Ποια είναι η σωστή πλευρά της Ιστορίας; Οσο το ερώτημα μοιάζει ρητορικό άλλο τόσο ο ανορθολογισμός ενισχύεται όταν έρχεται η στιγμή της απόφασης (με ποιους θα πας και ποιους θα αφήσεις), κατατροπώνοντας το «σωστό», χλευάζοντάς το ως «πολιτικά ορθό».
Ο προβληματισμός αναδύθηκε την περασμένη εβδομάδα στην 91η τελετή απονομής των βραβείων Οσκαρ. Ο λόγος του σκηνοθέτη Σπάικ Λι όταν ανέβηκε στη σκηνή να παραλάβει, για πρώτη φορά στην καριέρα του, το Οσκαρ (καλύτερου διασκευασμένου σεναρίου για την ταινία του «Παρείσφρηση») ήταν πυρακτωμένος και μαχητικός. Αναφέρθηκε στους σκλάβους προγόνους του που «δούλευαν τη γη από τα χαράματα μέχρι τη νύχτα», στη γιαγιά του «που έζησε ώς τα εκατό της, που αποφοίτησε από το κολέγιο Spelman ακόμη κι αν η μητέρα της ήταν σκλάβα». Τη γιαγιά του «που αποταμίευσε πενήντα χρόνια τη σύνταξή της για να στείλει τον πρώτο της εγγονό, με έλεγε Spikie-poo, στο κολέγιο και μετά στη σχολή κινηματογράφου του ΝΥU». Κατέληξε, διαβάζοντας πάντα τις σημειώσεις του, ντυμένος εκκεντρικά και (πολύ) συμβολικά, με τις εξής φράσεις: «Οι προεδρικές εκλογές του 2020 είναι πολύ κοντά. Ας κινητοποιηθούμε όλοι. Ας βρεθούμε όλοι στη σωστή πλευρά της Ιστορίας. Ας κάνουμε τη σωστή ηθική επιλογή ανάμεσα στην αγάπη και στο μίσος. Ας κάνουμε το σωστό». Ο παραλήπτης του μηνύματος, πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, απάντησε μέσω του λογαριασμού του στο τουίτερ (όπως συνηθίζει άλλωστε): «Να είστε επιεικείς με τον Σπάικ Λι εάν κατάφερε να διαβάσει τις σημειώσεις του, ή ακόμη καλύτερα αν δεν χρειαζόταν να χρησιμοποιήσει καθόλου σημειώσεις, όταν εξαπέλυσε τη ρατσιστική επίθεσή του στον πρόεδρό σας, ο οποίος έχει κάνει περισσότερα για τους Αφροαμερικανούς από σχεδόν οποιονδήποτε άλλο πρόεδρο!».
Του Σπάικ Λι η βολή ήταν ευθεία, γι’ αυτό και καταφέρθηκε εναντίον του ο Τραμπ. Ομως, όλη η τελετή είχε πολιτικό, αντι-τραμπικό προσανατολισμό. Μέσα από τις επιλογές της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου για τα Οσκαρ, από τους λόγους αρκετών βραβευμένων που σχολίασαν, με τον τρόπο τους, τα τείχη, τη μετανάστευση (προτάσσοντας το γεγονός ότι κατάγονται από μετανάστες), τη διαφορετικότητα και άλλα θέματα – κόκκινο πανί για τον Τραμπ.
Τα βραβεία (κατα)κρίθηκαν ως σύμπτωμα οξείας «πολιτικής ορθότητας» που λειτούργησε εις βάρος της αξιολόγησης με καλλιτεχνικά-κινηματογραφικά κριτήρια. Και, εν πολλοίς, έτσι είναι. Υπερτιμημένες ταινίες, σκοπιμότητες που υποβαθμίζουν τη σημασία (όποια) των Οσκαρ. Ομως το θέμα μας δεν είναι αυτό.
Πόσο επηρεάζει το Χόλιγουντ όταν (πλειοψηφικά) καταψηφίζει τον Τραμπ; Οταν δημοκρατικοί καλλιτέχνες παίρνουν, σαφώς, θέση εναντίον των πολιτικών που εφαρμόζει, του τρόπου που μιλάει και συμπεριφέρεται; Οι εύκολες απαντήσεις είναι το «ναι» και το «όχι» γιατί τα εργαλεία που τις υπαγορεύουν είναι παρωχημένα. Οι σύγχρονοι «influencers» είναι σταρ των σόσιαλ μίντια. Το ένα δεν αποτρέπει το άλλο (ο κινηματογραφικός και ο σοσιαλμιντιακός αστέρας να ταυτίζονται), όμως ο «στρατευμένος» καλλιτέχνης μοιάζει με φιγούρα άλλων εποχών. Η νόσος της πολυδιάσπασης, της συγκέντρωσης για ελάχιστο χρόνο σε ένα θέμα, κείμενο, ή κινούμενη εικόνα, καθιστά την «επιρροή», έννοια εξαιρετικά ατελή με περιορισμένο χρόνο ζωής. Η σύγχυση λειτουργεί πάντα υπέρ του λαϊκισμού και της δημαγωγίας. Οπως και κάθε μορφή υπερβολής. Η όποια δράση είναι ευάλωτη στην αντίδραση. Δύσκολα μπορεί κάτι να δημιουργήσει έναν απροσπέλαστο αμυντικό μηχανισμό. Παράδειγμα: η στράτευση των Οσκαρ στην πολιτική ορθότητα βοηθάει τους αγώνες εναντίον κάθε μορφής ρατσισμού, υπέρ των μεινοτήτων, της διαφορετικότητας; Αμφίβολο. Μπορεί να δρα στο θυμικό, να συγκινεί, να αποσπά χειροκροτήματα, όμως, μακροπρόθεσμα, ροκανίζει την εμπιστοσύνη στον θεσμό. Μια διαδικασία, λοιπόν, όλο και λιγότερο αξιόπιστη, που θυσιάζει τα καλλιτεχνικά κριτήρια στον βωμό των ισορροπιών και της πρόθεσης να μη φύγουν δυσαρεστημένοι οι πιο ευάλωτοι, επιτυγχάνει ή όχι τον στόχο της; Οταν τα στερεότυπα αλλάζουν όχθη, παύουν να είναι στερεότυπα; Η «σωστή πλευρά της Ιστορίας» απαξιώνεται με την ίδια ένταση που αποθεώνεται, όταν το «πολιτικώς ορθό» δεν είναι και το δίκαιο.