Βρισκόμαστε σε έτος εκλογών, έχοντας βγει τυπικά από το τρίτο από τα προγράμματα στήριξης με τα οποία η Ελλάδα κατάφερε να παραμείνει στην Ευρωζώνη. Η συμμετοχή στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ αποτελούν το πλαίσιο της εξωτερικής πολιτικής μας, το οποίο, όμως, αφήνει πολύ χώρο για την ανάπτυξη διμερών σχέσεων με άλλες χώρες. Πέρα από ένα κλίμα συνεχούς εγρήγορσης που προκαλεί η Τουρκία, δεν υπάρχει κάποια άμεση απειλή στον ορίζοντα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Ελλάδα βρίσκεται στο κατώφλι μιας νέας εποχής, όχι τόσο επειδή αφήσαμε την κρίση πίσω μας αλλά επειδή ίσως ακουμπήσαμε τον πάτο και άρχισε μια αργή ανάκαμψη. Αυτό, όμως, δεν αρκεί, εάν θέλουμε να ξεφύγουμε από το τέλμα.
Αμεσος κίνδυνος είναι ότι οι ίδιοι παράγοντες που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ανόρθωση της χώρας ίσως οδηγήσουν στη διαιώνιση μιας κατάστασης κατά την οποία η οικονομική ανάπτυξη παραμένει αναιμική ενώ σε όλους τους τομείς η Ελλάδα δεν εκμεταλλεύεται τις ευκαιρίες που της προσφέρονται. Οι εκλογές, που μπορούν να φέρουν στην εξουσία μια κυβέρνηση που θα έχει το βλέμμα στο μέλλον, ήδη προκαλούν τέτοιο κλίμα διχασμού, που οι επόμενοι ίσως δυσκολευθούν να κυβερνήσουν. Δεν είναι μόνο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ και οι ΑΝΕΛ προκάλεσαν και τροφοδοτούσαν συνεχώς ένα κλίμα σύγκρουσης στην πολιτική, παρασύροντας σε μεγάλο βαθμό την αντιπολίτευση και τους οπαδούς όλων των κομμάτων, αλλά και η ελευθερία κινήσεων που δόθηκε σε ομάδες «αντιεξουσιαστών» συνέτεινε στη «νομιμοποίηση» κάθε λογής επιθετικότητας. Το κλίμα θα επιδεινωθεί με τις τοπικές, ευρωπαϊκές και εθνικές εκλογές (όποτε διεξαχθούν οι τελευταίες). Τα πάθη που άναψε η συμφωνία των Πρεσπών δεν θα καταλαγιάσουν εύκολα· κάθε «πρόκληση» γειτονικής χώρας θα ρίχνει λάδι στις φλόγες της οργής. Αυτό εγείρει τον κίνδυνο η επόμενη κυβέρνηση να επιλέξει την παραπλανητική αίσθηση ασφαλείας που προσφέρει η αδράνεια – καθώς η όποια αντιπολίτευση θα επενδύει και αυτή σε κάθε δυσκολία των κυβερνώντων.
Στην οικονομία, η Ελλάδα βγήκε στις αγορές αλλά με υψηλό επιτόκιο για μικρής διάρκειας ομόλογο. Ομως, το μέγεθος του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους, η ολοένα χαμηλότερη κατάταξη της χώρας σε σημαντικούς δείκτες, όπως του Doing Business της Παγκόσμιας Τράπεζας (72η θέση το 2018 από την 67η το 2017) ή της αξιολόγησης του επιπέδου διαφθοράς, οι υψηλοί φόροι και ασφαλιστικές εισφορές, η απαίτηση των δανειστών για υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα συμβάλλουν σε εξαιρετικά χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Η χώρα έχει απόλυτη ανάγκη ξένων άμεσων επενδύσεων για να προκαλέσουν αλυσίδα εξελίξεων, χρησιμοποιώντας το ανθρώπινο δυναμικό, την τεχνογνωσία και τις υποδομές που ήδη υπάρχουν. Κοινός τόπος όσων έχουν εμπειρία από συνεργασία με Ελληνες εργαζομένους είναι ότι διαθέτουν την τεχνογνωσία, αλλά οι προοπτικές παραμένουν ανεκμετάλλευτες.
Η μελέτη «Η Ελλάδα σε Γρήγορη Ανάπτυξη» της IHS Markit, για λογαριασμό του ιδρύματος Global Citizen Fund, είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για να διαπιστώσουμε τις ευκαιρίες που υπάρχουν και για να θέσουμε στόχους για την επόμενη δεκαετία. Η μελέτη βρήκε ότι, με τη σωστή προετοιμασία του επενδυτικού κλίματος (με μεταρρυθμίσεις στη φορολογία και στο συνταξιοδοτικό σύστημα), η Ελλάδα θα μπορούσε να προσελκύσει επενδύσεις στους κλάδους της κατασκευής αεροσκαφών και διαστημοπλοίων, ναυπηγείων και μηχανημάτων και μεταποίησης. Και στους τρεις κλάδους η Ευρώπη έχει ισχυρή θέση στις παγκόσμιες αγορές· έτσι, τέτοιες επενδύσεις θα αύξαναν τις εξαγωγές, βοηθώντας την απασχόληση αλλά και σειρά άλλων προμηθευτών στην Ελλάδα. Εάν αυτά ακούγονται εξωπραγματικά, ας αναλογιστούμε ότι τα τελευταία χρόνια ο αεροναυπηγικός τομέας στο Μαρόκο και στην Τυνησία ανθεί – με πελάτες και συνεργάτες όπως Boeing, Airbus, Bombardier κ.ά.
Ας αναρωτηθούν οι πολιτικοί και οι πολίτες εάν ο τουρισμός και τα αγροτικά προϊόντα αρκούν για να πατήσουμε γερά στο μέλλον, για να επιστρέψουν οι καλά εκπαιδευμένοι Ελληνες που ξενιτεύτηκαν. Παγιδευμένοι στους αέναους διχασμούς και στις βολικές, μικροπολιτικές σκοπιμότητες, ξεχάσαμε πώς να θέτουμε στόχους· έτσι δεν ξέρουμε πού πάμε.