Αντιλαμβάνομαι ώς ένα σημείο την άρνηση της σημερινής κυβέρνησης να ερευνηθεί το πρώτο εξάμηνο του 2015. Αν η έρευνα ξεκινούσε από μια πολιτική παράταξη σε θέση ισχύος, το αποτέλεσμα θα ήταν να αναπαραχθούν οι αντιφάσεις που οδήγησαν τη χώρα στο χείλος της καταστροφής. Οι μεν θα κατηγορούσαν τους δε, με αποτέλεσμα να αναπαραχθεί το χάος και να μη βγει κανένα συμπέρασμα, παρά μόνον ότι η σημερινή κυβέρνηση τα κάνει όλ’ αυτά με στόχο την εξόντωση της αντιπολίτευσης. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν επιθυμεί να εξοντώσει τον ΣΥΡΙΖΑ. Το δηλώνει urbi et orbi. Και επειδή ο ίδιος έχει ζήσει τις απόπειρες του ΣΥΡΙΖΑ να τον εξοντώσει πολιτικά και ηθικά, ξέρει πολύ καλά ότι ο μόνος τρόπος για την πολιτική ζωή να ορθοποδήσει είναι να βγει από τον κύκλο της αλληλοεξόντωσης. Να πάψει να το παίζει τραγική, με αποτέλεσμα να καταντάει κωμική.
Ο ΣΥΡΙΖΑ από την άλλη απειλεί πως αν αρχίσει η διερεύνηση του πρώτου εξαμήνου του 2015, θα πρέπει να διερευνηθούν και οι αιτίες που οδήγησαν στο 2010, φυσική συνέπεια του οποίου –κατά τον ΣΥΡΙΖΑ– υπήρξε το 2015. Οσο όμως κυβερνούσε με γνώμονα την εξόντωση των πολιτικών του αντιπάλων, το «ή εμείς ή αυτοί» και τα «θα σας τελειώσουμε», δεν έκανε τίποτε για να ερευνήσει αυτό το οποίο ζητεί σήμερα να ερευνηθεί. Τον βόλευε η σύγχυση, τον βόλευε η κοινή πίστη ότι τα μνημόνια τα έφεραν οι αιμοσταγείς αγορές και οι ντόπιοι «λακέδες» τους. Η τετραετία εξάλλου βολεύτηκε μια χαρά με την άρρητη, πλην όμως ορατή, διαπλοκή με την καραμανλική Νέα Δημοκρατία, ακόμη κι αν η δύναμή της ήταν περισσότερο φαντασιακή και λιγότερο πραγματική. Στην πολιτική το φαντασιακό παράγει συμβολικό με την ίδια ευκολία που το παράγει και το πραγματικό.
Ομως, από την άλλη, η Ελλάδα κινδυνεύει για μία ακόμη φορά να βρεθεί στην επόμενη φάση της Ιστορίας της χωρίς να έχει κλείσει τους λογαριασμούς της με την προηγούμενη. Θα μου πείτε, ο ιστορικός χρόνος δεν έχει ποτέ την καθαρότητα που του αποδίδει η ιστορική αφήγηση.
Εκεί αλλάζεις κεφάλαιο και προχωράς. Τα κύτταρα της πραγματικότητας αναπαράγονται, επιβιώνουν, και όπως δεν αλλάζει η ζωή σου κάθε Πρωτοχρονιά, έτσι κι αυτά διανύουν τα όρια του χρόνου, αθόρυβα, αόρατα αλλά παρόντα. Και γι’ αυτό έχει αξία η έρευνα. Για να τα εντοπίσει, να αποβάλει τα νεκρά, να αποκλείσει τα καρκινογόνα. Οι περισσότερες δυσπλασίες της Μεταπολίτευσης οφείλονται στο γεγονός ότι στη διάρκεια αυτών των δεκαετιών δεν ερευνήθηκε ποτέ στα σοβαρά τι ήταν η δικτατορία και πώς κατέρρευσε. Και δεν αναφέρομαι στους ειδικούς.
