Στον ολισθηρό κατήφορο αγνόησης των δυνάμεων της αγοράς έχει παγιδευτεί η τουρκική οικονομία και τα αποτελέσματα δεν θα αργήσουν να κατακλύσουν την καθημερινότητα, πλήττοντας κυρίως τους αθώους, απλούς πολίτες. Ηδη ο δείκτης εμπιστοσύνης που εκδίδει η στατιστική υπηρεσία της χώρας ήταν πτωτικός και στα τέλη Ιουλίου, καθώς η οικονομική κρίση που έχει ξεσπάσει στα μέσα του προηγούμενου έτους γίνεται προσπάθεια να ξεπεραστεί… πολιτικά.
Η κυβέρνηση Ερντογάν, αφού απαλλάχθηκε από τον προηγούμενο διοικητή της κεντρικής τράπεζας, που δίσταζε να υπακούσει παρότι είχε διοριστεί από την ίδια, άρχισε επιθετική μείωση των επιτοκίων. Προφανής στόχος, η ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας και κυρίως η σωτηρία των εταιρειών που είχαν υπερδανειστεί την περίοδο της δυναμικής ανάπτυξης.
Πριν εκπληρωθούν οι αισιόδοξες εκτιμήσεις για περιορισμό του πληθωρισμού, που δεν υποκύπτει αλλά παραμένει στο 13%, έγινε προσπάθεια να τονωθεί η ζήτηση με χαμηλότοκη χρηματοδότηση της οικονομίας. Ωστόσο, η ζήτηση συνέχισε να μειώνεται, και κυρίως σε διαρκή αγαθά, όπως αυτοκίνητα, λευκές ηλεκτρικές συσκευές, έπιπλα, τους ισχυρούς πυλώνες της τουρκικής βιομηχανίας, για να μην αναφερθούμε στον δυναμικό κατασκευαστικό τομέα, όπου επικρατούν τα νέα τζάκια. Οπως ήταν φυσικό, ως τραπεζικό πρόβλημα αναδείχθηκε η διόγκωση κόκκινων δανείων, με συνέπεια τον περιορισμό χορήγησης νέων δανείων. Τα τραπεζικά δάνεια περιορίστηκαν τον Ιούνιο σε 67% του ΑΕΠ, από 75% που ήταν πέρυσι.
Η απάντηση της κυβέρνησης δόθηκε με εντολή στις τρεις μεγάλες κρατικές τράπεζες να αυξήσουν τις χορηγήσεις. Το αναπόφευκτο πρόβλημα ήταν ότι η αύξηση χορηγήσεων, και μάλιστα με χαμηλό επιτόκιο, δημιουργούσε ζημίες που απειλούσαν με κατάρρευση το τραπεζικό σύστημα.
Η λύση που εφευρέθηκε ήταν πάλι «πολιτική».
Μειώθηκαν τα αποθεματικά στις τράπεζες που έχουν υψηλές χορηγήσεις! Το φυσιολογικό είναι οι τράπεζες που έχουν χορηγήσει πολλά δάνεια να έχουν και αυξημένες υποχρεώσεις κεφαλαιακής επάρκειας, δηλαδή να διατηρούν υψηλά αποθεματικά, ώστε να απολαμβάνουν την εμπιστοσύνη των καταθετών και των αγορών.
Οι νέες ρυθμίσεις, όμως, όχι μόνο περιόρισαν τις απαιτήσεις αποθεματικών κεφαλαίων στις τράπεζες που χορήγησαν περισσότερα δάνεια, αλλά και τις «επιβράβευσαν», καθώς τα κεφάλαιά τους εισπράττουν υψηλότερο επιτόκιο από την κεντρική τράπεζα. Στην πραγματικότητα, οι τράπεζες που χορηγούσαν περισσότερα δάνεια επιδοτούνται. Ενθαρρύνονται να αυξήσουν τις χορηγήσεις, ανεξάρτητα από το ρίσκο που αναλαμβάνουν, και επιβραβεύονται από το κράτος.
Ωστόσο, η επιλογή αυτή, αντί να λύσει το ορατό πρόβλημα ύφεσης της οικονομίας, πρόσθεσε ένα αφανές. Οι ξένες τράπεζες, που είχαν συμπεριφερθεί φυσιολογικά μειώνοντας τις χορηγήσεις τους, πλήττονται και επανεξετάζουν την παρουσία τους στη χώρα. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ενωσης Τραπεζών, σε ξένους ανήκει το 52% των κεφαλαίων στις τράπεζες που λειτουργούν στην Τουρκία. Ξένα κεφάλαια έχουν την πλειοψηφία στις 21 από τις 34 εμπορικές τράπεζες και αυτές καλύπτουν σχεδόν το ένα τρίτο (27%) των καταστημάτων τραπεζών, στα οποία εργάζεται το 29% των τραπεζοϋπαλλήλων.
Οι κυβερνητικές επιλογές στην οικονομία αγνοούν έως τώρα τους κανόνες όχι μόνο της επικρατούσας οικονομικής θεωρίας, αλλά και της κοινής λογικής. Θα δυσκολευτεί όμως να αγνοήσει την απρόσωπη ισχύ του διεθνούς κεφαλαίου, που είχε επενδύσει στη χώρα για να επωφεληθεί από την ισχυρή ανάπτυξη που εμφάνιζε την προηγούμενη δεκαετία. Το σκηνικό της επερχόμενης κρίσης είναι έτοιμο. Την προηγούμενη εβδομάδα (23 Αυγούστου), οι ξένοι επενδυτές ήταν καθαροί πωλητές στις αγορές. Πούλησαν μετοχές αξίας 230,7 εκατ. δολ., κρατικά ομόλογα 131,7 εκατ. δολ. και εταιρικά ομόλογα 20 εκατ. δολαρίων.