«Η πολιτική γίνεται με το κεφάλι, όχι με οποιοδήποτε άλλο όργανο του σώματος, ούτε με την ψυχή», γράφει ο Μαξ Βέμπερ στο δοκίμιό του «Η πολιτική ως επάγγελμα». Οσους ενδεχομένως δεν αντιλαμβάνονται πώς ακριβώς το εννοούσε αυτό ο μεγάλος Γερμανός κοινωνιολόγος θα τους παρέπεμπα στην ομιλία του Κυριάκου Μητσοτάκη στη ΔΕΘ. Επιτέλους, ο πραγματισμός επιβλήθηκε της θεσμοποιημένης παπαρολογίας – γιατί αυτό είχε καταντήσει το πολιτικό σκέλος της ΔΕΘ: ένα φεστιβάλ οραμάτων και κουτόχορτου.
Ηταν σωστό, κατ’ αρχάς, ότι αρνήθηκε να τιμήσει την καθιερωμένη από κάθε νέα κυβέρνηση παράδοση να στηλιτεύει την προηγουμένη για την κατάσταση που παρέδωσε. Οχι μόνον είναι βαρετή αυτή η παράδοση, αλλά και ξεπερασμένη. Πολύ σωστά κατάλαβε ο Κυριάκος ότι ο κόσμος αηδίασε με τους προηγούμενους: αηδίασε με την ιδεοληψία, τη μισαλλοδοξία, τη φανερή εκδικητικότητα και την κακία τους. Τόσο πολύ μάλιστα, ώστε η επιθυμία του κόσμου να κοιτάξει μπροστά και να διακρίνει κάπου στο βάθος την ελπίδα, είναι κάτι που υπερβαίνει την αηδία του για το παρελθόν.
Εννοείται ότι δεν θα ήθελε κανείς τη συγκάλυψη ευθυνών του ΣΥΡΙΖΑ, εκεί όπου υπάρχουν και έχουν διαπιστωθεί. Ωστόσο, εκείνο που θα κάνει εντέλει την πραγματική διαφορά θα είναι μια κυβέρνηση που κοιτάζει μπροστά και επενδύει το πολιτικό κεφάλαιό της για μελλοντικές αποδόσεις, αντί να το σπαταλά απερίσκεπτα σε προσωπικές βεντέτες και έριδες. Αυτό νομίζω ότι έδειξε ο Κυριάκος με τη συνολική παρουσία του στη ΔΕΘ. «Ούτε νταούλια ούτε ζουρνάδες», όπως είπε χαρακτηριστικά, «μόνο δουλειά, σοβαρότητα, προετοιμασία και προτεραιότητα στο αποτέλεσμα».
Η ομιλία του είχε τον χαρακτήρα παρουσίασης έκθεσης απολογισμού και προγραμματισμού από έναν ceo στα μέλη του διοικητικού συμβουλίου μιας εταιρείας, προσαρμοσμένης όμως στην πολιτική και στους όρους της. Και έτσι όφειλε να είναι, διότι οι ψηφοφόροι έχουν αναθέσει στον Μητσοτάκη την πιο σοβαρή και δύσκολη δουλειά στη χώρα και εκείνος, από την πλευρά του, οφείλει να δίνει σαφή λογαριασμό για το τι έκανε και τι σκοπεύει να κάνει. Αυτή η αντίληψη της ευθύνης εκ μέρους των κυβερνώντων είναι, κατά τη γνώμη μου, η πραγματική «σεμνότητα και ταπεινότητα», που έλεγε κάποιος, ο οποίος έκτοτε έχασε τη μιλιά του.
