Ο εγωιστής οικολόγος

4' 36" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Την περασμένη Δευτέρα τα Ηνωμένα Έθνη δημοσίευσαν την σύνοψη μιας μεγάλης έρευνας για την επίπτωση της ανθρώπινης δραστηριότητας στα οικοσυστήματα του πλανήτη. Μπορεί κάπου να είδατε έναν τίτλο ή να διαβάσατε κάποια στοιχεία ή μερικά κραυγαλέα συμπεράσματα περί ραγδαίας μείωσης της βιοποικιλότητας τις επόμενες δεκαετίες, για το ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει αλλοιώσει το 75% της επιφάνειας του πλανήτη, ή για το ότι οι μισοί κοραλλιογενείς ύφαλοι στη Γη έχουν ήδη πεθάνει. Το θέμα αναφέρθηκε φευγαλέα στα ΜΜΕ και στα timelines και μετά ξεχάστηκε. Οι μόνοι που έμειναν να ασχολούνται λίγο παραπάνω είναι άνθρωποι που ασχολούνται ειδικότερα με θέματα “του περιβάλλοντος”. Οι “οικολόγοι” κάθε είδους και μορφής. 

Κατά τη γνώμη μου, αυτό είναι σημαντικό πρόβλημα. Αυτά τα θέματα δεν είναι πια κλαδικά. Κάποτε τα “οικολογικά” θέματα συζητιούνταν σε ειδικές εκπομπές, είχαν δικά τους περιοδικά, εξειδικευμένους οργανισμούς και απευθύνονταν σε ανθρώπους ευαισθητοποιημένους πάνω σε αυτή την κατηγορία προβλημάτων. Στην εποχή μας, όμως, αυτή η κατηγορία προβλημάτων δεν αφορά μόνο τους ευαισθητοποιημένους ή ειδικές θεματικές εκπομπές. Αφορούν τους πάντες, συνέχεια. Έτσι που πάει το πράγμα πάμε καρφί για αύξηση 3,5-4 βαθμών Κελσίου στη μέση θερμοκρασία της επιφάνειας του πλανήτη από πριν αρχίσει η βιομηχανική επανάσταση μέχρι το τέλος του αιώνα. Την τελευταία φορά που ο πλανήτης είχε τέτοια μέση θερμοκρασία δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου πάγοι στους πόλους και η θάλασσα ήταν 30 μέτρα ψηλοτερα. Το διακύβευμα είναι τεράστιο πια. Η οικολογία πλέον δεν μπορεί να αφορά και να κινητοποιεί μόνο τους οικολόγους, όπως μια παγκόσμια οικονομική κρίση δεν μπορεί να κινητοποιεί μόνο τους οικονομολόγους.

Πώς θα γίνει αυτό το πράγμα;

Υπάρχει πάντα μια ηθική διάσταση στο πώς προσεγγίζουμε τα περιβαλλοντικά θέματα, και αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό. Εδώ όμως θέλω να σας περιγράψω μια διαφορετική στάση η οποία μπορεί ηθικά να μην είναι εξίσου σωστή, αλλά κατά τη γνώμη μου μπορεί να είναι πιο παραγωγική στους κρίσιμους καιρούς που ζούμε.

Είναι η στάση του εγωιστή οικολόγου.

Φανταστείτε λοιπόν έναν άνθρωπο ο οποίος δεν θεωρεί ότι η φύση είναι κάτι ιερό που η ανθρωπότητα πρέπει να προστατεύσει επειδή έτσι προστάζει μια ανώτερη ηθική αρχή, αλλά επειδή είναι το ζωτικό της συμφέρον. Αυτός ο άνθρωπος δεν ενδιαφέρεται για τα δικαιώματα της πέστροφας να κολυμπάει στα ποτάμια ή για το δικαίωμα του δάσους να υπάρχει στο βουνό ψηλά εκεί, μόνο και μόνο επειδή υπήρχε και πριν από χίλια χρόνια εκεί. Ενδιαφέρεται όμως για το ότι η βιοποικιλότητα εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα των διατροφικών αλυσίδων από τις οποίες εξαρτάται. Δεν θεωρεί την ατμόσφαιρα ένα ιερό αόρατο στρώμα που πρέπει να έχει μονίμως την ίδια σύσταση, αντιλαμβάνεται όμως πως αν τη γεμίζει αόρατα δηλητήρια θα τα ξαναβρει στο νεράκι που πίνει από τη βρύση, κι αν τη μπουκώνει με διοξείδιο του άνθρακα αργά ή γρήγορα η Θεσσαλία θα γίνει έρημος.

