«Δεν έχω ανάγκη από χρήματα… Εχω ανάγκη από αισθήματα… από όνειρα που κατοικούν στα δέντρα… Εχω ανάγκη από ποίηση…». Μερικοί μόνον στίχοι από το ποίημα της Ιταλίδας ποιήτριας Αλντα Μερίνι στο οποίο εξετάσθηκαν χθες οι υποψήφιοι των Επαγγελματικών Λυκείων. Καλούνται δε να αποκαλύψουν σε ένα κείμενο 100-150 λέξεων αν κι αυτοί, όπως η ποιήτρια, έχουν ανάγκη από κάποια μορφή τέχνης. Οταν ο φίλος Απόστολος Λακασάς μου έστειλε το σχετικό υλικό, εκτός των άλλων, στάθηκα και στις οδηγίες προς τους εξεταζομένους που το συνοδεύουν. Εκεί διάβασα ότι «κάθε τεκμηριωμένη απάντηση είναι αποδεκτή». Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι κάποιος υποψήφιος γράφει ότι έχει ανάγκη από χρήματα και γι’ αυτό βιάζεται να μάθει μια τέχνη μπας και βγάλει κάνα φράγκο –τεκμηριωμένη άποψη–, γράφει επίσης ότι όλοι έχουν ανάγκη από αισθήματα άρα δεν μας λέει τίποτε σπουδαίο η ποιήτρια –τεκμηριωμένη άποψη–, η απάντησή του θα γίνει αποδεκτή; Αν μάλιστα προσθέσει ότι αυτό με τα όνειρα που κατοικούν στα δέντρα δεν το καταλαβαίνει και δεν ξέρει αν έχει ανάγκη από ποίηση. Κάτι ποιήματα που έκαναν στην τάξη τα βρήκε αφόρητα βαρετά και άχρηστα. Η απάντησή του θα γίνει αποδεκτή; Μάλλον άκυρο το ερώτημα, αφού υποθέτω ότι ανάμεσα στους 16.000 υποψηφίους κανείς δεν επιθυμεί να μπλέξει, και αν είναι κατάλληλα προετοιμασμένος, θα ακολουθήσει τις οδηγίες του εκθεσά υπερασπιζόμενος το ορθόν. «Οχι στα χρήματα, ναι στα αισθήματα, ναι στα όνειρα που κατοικούν στα δέντρα, ναι στην ποίηση». Αχρείαστη να ’ναι, αλλά τι να κάνουμε; Αφού αυτό είναι το ορθόν.
Εχω γράψει και άλλοτε για τη νοσηρή επίδραση της έκθεσης ιδεών στον δημόσιο βίο μας. Είναι η κορύφωση μιας εκπαίδευσης που στηρίζεται αποκλειστικά στην αποστήθιση και στην παθητική σκέψη, αυτή που περιμένει κάποιο στερεότυπο για να αρπαχτεί. Αυτή η παθητική σκέψη προετοιμάζει τον νέο να γίνει ο ιδανικός δημόσιος υπάλληλος, ο φοβισμένος τυπολάτρης που δεν τολμάει να σκεφτεί κάτι δικό του. Επειδή δε οι ελλογιμώτατοι καθηγητές που έβαλαν τα θέματα παρότρυναν τα παιδιά να σχολιάσουν το κείμενο του Καμύ –το έτερον των θεμάτων υπό εξέταση– σαν να εκφωνούν σύντομη ομιλία στη Βουλή των Εφήβων, τεκμηριώνουν οι ίδιοι το επιχείρημά μου. Ξέρουμε πια πού οφείλεται ο ξύλινος λόγος των πολιτικών, η μετατροπή της γλώσσας σε μηχανή υποκρισίας η οποία, όταν θέλει να γίνει ειλικρινής, ουρλιάζει, βρίζει ή μουγκρίζει. Στη λοβοτομή της μέσης εκπαίδευσης.
Οι υπουργοί έρχονται και παρέρχονται. Οσα ερείπια κι αν άφησε ο κ. Γαβρόγλου για να τον θυμόμαστε, σε τρία χρόνια θα τον έχουμε ξεχάσει. Το βαθύ κράτος της εκπαίδευσης, όμως, θα συνεχίσει να υπονομεύει τη σχέση του σχολείου με την παιδεία.