Σε πολλές συζητήσεις που έχω κάνει με γνωστούς και φίλους, διαπίστωσα ότι υπάρχει μια γενικευμένη παρεξήγηση σχετικά με τον εκλογικό νόμο, που θα ισχύει στις 7 Ιουλίου 2019. Ολοι συνδέουν την αυτοδυναμία με το πλήθος των κομμάτων που εκλέγουν βουλευτές. Γι’ αυτό μιλάνε για 5κομματική, 6κομματική και 7κομματική Βουλή.
Αυτή η αντίληψη ενισχύεται με τους πίνακες που κατά καιρούς δημοσιεύονται στον Τύπο, όπου δείχνουν το πλήθος των εδρών ανάλογα με το πόσα κόμματα μπαίνουν στη Βουλή. Αυτή η άποψη δεν είναι απολύτως σωστή και για τον λόγο αυτό είναι επικίνδυνη.
Οι μισές αλήθειες είναι πάντοτε χειρότερες από τα ψέματα. Ενα ψέμα, όταν αποκαλυφθεί χάνει τη δυναμική του. Αντίθετα η μισή αλήθεια αν δεν συμπληρωθεί, οδηγεί σε λανθασμένες αποφάσεις. Για τον λόγο αυτό αποφάσισα να γράψω το σημερινό κείμενο προκειμένου να ενημερώσω τους αναγνώστες για το τι ακριβώς συμβαίνει με την ψήφο των κομμάτων που δεν ξεπερνούν το κατώφλι του 3%.
Αντί να σας παραθέσω ψυχρά νούμερα, προτιμώ να το διατυπώσω ποιοτικά ως εξής: Πράγματι, το ποσοστό των κομμάτων που μένουν εκτός Βουλής βοηθάει το πρώτο κόμμα να επιτύχει την αυτοδυναμία. Οσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό αυτό, τόσο χαμηλώνει το ποσοστό της αυτοδυναμίας. Υπάρχει μάλιστα ένας απλός «μνημονικός» κανόνας για να βρίσκετε το κατώφλι της αυτοδυναμίας. Το πρώτο κόμμα εκλέγει 151 έδρες αν συγκεντρώσει το 40,4% των εγκύρων ψηφοδελτίων. Το ποσοστό αυτό μειώνεται κατά 0,4% για κάθε 1% που συγκεντρώνουν τα κόμματα που μένουν εκτός Βουλής. Δηλαδή, αν τα κόμματα εκτός Βουλής συγκεντρώνουν το 10%, τότε η αυτοδυναμία των 151 εδρών επιτυγχάνεται με 40,4 – (10 x 0,4) = 36,4%. Οπως μπορείτε να διαπιστώσετε, η αυτοδυναμία εξαρτάται μόνο από το ποσοστό του πρώτου κόμματος και από το ποσοστό που συγκεντρώνουν τα κόμματα που μένουν εκτός Βουλής και σε καμία περίπτωση δεν εξαρτάται από το πλήθος των κομμάτων! Πάρτε ένα ακραίο παράδειγμα. Εστω ότι το πρώτο κόμμα συγκεντρώνει 40% και άλλα δέκα κόμματα συγκεντρώνουν από 5%. Τότε, αυτοί που μένουν εκτός Βουλής συγκεντρώνουν 10%. Σύμφωνα με τον κανόνα, το πρώτο κόμμα θα έχει άνετη αυτοδυναμία γιατί τις 151 έδρες θα τις πάρει με το 36,4% και με το 40% θα εκλέξει 161 βουλευτές!
