Με καθαρές ζημίες 218 εκατ. ευρώ από την αρχή του 2019 και συνολικές ζημίες 903 εκατ. ευρώ για το 2018, η ΔΕΗ βρίσκεται σε κρίση. Δικαιολογώντας τα καταστροφικά αποτελέσματα του α΄ τριμήνου 2019, ο πρόεδρος της δημόσιας εταιρείας ηλεκτροπαραγωγής έριξε την ευθύνη σε «εξωγενείς παράγοντες», όπως η «ραγδαία αύξηση της τιμής των δικαιωμάτων CO2» και η αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου.
Η αλήθεια είναι πως στο επίκεντρο αυτής της καταστροφικής πορείας βρίσκεται η λιγνιτοπληξία των διοικήσεων της εταιρείας και των αρμοδίων για την ενέργεια υπουργών των τελευταίων ετών.
Σε μια ύστατη προσπάθεια σωτηρίας, ο πρόεδρος Εμμ. Παναγιωτάκης ζητεί με επιστολή του από την επίτροπο Ανταγωνισμού της Ε.Ε. να επιτρέψει στην κυβέρνηση να προσφέρει οικονομική «ένεση» για να μην καταρρεύσει οικονομικά η ξεκάθαρα ζημιογόνος νέα λιγνιτική μονάδα Πτολεμαΐδα V. Στην επιστολή αναφέρει μεταξύ άλλων ότι εκτινάχθηκαν απρόβλεπτα οι τιμές δικαιωμάτων εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα (σύστημα που θεσπίστηκε σε εφαρμογή της θεμελιώδους για το ενωσιακό δίκαιο αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει»), αλλά και το κόστος του φυσικού αερίου.
Οι σειρήνες συναγερμού για τις οικονομικά δραματικές προοπτικές των επενδύσεων σε ορυκτά καύσιμα είχαν αρχίσει να ηχούν δυνατά πολύ πριν από την έναρξη κατασκευής της πέμπτης λιγνιτικής μονάδας της Πτολεμαΐδας.
Ηδη από το 2013, το WWF Ελλάς είχε δημοσιεύσει οικονομοτεχνική έκθεση που υπολόγιζε ότι η επένδυση θα ήταν ζημιογόνος με καθαρά οικονομικούς όρους. Αλλά και η Κομισιόν είχε από το 2013 εκτιμήσει σενάρια με τα οποία οι τιμές εκπομπών CO2 θα κυμανθούν από 35 ευρώ/τόνο το 2030 μέχρι 100 ευρώ/τόνο το 2050.
Σίγουρα σε αυτήν την αδράνεια της ΔΕΗ ρόλο είχε και η ενισχυτική για τον λιγνίτη εικόνα που δόθηκε από την Ε.Ε. με την πίεση για πώληση λιγνιτικών μονάδων.
Δεδομένου ότι στόχος της ενωσιακής πολιτικής για τον ανταγωνισμό είναι η τόνωση των αγορών, η πίεση για άνοιγμα της αγοράς του λιγνίτη στην Ελλάδα αναμφίβολα εκλήφθηκε ως μήνυμα στήριξης προς ένα ρυπογόνο ενεργειακό ορυκτό που κανονικά θα έπρεπε να αφεθεί στη μη ανταγωνιστική μοίρα του.
Σε κοινή επιστολή WWF και Greenpeace προς την αρμόδια επίτροπο Μαργκρέτε Βεστάγκερ, επισημάνθηκε αυτή η αναντιστοιχία μεταξύ των κορυφαίας σημασίας κλιματικών και περιβαλλοντικών στόχων της Ε.Ε. με την ενωσιακή νομοθεσία για τον ανταγωνισμό, αλλά και η ανάγκη να αφεθεί ο λιγνίτης στην οικονομικά καθοδική πορεία του.
Πρόκειται για δραματική εξέλιξη μιας δημόσιας επιχείρησης που το 1982 άνοιξε την ενεργειακή καινοτομία στην Ευρώπη με τα εγκαίνια του πρώτου αιολικού πάρκου στην Κύθνο, ενώ το 2009 είχε δημόσια δεσμευθεί για μηδενισμό των εκπομπών άνθρακα μέχρι το 2050. Με τις ζημίες της ΔΕΗ χάνουμε όλοι. Οχι απλώς επειδή το κόστος θα το δούμε τελικά στους λογαριασμούς μας, αλλά επειδή οι δημόσιες επιχειρήσεις κοινής ωφελείας πρέπει να ανοίγουν δρόμους περιβαλλοντικής και τεχνολογικής καινοτομίας.
Δεν είναι αργά για τη διοίκηση της ΔΕΗ και για την επόμενη κυβέρνηση να διορθώσουν την πορεία προς τη συντριβή. Το «πάγωμα» της κατασκευής της Πτολεμαΐδας V προϋποθέτει ριζική στροφή, αλλά είναι η μόνη λογική λύση για μια επένδυση που δεν έχει κανένα μέλλον.
Η ΔΕΗ πρέπει να στραφεί προς την καθαρή ενέργεια και να επενδύσει στον αναπροσανατολισμό του εργατικού δυναμικού της. Μεγάλη σημασία έχει η αξιοποίηση λειτουργικών υδροηλεκτρικών μονάδων για αποθήκευση ενέργειας, οι οποίες είναι απαραίτητο να παραμείνουν στην κυριότητά της.
Η μεγαλύτερη ενεργειακή πρόκληση για την επόμενη κυβέρνηση είναι να βάλει την Ελλάδα σε τροχιά απελευθέρωσης από τον άνθρακα, ώστε να κερδηθεί το έδαφος που έχει χαθεί από την προσκόλληση στον λιγνίτη και στους υδρογονάνθρακες.
Αμεση προτεραιότητα, η θέσπιση χρονοδιαγράμματος απόσυρσης των λιγνιτικών μονάδων. Καιρός είναι όμως να σταματήσουν και οι κρατικές ενισχύσεις προς την ηλεκτροπαραγωγή από ορυκτά καύσιμα, που επιβαρύνουν υπέρογκα το κλίμα και την οικονομία.
Η κλιματική κρίση καταλαμβάνει πλέον κεντρική θέση στο ευρωπαϊκό πολιτικό σκηνικό. Η αποτελεσματική απελευθέρωση ωστόσο της Ελλάδας από τα ορυκτά καύσιμα απουσιάζει από τον προεκλογικό δημόσιο διάλογο.
Η πολιτική εθελοτυφλία μπροστά σε μια κρίση που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη δεν την εξαφανίζει· απλώς κρατάει τη χώρα όμηρο μιας οπισθοδρομικής και ζημιογόνου ενεργειακής πολιτικής.
* Η κ. Θεοδότα Νάντσου είναι επικεφαλής πολιτικής της WWF Ελλάς.