O φιλελεύθερος Ινδός συγγραφέας Κέταν Μπαγκάτ, τον οποίο το περιοδικό Time κατέταξε στους 100 ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως, στο τελευταίο του βιβλίο («India Positive», 2019) αναρωτιέται τι άλλαξε ουσιαστικά στη ζωή του μέσου ανθρώπου στη χώρα του από το 2014, που εκλέχτηκε για πρώτη φορά πρωθυπουργός ο Ναρέντρα Μόντι. Λίγα πράγματα, καταλήγει. Οι αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν θα γίνονταν με οποιαδήποτε κυβέρνηση. Ο Μόντι διαφέρει από τους προκατόχους του, συμπεραίνει, μόνο στην εθνικιστική ινδουιστική ρητορική και στις πελατείες που θέλει να ικανοποιήσει πρωτίστως.
Η Ινδία δεν είναι η εξαίρεση. Μέσα στις σημερινές συνθήκες παγκοσμιοποίησης και διεθνών αλλαγών, η μείωση των ιδεολογικών αποστάσεων συνιστά τον κανόνα, που χαρακτηρίζει τις τελευταίες δεκαετίες τα πολιτικά συστήματα των φιλελεύθερων δημοκρατιών. Και όσο οι αποστάσεις μειώνονται, τόσο το ύφος των πρωταγωνιστών γίνεται πιο δραματικό και η θεατρικότητα ξεχειλίζει. Το βιώσαμε έντονα στη χώρα μας την προηγούμενη δεκαετία, όταν οι διαφορές στην ακολουθούμενη πολιτική των τριών εκλεγμένων κυβερνήσεων υπήρξαν πραγματικά δυσδιάκριτες.
Δείτε όμως τι έγινε προχθές και στην Ιταλία. Η χαρακτηρισμένη ως λαϊκιστική και ευρωσκεπτικιστική κυβέρνηση συνασπισμού του κόμματος των 5 Αστέρων (Κ5Α) του Ντι Μάιο και της Λίγκας του Σαλβίνι κατέρρευσε. Οι διεργασίες οδήγησαν σε συμφωνία μεταξύ του Κ5Α και του κεντροαριστερού Δημοκρατικού Κόμματος. Συστημικοί και αντισυστημικοί, ευρωσκεπτικιστές και ευρωπαϊστές, «λαϊκιστές» και «αντιλαϊκιστές» αντάμα· οι χθεσινοί λυσσώδεις αντίπαλοι έγιναν σημερινοί κυβερνητικοί εταίροι.
Με αυτήν τη εισαγωγή φθάνουμε στα δικά μας. Οι εκλογές του Ιουλίου οδήγησαν σε ένα ισορροπημένο εκλογικό αποτέλεσμα. Η Ν.Δ. ήθελε μια «καθαρή εντολή» και την πήρε. Και ο ΣΥΡΙΖΑ ήθελε και πήρε μια «καλή ήττα», ώστε να παραμείνει βασική πολιτική δύναμη και να έχει τον χρόνο να ολοκληρώσει τον μετασχηματισμό του.
Το μπαλάκι της διακυβέρνησης είναι στο γήπεδο της Ν.Δ. Κάποια πράγματα ίσως να πάνε μπροστά, κάποια άλλα πιθανόν όχι, και ορισμένα, δυστυχώς, θα κατευθυνθούν προς τα πίσω. Το ισοζύγιο θα μετρήσει στο τέλος. Είναι βέβαιο πως οι πιο ενθουσιώδεις από τους ψηφοφόρους της κυβέρνησης, αργά ή γρήγορα, θα αντιληφθούν πως οι προσδοκίες τους για μια «νέα Ελλάδα» και άλλα μεγαλεπήβολα θα ψαλιδιστούν.
