Πριν από χρόνια, εκεί που δεν το περίμενα, το κράνος μού έσωσε τη ζωή. Πρέπει να ήταν το 1997. Νύχτα, επέστρεφα σπίτι από τη δουλειά, όταν στη μέση της Βασιλίσσης Σοφίας κοντά στη Βουλή, με «έκλεισε» αυτοκίνητο. Χτύπησα τη ρόδα του και απογειώθηκα, μαζί με τη μηχανή.
Σκάσαμε στο οδόστρωμα, εγώ πάνω στα αριστερά πλευρά, η μηχανή πάνω σε μένα. Ενώ σκεφτόμουν πώς θα σηκωθώ, αισθάνθηκα το κεφάλι μου να ακολουθεί και να χτυπάει κάτω με τρομερή δύναμη. Αλλοι μοτοσικλετιστές και ο έντρομος οδηγός του αυτοκινήτου με σήκωσαν και κοίταξαν να δουν εάν ήμουν καλά. Ημουν ζαλισμένος, αλλά σώος. Εβαλα μπρος με τη μανιβέλα και έφυγα. Μέχρι να φθάσω σπίτι, άρχισαν να πονούν τα πλευρά μου. Αργότερα, είδα ότι το κράνος είχε φουσκώσει από τη μεριά που δεν χτύπησε κάτω. Μου φάνηκε παράξενο. «Είναι από τη δύναμη του κρανίου σου, όταν έκανε γκελ κάτω και χτύπησε το κράνος από μέσα», μου είπε ο γιατρός στα επείγοντα του Ερυθρού Σταυρού.
«Εάν δεν φορούσες κράνος να απορροφήσει τον χτύπο, αυτό θα είχε συμβεί στον εγκέφαλό σου – θα είχε χτυπήσει μέσα στο κρανίο σου με αυτήν τη δύναμη». Από τότε λέω σε όποιον φίλο ή φίλη που δεν φοράει κράνος: «Εάν έχεις το μυαλό να οδηγείς μηχανή, έχεις το μυαλό να φοράς κράνος».
Θέλω να πιστεύω ότι έχω πείσει έναν-δύο να πάρουν σοβαρά το θέμα της ασφάλειάς τους. Ετσι εύχομαι και η απόφαση της κυβέρνησης να μειώσει τον ΦΠΑ στα κράνη από 24% σε 13% να πείσει κάποιους να φορέσουν κράνος. Οχι τόσο επειδή το κόστος ήταν απαγορευτικό –υπάρχουν καλά κράνη που δεν είναι ακριβά–, αλλά επειδή ανακοινώθηκε και η αυστηρή τήρηση του νόμου. Επειδή ούτε οι κουβέντες ούτε η μείωση του φόρου αρκούν για να βάλουν κάποιοι μυαλό. Οταν η λογική και το ένστικτο επιβίωσης δεν αρκούν για να παίρνουμε σοβαρά τη ζωή και την υγεία μας, μένει μόνον ο φόβος του νόμου για να μας συνετίσει.
Οι ευρωπαϊκές και ελληνικές στατιστικές αποκαλύπτουν το μέγεθος του κινδύνου που αντιμετωπίζουν οι αναβάτες δικύκλων (τα στοιχεία αφορούν μοτοποδήλατα και μοτοσικλέτες) και την ανάγκη χρήσης κράνους. Στην Ελλάδα, η κατάσταση είναι χειρότερη απ’ ό,τι στην υπόλοιπή Ευρώπη. Σύμφωνα με μεγάλη μελέτη για την ασφάλεια μοτοποδηλάτων και μοτοσικλετιστών που εκπονήθηκε για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και που δημοσιεύθηκε πέρυσι, το 80% των επιβαινόντων σε δίκυκλες μηχανές που σκοτώθηκαν υπέστησαν κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις. Η έρευνα βρήκε, επίσης, ότι η χρήση κράνους μειώνει τον κίνδυνο θανατηφόρου τραυματισμού κατά 44%. Η Ελλάδα ήταν πρώτη στον κατάλογο του βαθμού θνησιμότητας οδηγών δικύκλων, με 42 θανάτους ανά εκατομμύριο πληθυσμού το 2007 (με μέσο όρο της Ε.Ε. το 14,9), και 24,6 θανάτους ανά εκατομμύριο το 2016 (με μ.ό. Ε.Ε. 8,2). Ο ρυθμός θανάτων στην Ελλάδα είναι, με άλλα λόγια, τρεις φορές μεγαλύτερος του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Οι θάνατοι μοτοσικλετιστών στην Ελλάδα το 2017 αντιστοιχούν στο 32% όλων των θανάτων σε τροχαία ατυχήματα (με μ.ό. Ε.Ε. το 17%), πίσω μόνο από τη Μάλτα με 39%.
