Αν κρίνετε ότι ο κόσμος πάει κατά διαόλου, αν πιστεύετε ότι η κλιματική αλλαγή θα τινάξει τον πολιτισμό μας στον αέρα και ότι τα παιδιά μας στο τέλος του αιώνα θα αναγκάζονται να επιβιώνουν με το ζόρι σε έναν αφιλόξενο κόσμο, πιθανότατα έχετε δίκιο. Αν, δε, είστε από αυτούς που ταυτόχρονα λαχταράνε να ακούσουν ή να διαβάσουν κάτι που θα τους κάνει να ελπίζουν, αυτό το άρθρο είναι για εσάς.
Βλέπετε, πολλοί πάντα πίστευαν ότι η τεχνολογία θα δώσει λύσεις στα μεγάλα προβλήματα της ανθρωπότητας, και πολλοί εξακολουθούν να το πιστεύουν ακόμα και στην εποχή μας, κατά την οποία η τεχνολογία όντως λύνει πολλά πραγματικά προβλήματα -και λύνει και πολλά που δημιουργεί η ίδια-, αλλά δημιουργεί και καινούρια, μεγάλα και δύσκολα.
Υπάρχουν δύο τεχνολογικές εξελίξεις που σε λίγες δεκαετίες ενδέχεται να λύσουν πολλά και σημαντικά προβλήματα με τρόπο σχεδόν μαγικό: οι κβαντικοί υπολογιστές και η παραγωγή ενέργειας από πυρηνική σύντηξη.
Προχτές το περιοδικό Nature δημοσίευσε το άρθρο των ερευνητών της Google στο οποίο περιγράφουν πώς έφτιαξαν έναν κβαντικό υπολογιστή που λειτουργεί, επιτυγχάνοντας για πρώτη φορά την επονομαζόμενη “quantum supremacy”, να ολοκληρώσει δηλαδή έναν υπολογισμό που ένας κλασικός υπολογιστής δεν μπορεί να κάνει σε εύλογο χρονικό διάστημα. Τώρα, το θέμα αυτό είναι εξαιρετικά πολύπλοκο. Οι κβαντικοί υπολογιστές είναι εντελώς διαφορετικοί από τους κλασσικούς υπολογιστές, και μια εξήγηση του πώς λειτουργούν ξεφεύγει από τις ανάγκες αυτού του άρθρου, και με αυτό τον τρόπο φυσικά και καλύπτω το ότι δεν καταλαβαίνω πώς λειτουργούν. Μοιάζουν όμως πολύ συναρπαστικοί. Δεν θα είναι εργαλεία σαν τα λάπτοπ και τα κινητά μας τηλέφωνα, καθώς θα μπορούν να κάνουν πολύ συγκεκριμένα πράγματα, αλλά αυτά τα πράγματα είναι πολύ σημαντικά. Συγκεκριμένες εφαρμογές στη φαρμακευτική χημεία, στη χημεία υλικών ή στην τεχνητή νοημοσύνη που σήμερα είναι εξαιρετικά χρονοβόρες ή και αδύνατες θα μπορούν να είναι εφικτές με τέτοιους υπολογιστές. Κάποτε.
Μπορεί το επίτευγμα της Google να είναι σημαντικό και αξιοσημείωτο, μπορεί και άλλες εταιρείες και ερευνητικά κέντρα να δουλεύουν πυρετωδώς πάνω στο θέμα, αλλά κανείς δεν ξέρει πότε η τεχνολογία αυτή θα είναι έτοιμη να φέρει απτά αποτελέσματα. Μπορεί κανείς να φανταστεί το 2040 να σχεδιάζονται με τέτοιους υπολογιστές καινούργια φάρμακα για την καταπολέμηση ασθενειών και καινούργιες μπαταρίες που επιτρέπουν στα αυτοκίνητα να κινούνται χωρίς φόρτιση για μήνες. Αλλά μπορεί να χρειαστεί να φτάσει το 2050. Σίγουρα δεν θα είναι στο 2020.