Συνοπτικά, ο Κυριάκος παρουσίασε τη στρατηγική του για τη μείωση των υψηλών πλεονασμάτων (πρώτα βελτιώνουμε εμπράκτως την αξιοπιστία μας, έπειτα διεκδικούμε), στη συνέχεια τη μέθοδό του (ισχυρή ανάπτυξη ως προϋπόθεση ασφάλειας, ευημερίας και αποτροπής του αριστερού εξισωτισμού) και, τέλος, το μεγαλύτερο μέρος της ομιλίας τους κατέλαβε η αναλυτική παρουσίαση των τακτικών που θα χρησιμοποιήσει, δηλαδή όλων των παρεμβάσεων, των πολιτικών και των μέτρων του επομένου δωδεκαμήνου, με τις οποίες η κυβέρνηση κατευθύνεται προς τους στόχους της. Ετσι έπρεπε να είναι η παρουσία ενός υπεύθυνου πρωθυπουργού στη ΔΕΘ και έτσι ήταν. Τα οράματα είναι οπωσδήποτε μια δημιουργική απασχόληση για τους αργόσχολους στα καφενεία, στην πολιτική όμως χρησιμότερα είναι οι στόχοι και τα μετρήσιμα αποτελέσματα.
Στο ίδιο δοκίμιο που αναφέρω στην εισαγωγή, ο Βέμπερ κάνει επίσης την ενδιαφέρουσα διάκριση ανάμεσα στην «ηθική των πεποιθήσεων» και την «ηθική της ευθύνης». Η πρώτη είναι απόλυτη στις διεκδικήσεις της και έχει την έδρα της στην ψυχή, θα μπορούσαμε να πούμε, ενώ η δεύτερη είναι η ηθική που απορρέει από τον ρεαλισμό της πρακτικής διαχείρισης των προβλημάτων με κριτήριο την επιδίωξη του γενικού καλού. Μετά την εμφάνιση του Κυριάκου στη ΔΕΘ, μένω με την εντύπωση ότι, επιτέλους, μετά μια μακρά περίοδο αφιερωμένη στην ανοησία του βολονταρισμού και της ιδεοληψίας, το κέντρο βάρους της πολιτικής μετατοπίζεται προς την «ηθική της ευθύνης».
Βεβαίως, τίποτε στη ζωή αυτή δεν είναι τέλειο, γι’ αυτό και θα επισημάνω το μοναδικό στοιχείο της ομιλίας το οποίο νομίζω ότι δεν είχε θέση στον χαρακτήρα που ήθελε να δώσει σε αυτήν ο Κυριάκος. Εννοώ το καθιερωμένο και, ουσιαστικά, υποχρεωτικό χειροκρότημα του κοινού, έπειτα από κάθε κυβερνητικό επίτευγμα που ανακοίνωνε ο πρωθυπουργός. Αυτή η συνήθεια ανήκει στα κοινοβουλευτικά ήθη και μάλλον δεν έχει θέση σε μια διαδικασία παρουσίασης αποτελεσμάτων και προγραμματισμού, όπως ήταν η ομιλία του Κυριάκου, ακόμη και όταν αυτή γίνεται σε κοινό κατά μεγαλύτερο μέρος του κομματικό. Υποθέτω ότι τη συνήθεια μεταφέρουν στο Βελλίδειο οι βουλευτές (οι νυν, οι πρώην, οι επίδοξοι, οι κατά φαντασίαν κ.λπ.) που κατακλύζουν την αίθουσα. Ενα καλό χειροκρότημα στο τέλος θα ήταν προτιμότερο από τις δεκάδες διακοπές με χλιαρά χειροκροτήματα, που διασπούν την ενότητα της ομιλίας. (Αφήστε, δε, ότι αυξάνουν και τη θερμοκρασία, που είναι και το σπουδαιότερο…)
Η σοβαρότητα και η υπευθυνότητα που έδειξε ο Μητσοτάκης με το πέρασμά του από τη ΔΕΘ είναι κάτι που δεν αντιμετωπίζεται εύκολα από τη σημερινή αντιπολίτευση και φάνηκε αυτό στις αμήχανες αντιδράσεις των κομμάτων. Το αποκορύφωμα αυτής της αμηχανίας και της σύγχυσης ήταν στην ανακοίνωση του ΠΑΣΟΚΙΝΑΛ, που κατηγόρησε τον Μητσοτάκη επειδή εγκατέλειψε την πατροπαράδοτη στάση έναντι της Ευρώπης, δηλαδή εκείνη του καρπαζωμένου και κομπλεξικού Ελληνα που μπερδεύει την επιθετική επαιτεία με την υπερήφανη διεκδίκηση…