Η πανευρωπαϊκή μελέτη της Επιτροπής δεν διευκρίνιζε πόσοι από τους νεκρούς αναβάτες στην Ελλάδα φορούσαν κράνος. Η ΕΛΣΤΑΤ, όμως, παρουσιάζει αναλυτικούς πίνακες για το 2017, που αποκαλύπτουν ότι απ’ όσους οδηγούς (όχι μεταφερόμενους) μηχανών με κυβισμό από 49cc και πάνω ενεπλάκησαν σε τροχαίο, 2.745 φορούσαν κράνος ενώ 1.294 δεν φορούσαν. Από αυτούς που φορούσαν, σκοτώθηκαν 63 (ή 2,3% των εμπλεκομένων), 67 (2,4%) υπέστησαν βαριές βλάβες, ενώ 323 (11,8%) δεν υπέστησαν κάποιο τραυματισμό. Από αυτούς που δεν φορούσαν κράνος, σκοτώθηκαν 113 (8,7%), 131 (10%) υπέστησαν βαριές βλάβες, ενώ 87 (6,7%) δεν τραυματίστηκαν. Από τους μεταφερόμενους που φορούσαν κράνος, το 1,7% σκοτώθηκε, ενώ απ’ όσους δεν φορούσαν το 5,4% σκοτώθηκε. Οι αριθμοί είναι της ΕΛΣΤΑΤ και οι υπολογισμοί δικοί μου. Δείχνουν ότι στην Ελλάδα η χρήση κράνους μειώνει τις πιθανότητες θανάτου κατά 3 με 4 φορές, πολύ περισσότερο από τον μέσο όρο του 44% της Ε.Ε.
Με αυτά τα δεδομένα είναι απίστευτο ότι στην Ελλάδα, αφενός, υπήρχε τέτοια χαλαρότητα στην εφαρμογή του νόμου από την αστυνομία και, αφετέρου, αδιαφορία από τόσο πολλούς αναβάτες. Ενώ παλιότερα ακόμη λιγότεροι φορούσαν κράνος, τα στοιχεία του 2017 δείχνουν το μέγεθος μιας συμφοράς που θα μπορούσε τουλάχιστον να ήταν μικρότερη. Οσοι οδηγούν μηχανή γνωρίζουν ότι η χαρά της ταχύτητας και της ευελιξίας μέσα στην κίνηση, η αίσθηση της ελευθερίας, μπορεί να έχει υψηλό τίμημα. Πολύ πιο υψηλό από την τιμή ενός κράνους, πολύ πιο υψηλό από ένα πρόστιμο. Οι κίνδυνοι είναι πολλοί και μεγάλοι. Η αδιαφορία και η ανευθυνότητα άλλων οδηγών και της πολιτείας, η ελλιπέστατη σήμανση και τα άθλια οδοστρώματα, η σαγήνη της ταχύτητας και της επίδειξης αποτελούν πεδίο πολέμου. Είναι ανόητο να χυθούμε στη μάχη χωρίς σκέψη, χωρίς κράνος.