Έχουμε καινούρια κυβέρνηση εδώ και δώδεκα ημέρες και ήδη η ελπίδα πεταρίζει σα πεταλουδίτσα στο λιβάδι, τα επιτόκια πέφτουν, ο ήλιος λάμπει πάλι, οι βρύσες νέκταρ ρέουν. Ή περίπου έτσι. Δηλαδή, καθόλου έτσι. Στην πράξη σχεδόν τίποτε δεν έχει αλλάξει, αλλά ομολογουμένως η μετάβαση από το προηγούμενο καθεστώς στο νέο υπήρξε αφ’ ενός αναζωογονητικά ομαλή και ήρεμη, και αφ’ ετέρου γρήγορη, πυκνή και πολύπλοκη. Από τα περίπου επτακόσια ογδόντα πράγματα που έχει κάνει η φρέσκια κυβέρνηση, μερικά ήταν καλά και μερικά όχι. Για παράδειγμα, η απίστευτη, αδιανόητη επιλογή του αρχηγού της ΕΛΑΣ της περιόδου 2016-2018 ως ΓΓ Πολιτικής προστασίας ήταν σοκαριστική για όσους θυμούνται τι έγινε πέρυσι στο Μάτι, την παρουσία του στο αξέχαστο πάνελ των “ανεύθυνων”, αλλά και την γενικότερη αποτελεσματικότητα της ΕΛΑΣ κατά την περίοδο αυτή. Οι ελάχιστες γυναίκες στο κυβερνητικό σχήμα ήταν επίσης ένα σοβαρό προβλημα. Η υπαγωγή πολλών αρμοδιοτήτων (ΕΥΠ, ΕΡΤ) απευθείας στον πρωθυπουργό ξένισαν, η υπαγωγή της μεταναστευτικής πολιτικής και του σωφρονιστικού συστήματος στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη επίσης, αν και και στις δύο περιπτώσεις χωράει συζήτηση (κι εγώ πια δεν είμαι σίγουρος ότι διαφωνώ όσο όταν πρωτο-ακούστηκαν οι συγκεκριμένες αποφάσεις). Η δε επιλογή των νέων γενικών και ειδικών γραμματέων έγινε πάλι εκτός της διαδικασίας που προβλέπεται από το νόμο, χωρίς καμία διαφάνεια ή αντικειμενικά κριτήρια.
Από την άλλη, οι γραμματείς επιλέχτηκαν μέσα σε λίγες ημέρες (παλιά χρειάζονταν ως και μήνες). Οι περισσότερες από τις επιλογές ήταν αξιόλογοι και ικανοί άνθρωποι και κάποιες ήταν εξαιρετικές. Πολλές από τις επιλογές για το υπουργικό συμβούλιο ήταν επίσης αξιοσημείωτες και σχολιάστηκαν πολύ θετικά. Επιπλέον, μικροπράγματα όπως η δοκιμή του 112 δύο μέρες μετά την ορκωμοσία της κυβέρνησης, η αναγνώριση του Χ. Γκουαϊδό ως μεταβατικού προέδρου της Βενεζουέλας (όπως έχουν κάνει οι περισσότερες δημοκρατικές χώρες της Δύσης), η ακύρωση της απόφασης για ίδρυση κι άλλης Νομικής Σχολής στην υπηρεσία της οικονομίας του κοτομπέικον, ή το ότι οι καταληψίες του City Plaza έφυγαν από μόνοι τους μόλις άλλαξε η κυβέρνηση ήταν πράγματα θετικά. Το σημαντικότερο απ’ όλα, όμως, ήταν μια εντύπωση όρεξης, ανασκούμπωσης, προετοιμασίας, πρεμούρας. Τα οργανoγράμματα, η παρουσίαση Powerpoint με στόχους, δομές και διαδικασίες στο υπουργικό συμβούλιο, οι μπλε φάκελοι και το online σύστημα παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου δεν είναι μικρά πράγματα, ούτε αυτονόητα. Μπορεί η προηγούμενη κυβέρνηση, ένα πρωτοφανές χυμαδιό, με τους υπουργούς να πηγαίνουν να συζητήσουν με τη Μέρκελ χωρίς σημειώσεις στραβοχυμένοι στις πολυθρόνες, να έχει βάλει τον πήχη πάρα πολύ χαμηλά, αλλά αυτά δεν είναι συνηθισμένα πράγματα στον πολιτικό μας πολιτισμό γενικότερα. Συνήθως τα πολιτικά προγράμματα εδώ είναι λίστες με υποσχέσεις και αφηρημένες ευχές που απαγγέλονται στη ΔΕΘ και προχειρογράφονται σε βιαστικές προγραμματικές δηλώσεις που ξεχνιούνται την επόμενη ημέρα, όχι PDF με “320 έργα άμεσης προτεραιότητας” και οδηγίες στους υπουργούς και τους υφυπουργούς για το πώς θα τα καταχωρούν στο κομπιούτερ.
