Ο Εντμόν Αμπού αναφέρει στο χρονικό του «Η Ελλάδα του Οθωνα» ένα επεισόδιο. Σ’ ένα χωριό, βλέποντας πώς έφτιαχναν τα μεταξωτά, τους είπε ότι στο χωριό του στη Γαλλία έχουν βρει έναν τρόπο να μειώσουν τον χρόνο παραγωγής στο μισό. Επί δύο ημέρες ήταν το θέμα συζήτησης σε όλο το χωριό. Την τρίτη ημέρα το ξέχασαν και συνέχισαν να κάνουν αυτό που έκαναν πάντα. Το επεισόδιο το θυμήθηκα με αφορμή την έρευνα του προγράμματος PISA. Εως το τέλος της εβδομάδας το θέμα θα έχει ξεχαστεί και θα συνεχίσουμε να κάνουμε τα ίδια. Το «θέμα» είναι ότι οι Ελληνες έφηβοι δυσκολεύονται στην κατανόηση κειμένου. Τα δε «ίδια» είναι ότι οι δάσκαλοί τους, αντί να τους διδάσκουν κατανόηση κειμένου, τους διδάσκουν αποστήθιση και μηρυκασμό στερεοτύπων. Αυτά που οδηγούν στην έκφραση της έκθεσης ιδεών. Είναι χαζοί οι Ελληνες μαθητές; Οχι βέβαια. Είναι κακοί άνθρωποι οι δάσκαλοί τους, σαν αυτούς που μας ψεκάζουν ή τους άλλους που θέλουν να γεμίσουν την Καλαμάτα με την ακτινοβολία του 5G; Εννοείται πως όχι. Απλώς και αυτοί όταν ήταν μαθητές αυτό διδάχτηκαν.
Επειδή άκουσα χθες στο ραδιόφωνο συνάδελφο να λέει πως δεν αντιλαμβάνεται τι θα πει ότι οι μαθητές μας υστερούν στην κατανόηση κειμένου, το επαναλαμβάνω. Είναι απλό. Σημαίνει ότι αποκτάς τη δεξιότητα να παρακολουθήσεις την ανάπτυξη μιας σκέψης, κατά προτίμηση με αρχή μέση και τέλος, κατά προτίμηση ολοκληρωμένης, να τη μεταφράσεις σε δικά σου λόγια, να την αναπτύξεις, ενδεχομένως και να την απορρίψεις. Κυρίως δε να αναζητήσεις το αντίκρισμά της στη δική σου ζωή. Δεν μας χρειάζεται το PISA για να διαπιστώσουμε ότι η εκπαίδευσή μας δεν διδάσκει αυτήν τη δεξιότητα. Ακουσα την κ. Κεραμέως να λέει στον Αρη Πορτοσάλτε πως σκοπεύει να καταργήσει το ένα και μοναδικό βιβλίο, κοινώς τη διδασκαλία της «ενιαίας σκέψης». Είναι ένα πρώτο βήμα. Μένει να διαπιστώσουμε αν η εκπαίδευση διαθέτει το έμψυχο υλικό για να το υλοποιήσει.
Εχει νομίζω σημασία να αναρωτηθούμε πώς εδραιώθηκε το επιβλαβές για τη νοημοσύνη σύστημα. Για δεκαετίες η μέση εκπαίδευση λειτουργούσε ως προνομιούχος τροφοδότης του ελληνικού Δημοσίου. Στόχος ήταν η πρόσβαση σε κάποιο ΑΕΙ ή ΤΕΙ, κοινώς η απόκτηση μορίων με στόχο τον διορισμό και προορισμό τη σύνταξη. Το ελληνικό Δημόσιο χρειαζόταν υπαλλήλους που σέβονται την τυπολατρία του και είναι απολύτως προσαρμοσμένοι στην ακαμψία του. Εως την ημέρα που πτώχευσε. Η αδυναμία μεταρρύθμισης του δημόσιου τομέα οφείλεται εκτός των άλλων στην έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού με το οποίο θα το τροφοδοτούσε το εκπαιδευτικό σύστημα. Εξ ου και ο τρόμος της αξιολόγησης. Μαζί με το ελληνικό Δημόσιο έχει πτωχεύσει και η ημετέρα παιδεία. Δεν χρειάζεται να μας το δείξει η αξιολόγηση PISA. Το ζούμε στην καθημερινότητά μας.