτερικών Γουές Μίτσελ και η επικείμενη συνταξιοδότηση της αντικαταστάτριάς του εγείρουν ερωτήματα για την επόμενη μέρα στην περιοχή μας. Με τις απρόβλεπτες κινήσεις του προέδρου Τραμπ και με τις συνεχείς παραιτήσεις αξιωματούχων (όπως και η πρόσφατη του υπουργού Αμυνας), τίποτα δεν είναι σίγουρο. Εάν ο ρόλος της Αμερικής αδρανήσει, θα είναι έτοιμη η Ε.Ε. να σηκώσει το βάρος στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Μεσόγειο; Το ερώτημα είναι ουσιαστικό: η Τουρκία απειλεί να εμποδίσει τις έρευνες για υδρογονάνθρακες στην κυπριακή ΑΟΖ και να προχωρήσει σε δικές της έρευνες στην ίδια περιοχή· οι Ρώσοι δυσφορούν με τους αυστηρότερους ελέγχους για τις δραστηριότητές τους στην Κύπρο και η παραδοσιακή στήριξή τους εδώ δεν μπορεί να θεωρείται βέβαιη. Το εάν η Ελλάδα και η Κύπρος θα είναι ενταγμένες σε κλοιό προστασίας συμμαχικών χωρών θα επηρεάσει άμεσα τις εξελίξεις. Η συγκυρία προσφέρει θετικές προοπτικές, αρκεί οι εσωτερικές έριδες να μη συνεχίσουν, να μη μας τυφλώνουν στους κινδύνους της ρευστότητας αλλά και στις ευκαιρίες που θα υπάρξουν.