Πρόσφατα, νεαρή εργαζόμενη, η οποία είτε για σπουδές είτε για δουλειά έχει βρεθεί σε διάφορα ευρωπαϊκά πανεπιστημιακά ιδρύματα, των ελληνικών συμπεριλαμβανομένων, χρειάστηκε να ταξιδέψει στη Φινλανδία για επαγγελματικούς λόγους. Η επίσκεψή της στο Aalto University εκφράστηκε συνοπτικά, λιτά και κωδικοποιημένα: «Δεν υπάρχει». Τους χώρους και τον υποδειγματικό, σύγχρονο και ακριβό εξοπλισμό μπορεί κανείς να δει σε βίντεο του Διαδικτύου. Εκείνο που δεν θα δει είναι ότι για την είσοδο στο πανεπιστήμιο, αλλά και στις αίθουσές του, χρειάζεται ηλεκτρονική κάρτα με κωδικό, την οποία προμηθεύονται μόνο όσοι έχουν λόγο ύπαρξης εκεί (εκτός από τα αυτονόητα, επισκέπτες, συνεργάτες κ.ο.κ.).
Αντίλογος υπάρχει, «ακούγεται». Πανεπιστήμια «κλειστά» στην κοινωνία; Για την Ελλάδα του Αριστοτελείου, του ΕΜΠ, του Οικονομικού Πανεπιστημίου, του ΕΚΠΑ, το ερώτημα προκαλεί, το λιγότερο, ανεξέλεγκτες εκρήξεις γέλιου. Αλλες χώρες, άλλες κοινωνίες, άλλα ήθη και έθιμα, άλλος σεβασμός στην εκπαιδευτική διαδικασία. Το πρόβλημα, πλέον, δεν είναι πως δεν υπάρχει σύγκριση ούτε στα μεγέθη ούτε στον προβληματισμό. Το πρόβλημα είναι ότι η ελληνική παιδεία ξεκόβει οριστικά από το μέλλον, μένοντας στην ομηρία τού, εκάστοτε, κυβερνητικού παρόντος. Κι όποτε επιχειρήθηκε η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου (νόμος Διαμαντοπούλου), το ξήλωμα και η επιστροφή γίνονταν, όχι μόνο βίαια, αλλά και με απόλυτη φυσικότητα. Λες και αυτό που αναλογεί στην εκπαίδευση όλων των βαθμίδων είναι το διαρκώς χειρότερο.
Καθώς όμως ο υπόλοιπος κόσμος δεν παρακολουθεί τη δική μας παλινωδία, η απόσταση ανάμεσα στους άλλους και σε εμάς δύσκολα πια γεφυρώνεται. Οχι μόνο γιατί έχουν εδραιωθεί ο αναχρονισμός και η συνεπακόλουθη παρακμή, όχι μόνο γιατί χρειάζονται μεγάλες ανατροπές για την αποκόλληση από τη διάλυση, όχι μόνο γιατί κάθε κίνηση προς τα εμπρός θα φαντάζει όλο και πιο ριζοσπαστική, έστω και αν πρόκειται για κοινή λογική, αλλά και γιατί κάθε αποδόμηση δεν θα σημαίνει απλώς πισωγύρισμα. Γιατί και από το παλιό έχουν μείνει μόνο ερείπια. Αρα, δεν υπάρχει ούτε καν το προηγούμενο σημείο εκκίνησης.
Τις τελευταίες ημέρες, με τις ρυθμίσεις που επιχειρεί ο υπουργός Παιδείας για τα Πρότυπα και Πειραματικά Σχολεία (τρόπος εισαγωγής των μαθητών, μη αξιολόγηση εκπαιδευτικών κ.ο.κ., βλέπε «Κ» 9/04), επανέρχεται το χειρότερο και πάλι. Μπορεί να έχουν προκληθεί ήδη αντιδράσεις, να συγκεντρώνονται υπογραφές για τη στήριξη των Π&Π-Σ, όμως το διακύβευμα παραμένει ακλόνητα ίδιο, σε εξουθενωτική αναμέτρηση με αυτό που για τον υπόλοιπο κόσμο απλώς δεν υπάρχει. Εδώ, εξακολουθούμε να αναμετριόμαστε με τον μοναδικό εαυτό που γνωρίζουμε: εμπαθή, εμμονικό, εσωστρεφή. Να πολλαπλασιάζουμε τις αντιστάσεις, να αλλάζουμε τροχοπέδη.