Με την προκήρυξη επαναληπτικών εκλογών στην Πόλη, ο Ταγίπ Ερντογάν διακινδυνεύει την όξυνση της αποδοκιμασίας που εκφράστηκε την 31η Μαρτίου, με αρνητικές συνέπειες για την ήδη δοκιμαζόμενη οικονομία. Επιθυμώντας να αποφύγει το ΔΝΤ, ο Ερντογάν θα αναγκαστεί να προσεγγίσει την Ευρωπαϊκή Ενωση. Με δεδομένο ότι η επόμενη εκλογική αναμέτρηση στην Τουρκία θα είναι το 2023, θα υπάρξει, έστω για μόνον περίπου ένα έτος, δυνατότητα πρωτοβουλιών στο Κυπριακό. Οι επερχόμενες ελληνικές εκλογές δεν πρέπει να τις καθυστερήσουν.
Πέντε είναι οι σχετικές παράμετροι. Πρώτον, η Ελλάδα εξασθένησε δραματικά κατά την προηγούμενη δεκαετία ενώ η Τουρκία ισχυροποιήθηκε. Ο Ερντογάν δεν θεωρεί τους Ελληνες προαιώνιο εχθρό, έχει όμως ένα «όραμα οθωμανικό» που έχει γίνει αντιληπτό με τη σταδιακή αλλαγή του περιφερειακού ρόλου της Τουρκίας. Δεύτερον, ιδιαίτερα το 1999, το 2003 και το 2014, μεγάλες δυνάμεις κινήθηκαν βιαίως χωρίς την έγκριση του ΟΗΕ. Αυτό συνέβαλε στη χαμηλή αίσθηση ασφάλειας των πολιτών της Ελλάδας και της Κύπρου. Τρίτον, η αποφασιστική επέκταση των αρμοδιοτήτων της Ε.Ε. στον χώρο της ασφάλειας που επιζητεί ο πρόεδρος Μακρόν, και επιτέλους συζητεί η γερμανική ηγεσία, θα άμβλυνε αυτήν την αίσθηση χαμηλής ασφάλειας. Η Αθήνα, που ακόμα σε χρόνια χαλεπά υπήρξε συνεπής όσον αφορά το ύψος των αμυντικών της δαπανών, έχει το κύρος αλλά σήμερα και την ευκαιρία να ενθαρρύνει την Ε.Ε. προς την κατεύθυνση μιας κοινής αμυντικής πολιτικής. Τέταρτον, πολλοί Τουρκοκύπριοι, που είναι ήδη, όσον αφορά τα ιδιωτικά τους δικαιώματα, πολίτες της Ε.Ε., προτιμούν να αποτελέσουν πρωτοπόρο τουρκική κοινότητα στην Ενωση, παρά μικρό τμήμα μιας νέας μορφής οθωμανικού και ισλαμικού κράτους. Αυτοί εξέλεξαν αρχηγό τον Μουσταφά Ακιντζί.
Η Αγκυρα σύντομα θα ζητήσει την αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης με την Ε.Ε., όπως και στήριξη για δημοσιονομική σταθεροποίηση. Και όμως απαιτεί διχοτόμηση ή συνομοσπονδιακή λύση του Κυπριακού. Η αντίδρασή μας πρέπει να είναι φιλική αλλά βασισμένη σε ευρωπαϊκές αρχές που απαγορεύουν και τις δύο. Αντίθετα, είναι ευκταίο να αναδειχθεί ευρωβουλευτής ένας Τουρκοκύπριος υποψήφιος – ελπίδες διαθέτει ο Νιγαζί Κιζιλγουρέκ, καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης της Τουρκίας οφείλει να συνδυαστεί με συμφωνία γενικής αποχώρησης ξένων στρατευμάτων από μια ομοσπονδιακή Κύπρο, δικοινοτική και διζωνική, σύμφωνα με τις επιταγές του Συμβουλίου Ασφαλείας, με τις σημερινές εγγυήτριες δυνάμεις να εγγυώνται πλέον στην Ε.Ε. τη στήριξή τους εάν υπάρξει κρίση. Η καθυστέρηση του ΟΗΕ να ξεκινήσει νέα διαδικασία συνομιλιών δίνει πολύτιμο χρόνο για προετοιμασία μιας τέτοιας διαπραγμάτευσης.
Πέμπτον, πολλοί Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι βρίσκονται πιο κοντά από ποτέ σε μια συμφωνία. Εάν επιτευχθεί, η Τουρκία θα επωφεληθεί από αξιόλογες μελλοντικές μεταφορές υδρογονανθράκων και από ένα αναβαθμισμένο πρότυπο τελωνειακής ένωσης. Τα όρια της κυπριακής (και άλλων) ΑΟΖ θα ορίζονταν από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Εσωτερικά, προέχει η προώθηση ενός νέου προτύπου προεδρικής ηγεσίας βασισμένου στις επιταγές ενός δικοινοτικού ομοσπονδιακού συντάγματος, με δύο συμπροέδρους – ο ένας εκλεγμένος από το σύνολο του εκλογικού σώματος, ο δεύτερος με σταθμισμένη ψήφο. Οι συμπρόεδροι θα είχαν περιορισμένες αλλά σημαντικές αρμοδιότητες ώστε να διατηρούν την ενότητα της ομοσπονδίας. Νέοι θεσμοί προερχόμενοι από μια κοινοβουλευτική δημοκρατία –πρωθυπουργός και υπουργικό συμβούλιο– θα βασίζονταν σε ψήφο εμπιστοσύνης των δύο κοινοβουλευτικών σωμάτων, αλλά κυρίως ξεχωριστών πλειοψηφιών των κοινοβουλευτικών αντιπροσωπειών των δύο κοινοτήτων. Ετσι θα διασφαλίζεται και δημοκρατικό πολίτευμα και δικοινοτική ισότητα. Μια τέτοια λύση θα απαιτήσει λεπτές και σκληρές διαπραγματεύσεις. Δεν μπορεί ασφαλώς να επιτευχθεί μόνο με τις δικές μας δυνάμεις, ούτε όμως χωρίς δική μας πρωτοβουλία και επιμονή. Τόσο σπάνιες όμως για έναν μικρό λαό είναι οι ευκαιρίες μιας ευεργετικής κατάληξης σε ένα μακροχρόνιο πρόβλημα, ώστε η ανάληψη της σχετικής προσπάθειας να αποτελεί εθνική επιταγή.
* Ο Κώστας Καρράς είναι ο ιδρυτής της οργάνωσης «Friends of Cyprus» και ο Ελληνας συντονιστής του Ελληνοτουρκικού Φόρουμ. Οι απόψεις που εκφράζονται στο παρόν άρθρο είναι προσωπικές.