Δυστυχώς, λέγεται ότι «δεν υπάρχει βασιλική οδός στα μαθηματικά», εννοώντας ότι δεν υπάρχει εύκολος (βασιλικός) τρόπος να μάθει κανείς μαθηματικά, έτσι και στην περίπτωσή μας δεν υπάρχει εύκολος τρόπος να τεκμηριώσει κανείς τη λεπτομερή επιρροή των κομμάτων που μένουν εκτός Βουλής. Με απλά όμως λόγια: Το σύνολο των ψήφων των κομμάτων που μένουν εκτός Βουλής, κατανέμεται στα κόμματα που ξεπέρασαν το 3% εντελώς αναλογικά, σύμφωνα με τα ποσοστά τους και έτσι δεν ενισχύουν μόνο το πρώτο κόμμα, αλλά ενισχύουν και όλα τα άλλα κόμματα που δικαιούνται έδρες! Ενα πραγματικό παράδειγμα να μπορεί να διαφωτίσει την περίπτωση αυτή. Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015, ο Σύριζα είχε ποσοστό 35,46%, όλα τα υπόλοιπα κόμματα που εξέλεξαν βουλευτή είχαν συνολικά 58,13%, ενώ τα κόμματα που δεν συγκέντρωσαν το 3%, αθροίζουν στο 6,41%. Σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο, το 6,41% πρέπει να κατανεμηθεί αναλογικά στα κόμματα που ξεπέρασαν το 3%.
Σε καμία περίπτωση το πρώτο κόμμα δεν παίρνει δώρο 50 έδρες, αλλά πολύ λιγότερες.
Δηλαδή, το ποσοστό του κάθε κόμματος που ξεπέρασε το 3%, θα ενισχυθεί κατά 100 / (100 – 6,41) = 1,0685. Φυσικά, αφού η ενίσχυση είναι αναλογική, το πρώτο κόμμα θα ενισχυθεί περισσότερο από όλα τα άλλα και εδώ ακριβώς έγκειται η παρεξήγηση. Ετσι, το πρώτο κόμμα που συγκέντρωσε το 35,46%, μετά την ενίσχυση θα έχει 35,46 x 1,0685 = 37,89%. Δηλαδή, από το 6,41% της χαμένης ψήφου ενισχύθηκε μόνο κατά 2,43%, ενώ το υπόλοιπο 6,41 – 2,43 = 3,98%, ενισχύει αναλογικά όλα τα υπόλοιπα κόμματα που εκλέγουν βουλευτή.
Το συμπέρασμα είναι κρίσιμο. Οι χαμένες ψήφοι δεν πάνε όλες στο πρώτο κόμμα. Το πρώτο κόμμα ωφελείται μόνο κατά το ποσοστό που συγκέντρωσε το ίδιο, ενώ το μεγαλύτερο μέρος πάει στους υπόλοιπους. Ακριβώς αυτή η λεπτομέρεια δημιουργεί ουσιαστικές πολιτικές συνέπειες.
Συνεχίζοντας με τα αποτελέσματα των εκλογών του Σεπτεμβρίου 2015, οι χαμένες ψήφοι του 6,41% αντιστοιχούν σε 16 βουλευτικές έδρες. Από αυτές, τις 6 πήρε ο Σύριζα με την αναγωγή και τις υπόλοιπες 10 τα άλλα κόμματα. Θυμίζω ότι η Λαϊκή Ενότητα του Λαφαζάνη συγκέντρωσε ποσοστό 2,87% και δεν εξέλεξε βουλευτή. Το ποσοστό αυτό «ισοδυναμεί» με 7 έδρες (από τις 16), οι οποίες κατανεμήθηκαν ως εξής: Σύριζα – 2, Ν.Δ. – 1, Χρυσή Αυγή – 1, ΔΗΣΥ – 1, ΚΚΕ – 1 και Ποτάμι – 1! Βλέπουμε ολοκάθαρα τις παρενέργειες. Αν ήξερε ο Λαφαζάνης ότι με τη συμμετοχή του στις εκλογές θα ενίσχυε τον Σύριζα, τη Ν.Δ., τη Χ.Α. και άλλους ανεπιθύμητους συνδυασμούς, μάλλον θα το ξανασκεφτόταν.
Το ίδιο συμβαίνει και με όλα τα υπόλοιπα κόμματα που έχουν δημιουργηθεί τον τελευταίο καιρό από δεξιούς. Πιστεύω ότι όλοι αυτοί ελπίζουν να ξεπεράσουν το 3% και να εκλέξουν τουλάχιστον οκτώ βουλευτές για να ρυθμίζουν την πολιτική κατάσταση, σε περίπτωση που το πρώτο κόμμα (που όλοι πιστεύουν ότι θα είναι η Ν.Δ.) δεν εξασφαλίσει αυτοδυναμία. Μάλλον κακό στην παράταξή τους κάνουν. Αν δεν ξεπεράσουν το 3% θα ενισχύσουν περισσότερο όλους τους άλλους. Καλό είναι να το σκεφτόμαστε πριν τους ψηφίσουμε.