Δεν τον ενδιαφέρει λοιπόν να ακούσει τη μελίρρυτη φωνή του Ρίτσαρντ Ατέμπορο να του μιλά για την ομορφιά του φυσικού κόσμου. Δεν ανταποκρίνεται σε αυτό. Μπορεί να ανταποκρίνεται όμως όταν του εξηγήσεις με σαφήνεια τι σημαίνει η εξαφάνιση των εντόμων για την πρόσβαση της οικογένειάς του σε τροφή.

Είναι μια συμφεροντολογική στάση απέναντι στο φαινόμενο. Λέει ο άλλος, ο πλανήτης αυτός δεν είναι ιερό μνημείο, είναι το σπίτι μου, εμένα, του Homo sapiens, και υπάρχει για να το μεταχειρίζομαι όπως θέλω, κι αυτό συμπεριλαμβάνει ζώα, φυτά, ψάρια, μέλισσες, τα πάντα. Άμα θέλω τα κόβω για να τα κάνω καρέκλες και τα καίω και τα τρώω, γιατί είναι δικά μου. Αλλά κάποια στιγμή συνειδητοποιώ κάτι πάρα πολύ σημαντικό. Ότι τα τελευταία δέκα χιλιάδες χρόνια ο ανθρώπινος πολιτισμός έχει χτιστεί λαμβάνοντας ως δεδομένες κάποιες πολύ συγκεκριμένες περιβαλλοντικές συνθήκες. Το είδος μάς έφτασε να διαφεντεύει τον πλανήτη όσο ο πλανήτης διατηρούσε συγκεκριμένη μέση θερμοκρασία (συν-πλην 1 βαθμό Κελσίου, τόσο στενό το όριο), όσο οι ακτές είναι σε ακριβώς εκείνο το σημείο (για να χτίζουμε τις πόλεις μας και τα λιμάνια μας), όσο οι βροχοπτώσεις είναι τόσες, όσο οι πλημμύριες, οι τυφώνες και οι καύσωνες γίνονται αυστηρά τόσο συχνά και σε συγκεκριμένα γεωγραφικά όρια. Αν όλες αυτές οι συνθήκες αλλάξουν πέρα από αυτά τα στενά όρια, ο ιερός μας πλανήτης δεν θα έχει κανένα πρόβλημα. Η Μητέρα Γη δε νοιάζεται καθόλου για το αν η θερμοκρασία είναι +4 βαθμοί ή -5, ή αν η θάλασσα είναι εδώ πέρα ή πάνω στο βουνό. Τα έχει δει όλα στην ιστορία της και έχει επιβιώσει ανέμελη, δε την ενδιαφέρει τίποτε. Δεν πάει να πεθάνει το 99% των έμβιων όντων; Ποσώς δεν την νοιάζει. Όπως έχει αποδείξει και στο παρελθόν -πέντε φορές- θα τα ξαναφτιάξει από την αρχή. Η Γη δεν παθαίνει τίποτε. Εμείς έχουμε το πρόβλημα. Αν οι συνθήκες αλλάξουν και ξεφύγουν από τα πολύ στενά όρια μέσα στα οποία φτιάξαμε τον πολιτισμό μας, το μόνο πράγμα που θα υποφέρει θα είναι ο πολιτισμός μας.  

Αυτή η στάση δεν περιορίζεται μόνο στα θέματα της προστασίας του περιβάλλοντος, βεβαίως. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και αλλού. Ο εγωιστής φεμινιστής δεν διεκδικεί ισότητα επειδή έτσι είναι το σωστό και το δίκαιο, αλλά επειδή ξέρει ότι η ισότιμη συμμετοχή των γυναικών στην οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα οδηγεί σε πλουσιότερες, ισχυρότερες και υγιέστερες κοινωνίες.

Και, βεβαίως, ως στάση δεν είναι ικανοποιητική για το ηθικό αφήγημα του οικολόγου ακτιβιστή που εδώ και πολλά χρόνια παλεύει να ευαισθητοποιήσει και να αφυπνίσει. Αλλά ενδέχεται να είναι πολύ πιο αποτελεσματική στο διά ταύτα. Και δεδομένου ότι ως ανθρωπότητα είμαστε έτοιμοι να ξεφύγουμε για πρώτη φορά από τα πολύ στενά όρια στα οποία φτιάξαμε τον κόσμο μας (είμαστε στο +1,1 ήδη), ίσως έμφαση στη διαμόρφωση λιγότερων ηθικά άμεμπτων ακτιβιστών οικολόγων και περισσότερων ενημερωμένων εγωιστών οικολόγων να είναι μία λύση.

Μπορείτε να διαβάσετε τη σύνοψη της έκθεσης του ΟΗΕ εδώ

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή