Μέχρι να ανακοινωθούν τα πρώτα αποτελέσματα των ευρωεκλογών, το κυρίαρχο συναίσθημα στο ακροατήριο του Κέντρου και της Δεξιάς ήταν η ανησυχία και ο φόβος πως ο ΣΥΡΙΖΑ θα έκλεινε την ψαλίδα ή θα την ανέτρεπε εντελώς.
Η αντίληψη πως ο Αλέξης Τσίπρας είναι αήττητος, πως η Ελλάδα είναι αριστερή χώρα, πως τα πράγματα δεν μπορούν να αλλάξουν ουσιαστικά, παρέμενε βαθιά ριζωμένη. Και πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά; Ο Τσίπρας ουσιαστικά εμφανίστηκε από το πουθενά και μέσα σε ελάχιστο χρόνο κατάφερε να αναρριχηθεί στην εξουσία πουλώντας εξόφθαλμα ψέματα.
Οταν αυτά διαψεύσθηκαν, έπαιξε την τύχη της χώρας στα ζάρια, προκηρύσσοντας ένα κάλπικο δημοψήφισμα το οποίο και κέρδισε θριαμβευτικά – και με τις τράπεζες κλειστές! Και σαν να μην έφθαναν όλα αυτά, όταν βρέθηκε στο χείλος του γκρεμού αναποδογύρισε με άνεση όλα όσα διακήρυσσε ώς τότε, καταφέρνοντας και πάλι να κερδίσει τις εκλογές που ακολούθησαν. Πώς να μην πιστέψει, λοιπόν, κανείς στον μύθο του – με πρώτο και καλύτερο τον ίδιο;
Η δημοκρατία, όμως, είναι το πολίτευμα της απομυθοποίησης. Oπως φάνηκε εκ των υστέρων, η στιγμή που το παιχνίδι χάθηκε για τον Τσίπρα ήταν η αναπάντεχη εκλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας. Hταν μια εξέλιξη που πήγε κόντρα σε κάθε πρόβλεψη, που βοηθήθηκε και από την τύχη αλλά και από την πρωτοφανή συμμετοχή ενός κόσμου που σφυρηλατήθηκε μέσα στην κόλαση του δημοψηφίσματος του 2015, συχνά ξένου προς τη Νέα Δημοκρατία.
Η εκλογή αυτή υπήρξε το μεταίχμιο, το σημείο μετά το οποίο η κοινωνία γύρισε σελίδα, όπως άρχισαν να δείχνουν με μεγάλη σταθερότητα όλες οι δημοσκοπήσεις. Oμως ο μύθος του Αλέξη Τσίπρα παρέμενε τόσο ισχυρός, που οι πιο πολλοί αρνούνταν να δουν την πραγματικότητα.
Oπως είναι φυσικό, οι περισσότεροι έχουν ήδη προσπεράσει, ενδεχομένως και ξεχάσει, τις αμφιβολίες που τους διακατείχαν έως πρόσφατα. Το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών τούς φαίνεται ήδη αναπόφευκτο!
Ομως, αυτή είναι η μοίρα των μύθων: αποδομούνται με την ίδια ταχύτητα με την οποία χτίστηκαν. Η εμπειρία αυτή μάς προσφέρει δύο σημαντικά διδάγματα. Το πρώτο είναι πως η κοινωνία έμαθε περισσότερα από την κρίση απ’ ό,τι της αναγνωρίσαμε. Η κρίση είχε δηλαδή την επίδραση της ωρίμανσης που κάποιοι από εμάς υποθέσαμε στο ξεκίνημά της πως θα επιφέρει, μόνο που αυτό απαίτησε πολλά σκαμπανεβάσματα και μπόλικο χρόνο. Το δεύτερο είναι πως η απόσταση που χωρίζει την απελπισία από την ελπίδα είναι ανεπαίσθητη. Αυτό το δεύτερο έχει ιδιαίτερη σημασία, γιατί σηματοδοτεί τον δρόμο της εξόδου από το σημερινό τέλμα.
Ποιες είναι, όμως, οι προϋποθέσεις για να πραγματοποιηθεί κάτι τέτοιο; Η δυσπιστία παραμένει τεράστια, όπως και ο κυνισμός. Είναι επίσης αλήθεια πως η Νέα Δημοκρατία δεν έκανε την αυτοκριτική της για τις μεγάλες ευθύνες που φέρει για τη χρεοκοπία – τόσο για την πορεία προς τη διόγκωση των ελλειμμάτων, όσο και για την τεράστια χαμένη ευκαιρία των μεταρρυθμίσεων που θα μπορούσαν να είχαν πραγματοποιηθεί πάνω στον αέρα της επιτυχίας του 2004.
Εξίσου αλήθεια είναι βεβαίως πως η εκλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη πραγματοποιήθηκε ενάντια στο κατεστημένο του κόμματος και πως ο ίδιος έχει προκρίνει εδώ και χρόνια έναν μετριοπαθή και θετικό λόγο, που στηρίζεται πάνω σε ορθές αντιλήψεις για το τι χρειάζεται να γίνει.
Το μεγάλο του όπλο είναι, όπως έχω ξαναγράψει, οι χαμηλές προσδοκίες. Μόλις φανούν τα πρώτα θετικά αποτελέσματα που θα προκύψουν αναπόφευκτα μετά μια δεκαετία οικονομικής και πολιτικής συμπίεσης, η ψυχολογία θα γυρίσει θεαματικά στην οικονομική σφαίρα, όπως έχει αρχίσει να αλλάζει ήδη στην πολιτική.
Είμαστε, λοιπόν, στο κατώφλι μιας νέας εποχής για τη χώρα. Η ευκαιρία αυτή δεν πρέπει να χαθεί.
* Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.