Πόση «νομιμοποίηση» χρειάζεται για να γίνει απρόσβλητος ένας νόμος; Σύμφωνα με τον Γιώργο Γεραπετρίτη, αν και οι τριακόσιοι βουλευτές ψηφίσουν έναν νόμο, αυτός είναι περίπου άτρωτος στη δικαστική κρίση.
Ο ίδιος, τουλάχιστον, ο υπουργός Επικρατείας «δεν μπορεί να διανοηθεί» ότι θα βρεθεί δικαστήριο που θα προβεί σε «ακτιβισμό» ενάντια σε τυχόν κοινοβουλευτική ομοφωνία – κι ας είναι η γνώμη της Βουλής τέκνο της συγκυρίας.
Συγκυριακός είναι σίγουρα ο συμβιβασμός που φαίνεται να επιτυγχάνεται για την ψήφο των εκτός επικρατείας εκλογέων. Αν ήταν άλλοι οι κομματικοί συσχετισμοί, μπορεί η Νέα Δημοκρατία να είχε επιμείνει στη συνταγματικώς προβλεπόμενη δυνατότητα της επιστολικής ψήφου. Μπορεί να μην είχε ενδώσει στην καταστατική καχυποψία του ΚΚΕ, που ζει ακόμη στον κόσμο της φυσικής κάλπης.
Οι επιπλέον όροι, που απαιτούν από τον ψηφοφόρο να εγγραφεί σε νέο εκλογικό κατάλογο, προσκομίζοντας και επιπλέον βεβαιώσεις «ελληνικότητας», καταλήγουν να επιβαρύνουν περισσότερο, αντί να διευκολύνουν την άσκηση του δικαιώματος.
Με αυτούς τους όρους, μοιάζει απλούστερο –και μάλλον αξιοπρεπέστερο– να πάρει κανείς το αεροπλάνο και να έρθει στην Ελλάδα να ψηφίσει, παρά να μπει στη γραφειοκρατική βάσανο να «πιστοποιήσει» ότι αξίζει να είναι κανονικός πολίτης.
Ο συμβιβασμός αυτός απηχεί το καζαντζιδικό στερεότυπο του gastarbeiter του προηγούμενου αιώνα – τότε που «πικρό σαν δηλητήριο ήταν το διαβατήριο». Αγνοείται έτσι το παγκοσμιοποιημένο παρόν του ρευστού –εργασιακού και εθνικού– χώρου. Αγνοούνται εκείνοι που, δουλεύοντας ή σπουδάζοντας έξω, ούτε επιθυμούν ούτε χρειάζεται πια να «αποδημήσουν».
Ωστόσο, ένας τέτοιος αναχρονισμός θα αποτελέσει κιόλας οδηγό για να αλλάξει το Σύνταγμα, που, όπως ισχύει, είναι πιο προοδευτικό από τη μεθοδευόμενη αναθεώρησή του. Ο Καζαντζίδης συνταγματολόγος.
Ο αντίλογος είναι ότι η συναίνεση συνιστά ιστορικό επίτευγμα για το μεταπολιτευτικό πολιτικό σύστημα, για λόγους όχι μόνο συμβολικούς. Είναι, λένε, μια καλή αρχή για να αναβιώσει, επιτέλους, μια λησμονημένη συνταγματική επιταγή. Κάθε αρχή και δύσκολη.
Η επιτυχημένη διαβούλευση εμφανίζεται μάλιστα και ως πρότυπο διακομματικής διαπραγμάτευσης για τις θεσμικές δοκιμασίες που έπονται: Αφού μπόρεσαν να συνεννοηθούν τα κόμματα στην ψήφο των Ελλήνων του εξωτερικού, δεν πρέπει εκ των προτέρων να αποκλείεται καμία συναίνεση – ούτε στο Σύνταγμα, ούτε στον εκλογικό νόμο, ούτε στην προ-εδρική εκλογή.
Το πολιτικό σύστημα εμφανίζεται έτσι να αυτοσυγχαίρεται, επειδή, αφού άφησε ένα θεσμικό έλλειμμα να χάσκει για σχεδόν μισόν αιώνα, στάθηκε επιτέλους από πάνω του. Και δοκιμάζει τώρα να το μπαζώσει με απολιθώματα.