Η επικείμενη νίκη της Νέας Δημοκρατίας στις εκλογές της 7ης Ιουλίου επιτρέπει μερικές σκέψεις σχετικά με το μέλλον της ελληνικής Κεντροαριστεράς.
1. Οι δυνάμεις. Ο χώρος της Κεντροαριστεράς, σήμερα, εκφράζεται πρωτίστως από τον ΣΥΡΙΖΑ, που προέρχεται μεν από τη ριζοσπαστική Αριστερά αλλά μετασχηματίστηκε ραγδαία τα τελευταία χρόνια σε δύναμη της ρεαλιστικής Αριστεράς και το ΚΙΝΑΛ που κουβαλά τα ιστορικά φορτία της ιδιότυπης ελληνικής Σοσιαλδημοκρατίας.
Δευτερευόντως εκφράζεται από μικρότερες δυνάμεις, όπως το τοποθετημένο στον χώρο του προοδευτικού φιλελευθερισμού Ποτάμι και τα πολυ-διασπασμένα σχήματα της πολιτικής οικολογίας. Η πιθανή αυτοδυναμία της Ν.Δ. και η σαφής μετατόπιση στα δεξιά ηγετικών προσωπικοτήτων του ΠΑΣΟΚ (Β. Βενιζέλος, Α. Διαμαντοπούλου) αλλά και άλλων πρώην ή νυν στελεχών της Κεντροαριστεράς θα φέρει τις πολιτικές δυνάμεις του χώρου αντικειμενικά εγγύτερα. Οι εκλογές δεν θα αποτυπώσουν, απλώς, τη δύναμη των κομμάτων αλλά και τη δυναμική στη μεταξύ τους σχέση. Αλλη κατάσταση θα προκύψει αν η σχέση μεταξύ ΚΙΝΑΛ και ΣΥΡΙΖΑ είναι 1 προς 2 (για παράδειγμα 10% ΚΙΝΑΛ και 23% ΣΥΡΙΖΑ), και άλλη εάν θα είναι 1 προς 4 (π.χ. 7% ΚΙΝΑΛ και 30% ΣΥΡΙΖΑ).
2. Οι διεργασίες. Το γεγονός ότι στην αντιπολίτευση οι παραπάνω δυνάμεις θα έρθουν εγγύτερα, δεν υποδηλώνει, πως νομοτελειακά θα συμπλεύσουν. Με άλλα λόγια, σύγκλιση δεν σημαίνει απαραίτητα σύμπλευση, πόσο μάλλον οργανωτική συνύπαρξη ή και συγχώνευση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, πως ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ αναμετρήθηκαν πολύ σκληρά τα προηγούμενα χρόνια, σχεδόν με όρους «ζωής και θανάτου». Το γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ αναπτύχθηκε πάνω στην εκλογική αλλά και οργανωμένη βάση του ΠΑΣΟΚ, αντλώντας από αυτό ψήφους, μέλη και στελέχη, συνέβαλε καθοριστικά στην ένταση μεταξύ των δύο κομμάτων. Οπότε, παρά το γεγονός πως οι πολιτικές πλατφόρμες τους είναι κοντινές, τα τραύματα από τις «σώμα με σώμα» μάχες δεν έχουν επουλωθεί ακόμη. Ιδιαίτερα στο ΚΙΝΑΛ, είναι δύσκολο, προς το παρόν, να λησμονήσουν την πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ των ετών 2010-2015 και τα «αντιμνημονιακά» (και ταυτόχρονα αντι-ΠΑΣΟΚ) μέτωπα που αυτός συμμετείχε στη συγκρότησή τους.
Επιπλέον, πολιτικά και συναισθηματικά, η μεγάλης ηλικίας εκλογική βάση του ΚΙΝΑΛ σε αυτή τη φάση είναι έντονα «αντι-ΣΥΡΙΖΑ». Το μεγαλύτερο μέρος των ψηφοφόρων του προτιμά μια αυτοδύναμη κυβέρνηση Ν.Δ., παρά οποιαδήποτε σκέψη για συγκυβέρνηση με τον ΣΥΡΙΖΑ.
