Αν ήμασταν σοβαροί, μόνο οι ειδικοί και οι άμεσα ενδιαφερόμενοι θα ασχολούνταν με τις αποφάσεις του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Θα ήταν αυτονόητο ότι σε μια χώρα όπου συνυπάρχουν τα ίχνη πολλών πολιτισμών, ό,τι ήταν να χτιστεί ή να κατεδαφιστεί θα αξιολογείτο επαρκώς από αξιόπιστες υπηρεσίες πριν δοθεί η τελική άδεια, με γνώμονα τη διατήρηση του σημαντικού, τη σημερινή ανάπτυξη και την αρμονική συμβίωση με το παρελθόν. Το γεγονός ότι κάθε τόσο η πολιτική και οικονομική ζωή του τόπου σείεται από αποφάσεις του ΚΑΣ δείχνει ότι εδώ και 200 χρόνια δεν έχουμε αποκτήσει εμπιστοσύνη στο πώς το κράτος διαχειρίζεται την τύχη μας και την αρχαία κληρονομιά. Πιστεύουμε ότι κάθε απόφαση είναι προϊόν αυτοσχεδιασμού ή και κάποιας συναλλαγής.
Βλέποντας τη δημοσιότητα (εντός και εκτός Ελλάδας) που πήρε η πρόσφατη απόφαση του ΚΑΣ να οριοθετήσει ως αρχαιολογικό χώρο την περιοχή εντός των τειχών της αρχαίας πόλης του Πειραιά, όπως και παρόμοια απόφαση που αφορά μέρος του Ελληνικού, τίθεται το ερώτημα: γιατί αυτές οι αποφάσεις ελήφθησαν μόνο τη στιγμή της μεγάλης ξένης επένδυσης στον Πειραιά και στο Ελληνικό; Δεν θα ήταν λογικό οι οριοθετήσεις να είχαν ολοκληρωθεί πριν πωληθούν οι εκτάσεις, αποφεύγοντας έτσι την κάκιστη εικόνα που αποκομίζει όποιος ενδιαφέρεται να επενδύσει εδώ; Δεν γνωρίζω τις απαντήσεις, εικάζω, όμως, ότι συνήθως ουδείς ασχολείται με το θέμα έως ότου φθάσει η ώρα των μεγάλων αποφάσεων τότε, όσα ήταν άγνωστα ή ξεχασμένα, εξετάζονται με όλη την ενέργεια και το ενδιαφέρον που απουσιάζουν όλο το προηγούμενο διάστημα. Ετσι, όμως, είναι αναπόφευκτη η υποψία ότι η απόφαση συνδέεται άμεσα με την επένδυση. Επικριτές του ΚΑΣ θα ισχυριστούν ότι με όρους και προϋποθέσεις εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη, άλλοι θα καταγγείλουν ότι «ξεπλένει» την επένδυση, θωρακίζοντάς την θεσμικά. Οι επενδυτές –και επίδοξοι επενδυτές–βλέπουν και άλλα εμπόδια, τη συρρίκνωση των σχεδίων τους. Κι όμως, το κακό συνεχίζεται.
Ο ρόλος του ΚΑΣ και των αρχαιολογικών υπηρεσιών, όμως, είναι απαραίτητος και πολύτιμος για τη συνύπαρξη του σήμερα με το χθες. Τα έργα του μετρό της Αθήνας εξελίχθηκαν στη μεγαλύτερη αρχαιολογική ανασκαφή που έγινε ποτέ στην πόλη. Παρ’ όλες τις καθυστερήσεις και τα προβλήματα που έπρεπε να αντιμετωπιστούν, η Αθήνα διαθέτει ένα σύγχρονο σύστημα μαζικής μεταφοράς που είναι, την ίδια ώρα, ένα μουσείο που πολλές άλλες πόλεις θα ζήλευαν. Αρχαιότητες που βρίσκονται στα έργα του μετρό της Θεσσαλονίκης αποτελούν, κι εκεί, αιτία μεγάλης καθυστέρησης όμως, εμπλουτίζουν την πόλη με νέους θησαυρούς και γνώσεις. Πολλά νέα κτίρια εκθέτουν αρχαιότητες που βρέθηκαν την ώρα της κατασκευής τους. Αυτές είναι ιστορίες με αίσιο τέλος, όπου η αρχαία κληρονομιά και η σύγχρονη ανάγκη συνυπάρχουν. Θυμάμαι, όμως, και την περίπτωση σε χωριό στην Κρήτη, πριν από πολλά χρόνια, όπου οι εργασίες για κέντρο υγείας έφεραν στο φως ίχνη αρχαίου οικισμού, προκαλώντας μακρά καθυστέρηση στο πολυπόθητο έργο. Ενα βράδυ, η ανασκαφή ισοπεδώθηκε το κέντρο υγείας χτίστηκε. Ο φόβος ότι ένα έργο ζωής για τους ανθρώπους μιας παραμελημένης επαρχίας θα ακυρωνόταν, αφάνισε τα αρχαία.
Αυτή η καχυποψία τρέφεται από τη μακρόχρονη εμπειρία που δείχνει ότι τα πράγματα δεν γίνονται στην ώρα τους, αλλά μόνο όταν κάποιος έχει συμφέρον να προχωρήσει κάτι ή να το εμποδίσει. Σε κάποιες περιπτώσεις διυλίζουμε τον κώνωπα όσον αφορά την αυστηρή νομιμότητα, ενώ σε σχεδόν τα πάντα ανεχόμαστε κάθε λογής αυθαιρεσία, όπως οι τακτοποιήσεις αυθαίρετων κτισμάτων (όπως συμβαίνει πάλι σήμερα), παράνομοι σκουπιδότοποι, αντικοινωνικές συμπεριφορές, αναξιόπιστες υπηρεσίες για την προστασία των πολιτών και του περιβάλλοντος, με συχνά ολέθριες συνέπειες, όπως είδαμε στο Μάτι και στη Μάνδρα. Σε άλλες περιπτώσεις, το ΚΑΣ χρεώνεται καθυστερήσεις έργων ενώ ίσως ευθύνονται άλλα ζητήματα (όπως π.χ. άδεια για καζίνο).
Οταν το ΚΑΣ καλείται να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά συχνά είναι επειδή άλλοι ολιγώρησαν, συνήθως κυβερνήσεις. Το ότι οι αποφάσεις του προκαλούν τέτοια ταραχή λέει περισσότερα για τη δημόσια ζωή μας απ’ ό,τι για το ίδιο.