Μιλώντας την περασμένη εβδομάδα στην παρουσίαση της έκθεσης της IHS Markit για την ελληνική οικονομία, ο γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ Νίκος Βέττας προειδοποίησε: «Αν δεν ανοίξουμε την οικονομία σε ξένες επιχειρήσεις αλλά και εργαζομένους, το αποτέλεσμα είναι προδιαγεγραμμένο: δεν θα είναι καταστροφικό (…), αλλά τα εισοδήματα θα είναι χαμηλά».
Η Ελλάδα ήταν, και παραμένει, μια κλειστή οικονομία. Παρά τον ισχυρό τουριστικό της κλάδο, οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών της ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν μόλις 19% το 2009, έναντι 35% στην Ευρωζώνη με την τότε σύνθεσή της· το 2017, το ελληνικό ποσοστό (μεταξύ άλλων, εξαιτίας της κατάρρευσης του ΑΕΠ) είχε αυξηθεί στο 33%, έναντι 47,3% στην Ευρωζώνη. Το απόθεμα Ξένων Αμεσων Επενδύσεων ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα το 2017 ήταν 15,3%, έναντι 45,3% στην Ισπανία και 61,5% στην Πορτογαλία.
Σε σχέση με τους ξένους εργαζομένους, τα πράγματα δεν είναι πιο ευοίωνα. Οι πολιτικές ενσωμάτωσης διαδοχικών κυβερνήσεων μπορούν ευσχήμως να χαρακτηριστούν λειψές. Οι παλινωδίες με την απονομή ιθαγένειας αντικατοπτρίζουν μια κοινή γνώμη (όπως αποτυπώνεται, π.χ., στις έρευνες της διαΝΕΟσις σχετικά με το τι πιστεύουν οι Ελληνες) εχθρική προς την ένταξη μεταναστών στην ελληνική κοινωνία, τόσο σε επίπεδο θεωρίας («Ελληνας γεννιέσαι, δεν γίνεσαι») όσο και πράξης, λόγω της μαζικής ανεργίας. Παράλληλα, απουσιάζουν πρωτοβουλίες προσέλκυσης εξειδικευμένων αλλοδαπών (π.χ. φορολογικά κίνητρα για μηχανικούς λογισμικού).
Η κλειστή οικονομία και η κοινωνική εσωστρέφεια αλληλοτροφοδοτούνται, καθηλώνοντας τη χώρα. Χωρίς τον ανταγωνισμό ξένων εταιρειών, οι περισσότεροι κλάδοι παραμένουν όμηροι των υφιστάμενων παικτών, που συνήθως είναι αυτοί με τις καλύτερες σχέσεις με την κρατική εξουσία. Χωρίς τον ανταγωνισμό νέων ιδρυμάτων και το άνοιγμα στην κοινωνία και στις επιχειρήσεις, τα ΑΕΙ βυθίζονται στην απαξίωση και τα καλύτερα μυαλά φεύγουν στο εξωτερικό. Τα περισσότερα ΜΜΕ, σε μια αποστεωμένη αγορά με λίγους μεγάλους διαφημιζόμενους, δρουν υπέρ των ιδιωτικών συμφερόντων των ιδιοκτητών τους αντί του κοινού καλού.
Οσο συνεχίζεται αυτό, τόσο ο αέρας στη χώρα θα γίνεται πιο πνιγηρός. Τόσο θα αναλωνόμαστε σε μάχες οπισθοφυλακής, διεκδικώντας μερίδια μιας διαρκώς συρρικνούμενης πίτας, ενώ ο κόσμος θα μας αφήνει πίσω.