Αντιμέτωπος με την κατακραυγή που προκάλεσε στο ίδιο το κόμμα του στο Κογκρέσο, αλλά και στους στρατιωτικούς και διπλωματικούς κύκλους, ο χειρισμός της τουρκικής επέμβασης στη Συρία, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επιχειρεί να υπερασπιστεί τη στάση του με καθησυχαστικές δηλώσεις ότι η κατάπαυση του πυρός έχει αποτελέσματα και με «πυροτεχνήματα» για τις συνέπειες μιας παραβίασής της. Πέρα από τις απειλές περί «καταστροφής» της τουρκικής οικονομίας, τελευταία ένδειξη ήταν η προειδοποίηση του υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο ότι οι ΗΠΑ δεν θα διστάσουν να αναλάβουν στρατιωτική δράση αν χρειαστεί – χωρίς όμως να ξεκαθαρίζει τι θα προκαλούσε αυτή την αντίδραση.
Ο πρόεδρος Τραμπ από την πλευρά του επιμένει ότι η εκεχειρία τηρείται, οι μαχητές του Ισλαμικού Κράτους φυλάσσονται, όπως άλλωστε και το… πετρέλαιο – και όλα αυτά ενώ οι Αμερικανοί στρατιώτες «γυρίζουν πίσω». Και αν τα τρία πρώτα θα δοκιμάζονται για αρκετό καιρό ακόμη, δεν ισχύει το ίδιο για το τελευταίο: οι στρατιώτες μεταφέρονται ήδη στα σύνορα με το Ιράκ, ενώ κάποιοι θα παραμείνουν σε φυλάκιο στη νότια Συρία.
Οι πιο έντονες αντιδράσεις έρχονται από τους στρατιωτικούς. Ο τέως υπουργός Αμυνας Τζέιμς Μάτις, που έγραψε ένα ολόκληρο βιβλίο χωρίς να επικρίνει τον πρόεδρο Τραμπ παρά την παραίτησή του για αυτό το θέμα, ξεσπάθωσε όταν ο πρόεδρος τον χαρακτήρισε «τον πλέον υπερτιμημένο στρατηγό του κόσμου», με αφορμή μια εκτίμησή του ότι οι εξελίξεις στη Συρία θα οδηγήσουν στην ανασύσταση του Ισλαμικού Κράτους. Οπως το έθεσε σε μια δημόσια επίδειξη καυστικού χιούμορ, «φαντάζομαι ότι είμαι η Μέριλ Στριπ των στρατηγών, αφού ο πρόεδρος Τραμπ επίσης την έχει χαρακτηρίσει υπερτιμημένη ηθοποιό. Είναι τιμή μου αυτό, τουλάχιστον μεταξύ μας μπορούμε να επιδείξουμε κάποιες νίκες».
Βγαίνοντας από την κεκλεισμένων θυρών συνεδρίαση της Επιτροπής Ενόπλων Δυνάμεων της Γερουσίας, όπου τους ενημέρωσαν ο υπουργός Αμυνας Μαρκ Εσπερ και ο αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων Μαρκ Μίλι, γερουσιαστές εκτιμούσαν ότι η απόφαση για αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων είναι στρατηγική ήττα – για τους Κούρδους, τις ΗΠΑ και την εθνική τους ασφάλεια. «Στρατηγικό εφιάλτη» χαρακτήρισε την κατάσταση ακόμη και ο ηγέτης των Ρεπουμπλικανών Μιτς Μακόνελ, ο οποίος μίλησε για «κηλίδα αίματος στα πρακτικά της αμερικανικής ιστορίας».
Σε κεντρικό πρόσωπο αναδεικνύεται ο γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ, ο οποίος μαζί με τον Δημοκρατικό Κρις βαν Χόλεν έχει εισαγάγει ένα νομοσχέδιο για νέες κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας. Ο Γκράχαμ ενημερώθηκε από τον ίδιο τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Μάικ Πενς για τη συμφωνία εκεχειρίας ώστε να «παγώσει» το νομοσχέδιο, αλλά ζητεί προσαρμογές για την προστασία των Κούρδων και των συμφερόντων των ΗΠΑ στην περιοχή. Οπως ξεκαθάρισε, συμφωνεί με την κουρδική ηγεσία ότι μια στρατιωτική κατοχή από την Τουρκία και η απομάκρυνση εκατοντάδων χιλιάδων Κούρδων δεν συνιστούν ζώνη ασφαλείας αλλά εθνική εκκαθάριση.
Και την ώρα που το Κογκρέσο περιμένει τις εξελίξεις για να σχεδιάσει τις επόμενες κινήσεις του, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διαπραγματεύεται την αποχώρηση των Κούρδων με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν – προτού ακόμη λήξει η πενταήμερη κατάπαυση του πυρός που συμφώνησε με τους Αμερικανούς. Εφόσον αυτή γίνει μόνιμη, ο πρόεδρος Τραμπ έχει υποσχεθεί την άρση των κυρώσεων. Χωρίς κυρώσεις ή αμερικανικά στρατεύματα όμως, η επιρροή των Αμερικανών στις εξελίξεις είναι ελάχιστη.
Οπως σημειώνει ο πρόεδρος του Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Χάας, οι ευθύνες του προέδρου Τραμπ για την εγκατάλειψη των Κούρδων ενισχύουν τις αμφιβολίες στην περιοχή και ανά τον κόσμο για το εάν οι Αμερικανοί παραμένουν αξιόπιστοι σύμμαχοι. Ωστόσο, ο ίδιος διακρίνει μια ευρύτερη τάση απομονωτισμού στις ΗΠΑ, καθώς πολλοί υποψήφιοι για το χρίσμα των Δημοκρατικών μοιράζονται κάποιες από τις απομονωτικές θέσεις του νυν προέδρου, όπως και πολλοί Αμερικανοί. Οπως γράφει, «ο Τραμπ δεν είναι μόνο ο οδηγός αλλά και η αντανάκλαση της διάθεσης των ΗΠΑ, και ένας βαθμός τραμπισμού –επιθυμία απόσυρσης από τις παγκόσμιες δεσμεύσεις της χώρας– πιθανώς να διαρκέσει και μετά την αποχώρησή του από την εξουσία». Αυτό θα αλλάξει κάποτε, προβλέπει, αλλά όχι πριν από κάποιο μεγάλο γεωπολιτικό σοκ. Μέχρι τότε, εκτιμά ότι η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ δεν θα είναι αντίστοιχη των συμφερόντων και της ισχύος της χώρας…
* Η κ. Κατερίνα Σώκου είναι Nonresident Senior Fellow στο Atlantic Council.