Όλο αυτό το πράγμα μπορεί σε κάποιους να φαίνεται επιφανειακό, επικοινωνιακό ή ασήμαντο. Πράγματι, ας πούμε, κανείς δεν ξέρει αν αυτές οι οδηγίες όντως θα ακολουθηθούν από τους υπουργούς, το αν θα μπαίνει κανείς να ανανεώνει το σύστημα “ΜΑΖΙ” και, κυρίως, το αν θα υπάρξουν αληθινές συνέπειες για όσους δεν το κάνουν. Αν δηλαδή ο υφυπουργός Λευτέρης Αυγενάκης δεν τις κάνει γρήγορα τις δουλειές ή δεν κάνει καλό reporting στην προϊστάμενη υπουργό του, τι θα γίνει; Θα τον διώξουν; Αν ο υπουργός περιβάλλοντος και ενέργειας (και αντιπρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας) Κωστής Χατζηδάκης καθυστερεί να υλοποιήσει αυτά που λέει μέσα ο μπλε φάκελος τι θα κάνει ο πρωθυπουργός; Θα τον απολύσει; Απομένει να τα δούμε αυτά στην πράξη. Αλλά ομολογουμένως είναι μια αρχή, και ενδέχεται να είναι και ο μόνος τρόπος να περάσουν σε λίγο χρόνο πολλές και σοβαρές μεταρρυθμίσεις από το δυσλειτουργικό πολιτικό μας σύστημα. Αλλά υπάρχει και κάτι άλλο.
Χρειάστηκα μερικές ημέρες για το συνειδητοποιήσω, αλλά το περιεχόμενο των μπλε φακέλων που μοιράστηκαν στους υπουργούς μου ξύπνησε μια ανάμνηση. Διάβαζα τη λίστα με τις προτεραιότητες κάθε υπουργείου και κάτι μου θύμιζαν, μέχρι που το βρήκα: Προαπαιτούμενα.
Πριν από δύο χρόνια στη διαΝΕΟσις είχαμε πάρει μια λίστα 140 προαπαιτούμενων μέτρων, από αυτές που ετοίμαζαν οι θεσμοί και και εμείς μετά έπρεπε να τα υλοποιήσουμε όλα για να μας δώσουν μια δόση του μνημονίου. Εμείς τότε είχαμε προσπαθήσει να εξηγήσουμε με πολύ απλά λόγια τι σημαίνει το καθένα και είχε φανεί ότι τα περισσότερα από αυτά ήταν σοβαρές και απαραίτητες μεταρρυθμίσεις πραγμάτων που θα έπρεπε να έχουμε λύσει μόνοι μας δεκαετίες νωρίτερα. Κοιτάζοντας εκείνη τη λίστα και βλέποντας τώρα τα “Κατάρτιση ενός Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τη στήριξη των ατόμων με αναπηρία” και “Επικύρωση (ratifying) δασικών και κτηματολογικών χαρτών” που περιέχονται στους μπλε φακέλους που πήραν οι καινούριοι υπουργοί, διαπιστώνει κανείς το προφανές: Είναι κάτι αντίστοιχο.
Πολύς κόσμος το έχει πει και το έχει γράψει στο παρελθόν: Αν το 2009 ή το 2010, μια εποχή που οι ξένοι δεν ήξεραν πώς γίνονται τα πράγματα εδώ, η ελληνική κυβέρνηση το είχε πάρει πάνω της κι είχε γράψει μόνη της ένα “μνημόνιο” των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων, πέραν όσων κακοσχεδιασμένων δημοσιονομικών μέτρων επέβαλαν οι δανειστές, αν είχε αναλάβει το ελληνικό πολιτικό σύστημα το περιβόητο “ownership” του προγράμματος συνδιαμορφώνοντάς το (ό,τι έγινε στην Πορτογαλία και την Ιρλανδία δηλαδή) κι ας έτρωγε το πολιτικό κόστος (ούτως ή άλλως το έφαγε), τότε τα πράγματα σήμερα θα ήταν πολύ διαφορετικά και σχεδόν σίγουρα δεν θα είχε χρειαστεί να υπογράψουμε τρία μνημόνια, να περάσουμε την ξεφτίλα του 2015 και να καταδικάσουμε μια ολόκληρη γενιά Ελλήνων στην μιζέρια της εξάρτησης από τη σύνταξη του μπαμπά. Αλλά δεν το κάναμε. Και χρειάστηκε να περάσουν δέκα ολόκληρα χρόνια, πια, για να εμφανιστεί για πρώτη φορά μια κυβέρνηση που φαίνεται να θέλει να φτιάξει (το λέω προσεκτικά, κρατώ πολύ μικρό καλάθι) αυτό που θα έπρεπε να έχει φτιαχτεί από την αρχή της κρίσης, για να αντιμετωπιστούν τα βασικά, σοβαρά, πολυάριθμα και χρόνια προβλήματα της χώρας μας: Ένα δικό μας μνημόνιο.