Στα θέματα της οικονομίας, παρά τις αξιόλογες επικοινωνιακές προσπάθειες, ο κύριος παράγοντας που ευνοεί την «απογείωση» είναι η διεθνής οικονομική συγκυρία. Αυτή προς το παρόν είναι ασταθής και απρόβλεπτη. Καταλαβαίνω πως το σχέδιο για την έκταση του πρώην αεροδρομίου στο Ελληνικό έχει γίνει περίπου η νέα μεγάλη ιδέα. Μακάρι να πετύχει. Απλώς, όλο αυτό μου θυμίζει τις υπερβολικές προσδοκίες από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Κατά τ’ άλλα, λίγο πάνω ή λίγο κάτω ο ΕΝΦΙΑ, οι φόροι, οι μισθοί – όλα αυτά δεν θα φέρουν και καμιά τραγική αλλαγή. Βεβαίως, κάποιες ομάδες θα επωφεληθούν, κάποιες άλλες θα ζημιωθούν. Λογικό – κάθε κυβέρνηση προτάσσει τις εκλογικές της πελατείες.
Οσοι πάλι ψήφισαν Ν.Δ. για τις «Πρέσπες» ή για να μην έρχονται πρόσφυγες και μετανάστες στα ελληνικά εδάφη πήραν κιόλας την πρώτη κρυάδα. Ας μην τρέφουμε αυταπάτες. Τα μεγάλα ζητήματα των ημερών μας (οικονομία, περιβάλλον, μεταναστευτικό) συνδέονται με διεθνείς, συχνά παγκόσμιες, εξελίξεις και όχι με τη βούληση ή τις θέσεις μιας, όποιας, κυβέρνησης και μάλιστα μικρής χώρας.
Θα έρθει η ώρα, λοιπόν, που η περίοδος χάριτος που δίνει η κοινή γνώμη σε κάθε νέα κυβέρνηση θα περάσει, τα «αντι-ΣΥΡΙΖΑ» πάθη θα καταλαγιάσουν, και οι ανυπόμονοι ψηφοφόροι πρώτοι θα αρχίζουν να γκρινιάζουν. Σύντομα θα ακούσουμε το γνωστό, «τίποτε δεν αλλάζει» στην Ελλάδα.
Τι θα συμβεί τότε; Τα συνηθισμένα. Η κυβέρνηση θα επικαλεστεί τα κλασικά εμπόδια (έλλειψη απαραίτητου χρόνου, υπονόμευση από την αντιπολίτευση, διεθνής συγκυρία) και θα καταφύγει στο πεδίο του συναισθήματος, της διαχείρισης των συμβόλων και στην επίκληση βασικών αξιών του συντηρητικού της ακροατηρίου: τάξη, ασφάλεια, νοικοκυραίοι, θρησκεία, έθνος· τα γνωστά. Η πάταξη της εγκληματικότητας θα γίνει ο νυν υπέρ πάντων αγών και τα Εξάρχεια, οι νέες «Θερμοπύλες». Α ναι, θα μοιράσει και λίγα χρήματα σε πολλούς ψηφοφόρους.
Κι έτσι θα φτάσουμε χωρίς καλά καλά να το καταλάβουμε σε κάποιες νέες εκλογές, στις οποίες η κυβέρνηση θα ζητήσει τη δεύτερη ευκαιρία της για να ολοκληρώσει την «απογείωση» και «να μη χαθούν οι κόποι τόσων χρόνων». Εκείνες οι εκλογές θα ονομαστούν οι πιο κρίσιμες της Μεταπολίτευσης. Ξέρω ότι τα έχετε ξανακούσει όλα αυτά, αρκετές φορές και από αρκετά στόματα.
Να ευχόμαστε να πάνε τα πράγματα κάπως έτσι, λίγο βαρετά δηλαδή και πολύ προβλέψιμα, για να μην έχουμε ξανά τα δράματα των προηγουμένων χρόνων. Τίποτε δεν αλλάζει λοιπόν; Κάθε άλλο! Αλλάζει και μερικές φορές πιο γρήγορα από όσο νομίζουμε, απλώς όχι με τον τρόπο που συνήθως πιστεύουμε και όχι απαραιτήτως διαμέσου κυβερνητικών αλλαγών. Επ’ αυτού, όμως, θα μιλήσουμε άλλη φορά.
* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κεράλα (Ινδία).