Οποιες, λοιπόν, κι αν είναι οι διαθέσεις της ηγεσίας του ΚΙΝΑΛ, ιδιαίτερα μάλιστα αν η επιθυμία της είναι η «μεγάλη Κεντροαριστερά», θα βρεθεί υποχρεωμένη να προχωρήσει με προσεκτικά βήματα προς μια τέτοια κατεύθυνση, διαφορετικά ελλοχεύει ο κίνδυνος μιας ακόμη βίαιης διάσπασης και στη συνέχεια η οριστική αποσύνθεση του κόμματος. Σε τέτοιες συνθήκες μόνο ο «πανδαμάτωρ χρόνος» μπορεί να αποδειχθεί ικανός να επουλώσει τραύματα και να διώξει από το τραπέζι εδραιωμένες καχυποψίες. Ισως, μάλιστα, ο ρυθμός φθοράς της επόμενης κυβέρνησης να αποτελέσει τον πολιτικό μετρονόμο των διαδικασιών σύγκλισης στην Κεντροαριστερά.
3. Οι ηγεσίες. Κατά πάσα πιθανότητα, ο Αλέξης Τσίπρας θα παραμείνει στην ηγεσία του κόμματος και την επόμενη μέρα, όποιο κι αν είναι το εκλογικό αποτέλεσμα. Οχι μόνο επειδή δεν φαίνεται πως υπάρχει εκείνος ή εκείνη που να μπορεί να τον αμφισβητήσει, αλλά κυρίως επειδή για τη μεγάλη πλειονότητα των εκλογέων του ΣΥΡΙΖΑ, και όχι μόνο αυτών, θα συνεχίσει να θεωρείται ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης. Για πολλούς, χωρίς Τσίπρα δεν υπάρχει ΣΥΡΙΖΑ.
Ο Αλ. Τσίπρας αρχικά θα επιβεβαιώσει την ηγεσία του εντός του ΣΥΡΙΖΑ (με προσφυγή σε κάποιο συνέδριο εκλογής προέδρου) και στη συνέχεια «αναβαπτισμένος» θα ξεδιπλώσει τη στρατηγική του για ανασύνθεση της Κεντροαριστεράς. Από την άλλη πλευρά, η Φώφη Γεννηματά δείχνει αυτή τη στιγμή περισσότερο αμυντική και ευάλωτη. Αν, μάλιστα, το ποσοστό του ΚΙΝΑΛ είναι κάτω ή πέριξ αυτού των ευρωεκλογών, οι τριγμοί θα γίνουν αισθητοί. Πιθανότατα θα υλοποιηθεί η «απειλή» για δημιουργία νέου αντι-ΣΥΡΙΖΑ κεντρώου κόμματος. Αυτό, όμως, ουδόλως υπονοεί πως η Φ. Γεννηματά θα εγκαταλείψει εύκολα τη μάχη. Μη βιαστεί κανείς να προεξοφλήσει την αποχώρησή της. Μέχρι τώρα η πρόεδρος του ΚΙΝΑΛ έχει δείξει αξιοσημείωτες αντοχές.
Συμπερασματικά, μετά την 7η Ιουλίου, η Κεντροαριστερά θα καταγράψει έντονη και μακροχρόνια κινητικότητα. Η κινητικότητα αυτή πρωτίστως θα οφείλεται στις ανάγκες που θα επιβάλει η εκλογική αδυναμία των κομμάτων της Κεντροαριστεράς. Η εκλογική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ, η καχεκτική παρουσία του ΚΙΝΑΛ, η απουσία του Ποταμιού από τις εκλογές και η αδυναμία συγκρότησης μιας αξιόπιστης οικολογικής λίστας, συνιστά το νέο τοπίο μιας δύσκολης επόμενης μέρας.
Είναι, λοιπόν, αναμενόμενο να αναπτυχθεί ένας επίπονος και μακροχρόνιος διάλογος με πολλά πισωγυρίσματα. Σε αυτό τον μακροχρόνιο διάλογο, ο ρόλος των Ευρωπαίων (ιδιαίτερα των σοσιαλιστών αλλά όχι μόνο αυτών) θα αποδειχθεί κομβικής σημασίας. Αλλά και οι εγχώριοι παράγοντες (συνδικάτα, Τοπική Αυτοδιοίκηση, επιχειρηματικά συμφέροντα, συλλογικότητες, διανοούμενοι) θα έχουν τη σημασία τους.
* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κεράλα (Ινδία).