Η άλλη τεχνολογική έκρηξη στην οποία πολλοί προσβλέπουν είναι η κατασκευή νέων πυρηνικών αντιδραστήρων για την παραγωγή ενέργειας. Αλλά όχι αντιδραστήρων από αυτούς που υπάρχουν σήμερα που έχουν, για να το πω κομψά, κάποια μειονεκτήματα, αλλά εντελώς άλλου τύπου, που θα παράγουν ενέργεια μέσω ελεγχόμενης θερμοπυρηνικής σύντηξης. Η πυρηνική σύντηξη είναι η πηγή ενέργειας του ήλιου. Είναι όταν δύο υδρογόνα (ή άλλα ελαφρά στοιχεία) κοπανάνε μεταξύ τους σε αδιανόητα υψηλές θερμοκρασίες, και συντήκονται δημιουργώντας ένα μεγαλύτερο στοιχείο (εν προκειμένω το ήλιο) και εκλύοντας ενέργεια. Πρόκειται για την σχεδόν τέλεια πηγή ενέργειας, δυνητικά εξαιρετικά αποδοτική και σχεδόν εντελώς καθαρή. Το πρόβλημα: ακόμα δεν έχει κατασκευαστεί αντιδραστήρας που να παράγει με αυτό τον τρόπο περισσότερη ενέργεια από όση καταναλώνει. Ένας καινούριος πειραματικός αντιδραστήρας που κατασκευάζεται στη Γαλλία στο πλαίσιο ενός διεθνούς ερευνητικού προγράμματος αναμένεται να αρχίσει τις πειραματικές δοκιμές το 2025. Πολλοί υπολογίζουν ότι μπορεί να χρειαστούν άλλα είκοσι χρόνια για να ξεπεραστούν οι πολλές τεχνικές δυσκολίες σε αυτό τον τομέα. Άλλοι φοβούνται ότι θα χρειαστεί περισσότερο.
Φανταστείτε όμως ότι ξεπερνιούνται, και ότι φτάνουμε το 2060 με σχεδόν απεριόριστη παραγωγή καθαρής ενέργειας που αποθηκεύεται σε εκπληκτικές μπαταρίες και δεν εκλύει τίποτε βλαβερό στην ατμόσφαιρα. Είναι ένα όραμα που μπορεί να κάνει τον απελπισμένο κάτοικο του πλανήτη Γη το 2019 να νιώσει λίγο καλύτερα. Βεβαίως, παραμένει το ερώτημα πώς θα αντέξουμε μέχρι τότε, κι εδώ έρχεται η χρησιμότητα της κάθε Γκρέτα Τούνμπεργκ. Τέτοιες επαναστατικές λύσεις, για να έρθουν, αν έρθουν, θα χρειαστούν λεφτά, χρόνο, αλλά και την επιτακτική αίσθηση ότι αποτελούν προτεραιότητα. Επιπλέον, μέχρι να ολοκληρωθούν, οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής θα συσσωρεύονται, οι πλημμύρες θα γίνονται πιο έντονες, οι πυρκαγιές χειρότερες, οι καύσωνες συχνότεροι. Μέχρι να φτιαχτούν τα κβαντικά κομπιούτερ και να αρχίσουν να ζουπιούνται τα υδρογόνα στα τόκαμακ, μεγάλες περιοχές του πλανήτη θα έχουν αρχίσει να μετατρέπονται σε ακατοίκητες, και οι άνθρωποι που ζούσαν εκεί θα ψάχνουν να ζήσουν αλλού. Η χρησιμότητα των ακτιβιστών δεν είναι να προτείνουν λύσεις σε αυτό το πρόβλημα -οι περισσότερες λύσεις που προτείνουν, άλλωστε, δεν είναι ρεαλιστικές από διάφορες απόψεις- αλλά να κρατάνε το πρόβλημα ζωντανό στη δημόσια συζήτηση, φωτεινό στο προσκήνιο του μυαλού όλων, να μας κρατάνε ξύπνιους και σε εγρήγορση, ώστε να μετριάζουμε τη βλάβη όσο γίνεται, να πιέζουμε για να ληφθούν τα ανεπαρκή ημίμετρα που έχουμε διαθέσιμα σήμερα χωρίς καθυστέρηση, ώστε να δώσουμε χρόνο στους πολύ έξυπνους ανθρώπους που ετοιμάζουν τις μεγάλες λύσεις για να δουλέψουν, να τα φτιάξουν και, τελικά, να μας σώσουν όλους.
Αν, τουλάχιστο, δεν φτιάξουν εν τω μεταξύ και τίποτε μοχθηρές τεχνητές νοημοσύνες που μας υποδουλώσουν όλους και τελειώσει η ιστορία με εντελώς διαφορετικό τρόπο.