Το πρώτο νομοσχέδιο της κυβέρνησης Μητσοτάκη, το οποίο κατατέθηκε στη Βουλή αργά την Πέμπτη, είναι ένα φιλόδοξο και καλοδεχούμενο σχέδιο για ένα «επιτελικό κράτος» που θα καθορίζει τη λειτουργία και διαφάνεια της κυβέρνησης, των κυβερνητικών οργάνων και της κεντρικής δημόσιας διοίκησης. Βασικοί άξονές του είναι η αποκομματικοποίηση του Δημοσίου και η απλοποίηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών. Η αποφασιστικότητα του πρωθυπουργού να αλλάξει το Δημόσιο προς όφελος των πολιτών, περιορίζοντας τη γραφειοκρατία και καταπολεμώντας την πολυνομία και την κακονομία, υπογραμμίζεται και με τη θέσπιση ξεχωριστού υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Μένει να δούμε εάν αυτή η μεταρρύθμιση θα αποτελέσει τον διαχρονικά πολυπόθητο νόμο, που όπως το έθεσε ο Εμμανουήλ Ροΐδης, θα «επιτάσσει την εφαρμογήν όλων των υπολοίπων νόμων». (Μας το θύμισε σε πρόσφατο άρθρο του ο Παναγιώτης Μαΐστρος, ειδικός γνώστης διοικητικών μεταρρυθμίσεων.)
Το νομοσχέδιο κάνει μεγάλα βήματα σε αυτή την κατεύθυνση. Θεσπίζει την προεδρία της κυβέρνησης ως κέντρο διακυβέρνησης, με σύστημα στενής παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου (το ΜΑΖΙ). Τις τελευταίες δεκαετίες έγιναν αρκετές μεταρρυθμίσεις που βελτίωσαν τη δημόσια διοίκηση. Μερικές αλλαγές κέρδισαν την εμπιστοσύνη των πολιτών, όπως το ΑΣΕΠ (από το 1994), τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (1998) και η Διαύγεια (2010). Αυτό που έλειπε πάντα ήταν η παρακολούθηση και η αξιολόγηση των νόμων και του κυβερνητικού έργου, όπως και ο συντονισμός των διαφορετικών ελεγκτικών μηχανισμών. Ο νέος νόμος επιχειρεί να λύσει αυτό το πρόβλημα. Η επιτυχία του, όπως ό,τι αφορά τη δημόσια διοίκηση, θα εξαρτηθεί από το εάν τα κρίσιμα όργανα, όπως το κέντρο διακυβέρνησης, θα στελεχωθούν από άτομα με τις γνώσεις και τη διάθεση να πετύχουν στο δύσκολο έργο τους. Θα κριθεί, επίσης, από το εάν οι αλλαγές θα είναι εφικτές ή εάν ξεπερνούν την ελληνική κουλτούρα, η οποία είναι πιο εξοικειωμένη με τον αυτοσχεδιασμό παρά με αυστηρά προγράμματα.
Κρίσιμη ερώτηση είναι εάν η μεταρρύθμιση θα συνοδευθεί με την αναγκαία εξέλιξη ανθρώπινου δυναμικού της δημόσιας διοίκησης. Το υπουργείο Εσωτερικών παραμένει υπεύθυνο για τους υπαλλήλους, αλλά πολλές μεταρρυθμίσεις θα εφαρμόζονται από άλλα υπουργεία, όπως, π.χ., της Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Η επιτυχία θα βασίζεται στην άριστη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων. Το ίδιο ισχύει για τους γενικούς γραμματείς που θα επιλέγονται από το Δημόσιο και θα αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του νέου συστήματος. Είναι κρίσιμο να συνεννοούνται, να συνεργάζονται, να «δεθούν» σε ομάδα που θα έχει στόχο τη βελτίωση του συνόλου της δημόσιας διοίκησης. Η συνύπαρξη και συνεργασία γενικών γραμματέων που θα είναι πολιτικές επιλογές, με επιχειρησιακούς γραμματείς που θα επιλέγονται μέσω ΑΣΕΠ, δημιουργεί μια αναγκαία διάκριση μεταξύ πολιτικών και διοικητικών προσώπων. Πολύ θετική απόφαση του Κυριάκου Μητσοτάκη, επίσης, είναι η διατήρηση των διευθυντών που είχε επιλέξει ο ΣΥΡΙΖΑ.
Το νομοσχέδιο που κατατίθεται αύριο στη Βουλή και που αφορά τη διακυβέρνηση των δήμων, το άσυλο και ορισμένες διατάξεις του ποινικού κώδικα, συμπληρώνει τα τρία πρώτα της κυβέρνησης. (Το φορολογικό κατατέθηκε την Παρασκευή.) Μαζί μπορούν να αποτελέσουν τομές στη δημόσια διοίκηση και στην ανάπτυξη της χώρας. Η επιτυχία τους θα εξαρτηθεί από το πόσο θα στηριχθούν από την κυβέρνηση, από τη δημόσια διοίκηση και από τους πολίτες. Γνωρίζουμε όλοι τις επιπτώσεις της κομματικοποίησης της διοίκησης και της έλλειψης συνεννόησης και συνεργασίας μεταξύ στελεχών και υπηρεσιών. Γνωρίζουμε και τις ελλείψεις στις ικανότητες πολλών υπαλλήλων και την αδιαφορία τους για τους πολίτες, καθώς και την αδυναμία του συστήματος να διαχειρισθεί σωστά το προσωπικό του. Εάν η μεταρρύθμιση στη δημόσια διοίκηση ευτυχήσει να εφαρμοστεί σωστά ώστε να είναι αποτελεσματική, θα κερδίσει τη στήριξη και την εμπιστοσύνη των πολιτών, ανοίγοντας τον δρόμο για άλλες μεταρρυθμίσεις. Η πορεία θα είναι δύσκολη, αλλά η κατεύθυνση είναι σωστή.