Η άλλη μισή αλήθεια αφορά το bonus των 50 εδρών. Εχω γράψει επανειλημμένα για το θέμα αυτό, αλλά δυστυχώς όταν όλοι οι δημοσιογράφοι αναφέρονται στο «bonus των 50 εδρών», είναι πολύ δύσκολο να το βγάλει κανείς από το μυαλό των ψηφοφόρων. Το λέω ξεκάθαρα: Σε καμία περίπτωση το πρώτο κόμμα δεν παίρνει δώρο 50 έδρες, αλλά πολύ λιγότερες. Και πάλι η εξήγηση είναι απλή, αλλά δυστυχώς οι δημοσιογράφοι ποτέ δεν την παρουσιάζουν. Για παράδειγμα, ο Σύριζα στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015, με ποσοστό 35,46% εξασφάλισε 145 έδρες, εκ των οποίων μόνο τις 32 από το bonus. Με απλή αναλογική μοιράζονται μόνο οι 250 έδρες, ενώ οι υπόλοιπες 50 δίνονται σαν bonus. Βεβαίως, αλλά αν και οι 300 έδρες μοιράζονταν με την απλή αναλογική, το πρώτο κόμμα θα έπαιρνε μερικές επιπλέον έδρες από τις επιπλέον 50, ανάλογα με το ποσοστό του. Σαν γενική αρχή με το bonus των 50 εδρών, το πρώτο κόμμα (εφόσον συγκεντρώσει ποσοστό μεγαλύτερο από 35%) ενισχύεται με περίπου 30 έδρες (ή λιγότερες). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εκλογικοί νόμοι ενισχυμένης αναλογικής του 1981 και του 1985 πριμοδοτούσαν το πρώτο κόμμα με περίπου 30 έδρες, αλλά κανείς δεν διαμαρτυρόταν τότε, γιατί αυτό το «bonus» ήταν καλά καμουφλαρισμένο στις διάφορες κατανομές.
Υπάρχει όμως και μια άλλη αλήθεια που επιμελώς δεν την αναφέρει κανένας. Ο υπάρχων εκλογικός νόμος, που οι περισσότεροι χαρακτηρίζουν σαν «ληστρικό», είναι κατά πολύ μεγάλο ποσοστό «αναλογικός». Αφού οι 250 από τις 300 έδρες μοιράζονται με απλή αναλογική, ο νόμος είναι κατά 250 / 300 = 83,333%. Απλή και άδολη αναλογική! Τόσο απλά. Οσοι θέλουν την 100% απλή αναλογική επιδιώκουν την καταστροφή της χώρας, με την ακυβερνησία και τους εκβιασμούς. Μετά τις εκλογές θα γράψω άλλο ένα άρθρο για τις οδυνηρές συνέπειες της απλής και καθόλου άδολης αναλογικής.
Τέλος, υπάρχει ένας μύθος που αφορά τον σχηματισμό κυβέρνησης σε περίπτωση που το πρώτο κόμμα δεν έχει αυτοδυναμία. Χωρίς το πρώτο κόμμα, είναι πρακτικά και ουσιαστικά αδύνατος ο σχηματισμός κυβέρνησης. Στο παράδειγμά μας (Σεπτέμβριος 1915), ο Σύριζα είχε 145 έδρες και όλοι οι υπόλοιποι συνολικά 155 έδρες. Αρα για να γίνει κυβέρνηση χωρίς τον Σύριζα απαιτείται η συνεργασία όλων των υπολοίπων, περιλαμβανομένης της Χ.Α. και του ΚΚΕ. Σας φαίνεται δυνατή αυτή η λύση; Εμφατικά όχι. Αρα όσοι μιλούν για τέτοια λύση, μάλλον δεν έχουν καταλάβει πώς λειτουργεί ο εκλογικός νόμος και όμως ζητούν την ψήφο μας!
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.