Αναφέρομαι στην κοινή συνείδηση, στον «κοινό νου», που αρκέστηκε στις μυθοπλασίες με αποτέλεσμα να φωνάζουν το 2011 ότι η χούντα δεν έπεσε το ’73.
Στις αρχές του καλοκαιριού κυκλοφόρησε «Η τελευταία μπλόφα», έργο ερευνητικής δημοσιογραφίας της Ελένης Βαρβιτσιώτη και της Βικτώριας Δενδρινού. Η επιτυχία του στα βιβλιοπωλεία αποδεικνύει ότι υπάρχει ένα μεγάλο κοινό που ενδιαφέρεται να μάθει τι γινόταν τις ημέρες εκείνες που ξυπνούσαμε χωρίς να ξέρουμε αν είμαστε Ευρωπαίοι ή κάτι άλλο. Ο Γιάννης Στουρνάρας στην παρουσίαση του έργου υπενθύμισε ότι ο Πούτιν τηλεφώνησε στον Ολάντ, λέγοντάς του ότι οι Ελληνες τον ρώτησαν αν μπορεί να τυπώσει δραχμές. Το βιβλίο το διάβασα, όμως την ταινία του Γαβρά δεν την είδα. Πόσο Βαρουφάκη μπορείς να αντέξεις στη ζωή σου.
Η Ιστορία είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να την εμπιστευθείς στους πολιτικούς. Κι αυτό που συνέβη το 2015 είναι αντικείμενο της ιστορικής έρευνας, όπως αυτό που συνέβη το 1974. Τα δύο αυτά ορόσημα τα συγκρίνω, διότι το 2015 για πρώτη φορά αμφισβητήθηκε στα σοβαρά η ευρωπαϊκή πορεία της χώρας που ξεκίνησε το 1974.
Στο δημοψήφισμα το 60% τάχθηκε κατά της Ευρώπης. Κι αυτό βαραίνει πολύ περισσότερο για το παρόν, κυρίως όμως για την πορεία της χώρας μετά τη νέα μεταπολίτευση, από την κωλοτούμπα του Τσίπρα ή τα όσα τραγελαφικά διαδραματίζονταν στα Γιούρογκρουπ και τα οποία καταγράφονται με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες στην «Τελευταία μπλόφα». Αν μείνουμε στη φαλακρή Ιφιγένεια, τον Βαρουφάκη, που θυσιάστηκε για να γίνει διάσημος σαν την Ιφιγένεια, δεν θα καταλάβουμε ποτέ για ποιον λόγο τον καιρό εκείνο, όχι και τόσο μακρινό, ήταν ο δημοφιλέστερος πολιτικός της επικράτειας μαζί με τον Τσίπρα στον ρόλο του μνηστήρα Αχιλλέα, που έψαχνε Τρωικό Πόλεμο για να δοξασθεί και αντί για την Ελένη του έτυχε η Μέρκελ.
Το επαναλαμβάνω. Η έρευνα για το 2015 δεν είναι δουλειά των πολιτικών. Η δημοκρατική πολιτική είναι τέχνη των συμβιβασμών. Η κοινωνία, όμως, δεν αποτελείται μόνον από πολιτική. Η αδυναμία μας να ερευνήσουμε το ρήγμα που ενεργοποιήθηκε το 2015, το οποίο κρίθηκε πολιτικά με την ήττα του ΣΥΡΙΖΑ και τον καταποντισμό της Χρυσής Αυγής και των ΑΝΕΛ, μας φέρνει για μία ακόμη φορά αντιμέτωπους με τη διανοητική μας φτώχεια, κυρίως όμως με τις φοβίες που μας προκαλεί ο ίδιος μας ο εαυτός. Ε, ναι. Κάποτε η Ελλάδα είχε διανόηση ενεργή.
Τώρα έχει πανεπιστημιακούς που φιλοδοξούν να εκλεγούν βουλευτές.