Μπορεί να φταίνε οι μπουνάτσες. Αυτή την εποχή ο καιρός στο Αιγαίο είναι ακόμη γλυκός. Πάντα τέτοια εποχή έφταναν, λένε, περισσότερες βάρκες. Ομως, η προσφυγή στη μετεωρολογία δεν μπορεί να κρύψει την ανησυχία ότι αυτό το αποκαλόκαιρο συντελείται κάτι εκτός κλιματικής και μεθοριακής ρουτίνας. Κάτι που δοκιμάζει για πρώτη φορά τόσο δεινά τα αντανακλαστικά της κυβέρνησης σε επίπεδο εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής.
Ο Ερντογάν πιέζει διπλά την Ευρώπη. Και για τα χρήματα της βοήθειας –που τελειώνουν– και για τη «ζώνη ασφαλείας» που θέλει να στήσει στη βόρεια Συρία. Τα χρήματα μπορεί να τα πάρει. Τη Συρία όμως δεν μπορεί να του τη «δώσει» κανείς – γιατί κανείς δεν την ελέγχει.
Η διένεξη πάντως είναι ευρωτουρκική. Ο στόχος του Ερντογάν δεν είναι να πιέσει την Ελλάδα, αλλά –διά της γεωγραφικώς άτυχης Ελλάδας– να εκμαιεύσει οικονομικά και διπλωματικά ανταλλάγματα από την Ευρώπη. Με βάση αυτήν την ανάγνωση, η Αθήνα προσπαθεί να αποσυμφορήσει, όσο γίνεται, τα νησιά μέχρι να τελεσφορήσουν διπλωματικά οι εντατικές συνεννοήσεις της με τους εταίρους – και κυρίως το Βερολίνο.
Το θέμα τούς καίει όλους στην Ε.Ε. – ακόμη και αυτούς που δεν έχουν μέχρι στιγμής υποδεχθεί ούτε έναν πρόσφυγα, αλλά αισθάνονται, ή χρησιμοποιούν, τον ίσκιο των προσφύγων σαν απειλή. Η αίσθηση είναι ότι η Ευρώπη είναι έτοιμη για μια σημαντική στροφή στον ορισμό και στη διαχείριση του προβλήματος.
Η συμφωνία της περασμένης εβδομάδας στη Μάλτα –συμφωνία πέντε κρατών (Ιταλίας, Γαλλίας, Γερμανίας, Φινλανδίας, Μάλτας) για διανομή όσων διασώζονται στη Μεσόγειο, που προσπερνάει το Δουβλίνο– είναι ένα πρώτο ίχνος αυτής της στροφής. Η συμφωνία ελαφραίνει μεν μόνο την Ιταλία. Δείχνει, όμως, ότι κανείς δεν θέλει πια εικόνες σαλβινικής πυγμής.
Αν ο ένας πυλώνας είναι η «αποσαλβινοποίηση», ο άλλος είναι η «αποασυλοποίηση»: Από τη στάση της κυβέρνησης χθες φαίνεται ότι επιχειρείται το πρόβλημα να επαναοριοθετηθεί ως μεταναστευτικό. Πρόσφυγας –και, κυρίως, υποψήφιος πρόσφυγας– θα λογίζεται στο εξής μόνον όποιος πληροί ορισμένα πολύ αυστηρά κριτήρια και όχι γενικώς όποιος προέρχεται από ορισμένες χώρες. Για τους υπόλοιπους θα ισχύουν, ας πούμε, τεκμήρια
«μεταναστευτικότητας».
Ετσι, με την αναπροσαρμογή του status όσων φτάνουν εδώ, εκτιμάται πως η διαχείριση θα απαλλαγεί από τον δαίδαλο των αιτήσεων ασύλου.
Είναι περίπου κοινός τόπος ότι κανένα από αυτά τα σχεδιάσματα δεν θα επιτύχει χωρίς τη συνεργασία της Τουρκίας, την οποία δεν πρόκειται να εκμαιεύσει, βέβαια, μόνη της η Αθήνα. Η κυβερνητική επιδίωξη είναι να εγγραφεί η χώρα σε έναν αναθεωρημένο χάρτη ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής.
Ακριβώς ό,τι δυσκολεύονται να διανοηθούν δυο-τρεις Σαλβινίστας της κυβέρνησης, που κατέχονται ακόμη από ιδεασμούς σκληρής ισχύος.