Σύμφωνα με τους στοιχειώδεις κανόνες του επαγγέλματος, θα όφειλα να ξεκινήσω το σημερινό σημείωμα με την «είδηση» ή, τέλος πάντων, με το ειδησεογραφικού ενδιαφέροντος στοιχείο του κειμένου. Προτιμώ όμως να το αφήσω για το τέλος, για τον λόγο ότι, αν ξεκινήσω από το πραγματικό, μετά θα μου είναι δύσκολο να σκαρφαλώσω προς το ιδεατό, ενώ αν ξεκινήσω από το ιδεατό, η πτώση στο πραγματικό είναι παιχνίδι: όλη τη σκληρή δουλειά την κάνει ο νόμος της βαρύτητας.
Παρακολουθώντας, λοιπόν, τη γενική συζήτηση περί προεδρίας και διαδοχής Παυλόπουλου, διακρίνω δύο ειδών κριτήρια να εμφανίζονται στις απόψεις και τις προτάσεις που διατυπώνονται: τα ουσιαστικά και τα συμβολικά. Τα συμβολικά αφορούν κυρίως το φύλο και τη διαδρομή του υποψηφίου, π.χ. αν θα είναι γυναίκα ή τι θα συμβολίζει η πολιτική του πορεία και άλλα τέτοια. Μακάρι να είναι γυναίκα η επόμενη πρόεδρος. Αλλωστε, συνήθως είναι ικανότερες – το λέει και ο Ομπάμα. Ομως, τα συμβολικά κριτήρια έρχονται αναγκαστικά σε δεύτερη μοίρα, λόγω της σοβαρότητας των περιστάσεων.
Με τη νέα Τουρκία του Ερντογάν να προβάλλει επιθετικά τις απαιτήσεις της, με το (μη διαχειρίσιμο) μεταναστευτικό να απειλεί ανά πάσα στιγμή την κοινωνική σταθερότητα, με την εύθραυστη κατάσταση της οικονομίας και, επίσης, με το πολιτικό κενό που υπάρχει στην Ευρώπη, ο πρόεδρος της επομένης τετραετίας θα είναι ένας πολύ χρήσιμος παράγων στην πορεία της χώρας μέσα από τις δυσκολίες του διεθνούς περιβάλλοντος. Υπό το πρίσμα αυτό, το κυριότερο από τα ουσιαστικά κριτήρια είναι η πολιτική εμπειρία, που θα του επιτρέπει να χειριστεί τέτοια θέματα. Δεν είναι απαραίτητο να είναι πολιτικός με τη στενή έννοια του όρου, δηλαδή του επαγγελματία, του καριερίστα· πρέπει όμως να διαθέτει την πολιτική εμπειρία. Πολύ απλά, δεν μπορεί να είναι κάποιος που θα πρέπει να του εξηγήσεις τι είναι υφαλοκρηπίδα και ποια η σημασία της στην ελληνική Ιστορία των τελευταίων 50 χρόνων.
Το άλλο ουσιαστικό κριτήριο είναι η κατά το δυνατόν ευρύτερη αποδοχή του από το πολιτικό φάσμα. Το ιδεώδες, μάλιστα, θα ήταν να ενώνει θετικά, όχι ελλείψει καλυτέρου – αλλά αυτό είναι ίσως το πιο δυσεύρετο, αν και δεν είναι ανύπαρκτο. Θα συμπλήρωνα την τριάδα των κατά τη γνώμη μου ουσιαστικών κριτηρίων με το σύγχρονο πνεύμα. Ο επόμενος πρόεδρος πρέπει να ανήκει στον σημερινό κόσμο, να τον καταλαβαίνει και να μπορεί να κινείται άνετα μέσα σε αυτόν. Να πάψει, δηλαδή, να είναι πρόεδρος ένα ξεκούρδιστο γραμμόφωνο που παίζει τα πατριωτικά τροπάρια των Βαλκανικών Πολέμων. Ο πατριωτισμός που θα εκφράζει, πρέπει να είναι της εποχής μας.
Τώρα, έτσι όπως στεκόμαστε στην άκρη του σύννεφου, κάνουμε ένα βήμα εμπρός και προσγειωνόμαστε αμέσως στην πραγματικότητα. Τα νέα από το μέτωπο (διότι ο αγών διεξάγεται υπογείως, με όλες τις δυνάμεις στο πεδίο) είναι ότι το τελευταίο δεκαήμερο –λυπάμαι που θα σας σοκάρω– έχουν ανεβεί οι πιθανότητες του Προκόπη Παυλόπουλου για δεύτερη θητεία. Πώς; Αφενός η συγκυρία, αφετέρου το παιχνίδι των υποστηρικτών του και από τις δύο πλευρές του πολιτικού φάσματος.
Κατ’ αρχάς, είναι φανερό ότι έχει διαμορφωθεί ένας πυρήνας νεοκαραμανλικών βουλευτών στη Ν.Δ., που έχουν αναλάβει δράση, είτε με ευθέως υποστηρικτικές δηλώσεις για την ανανέωση της θητείας του σημερινού προέδρου (Νικήτας Κακλαμάνης, Ολγα Κεφαλογιάννη κ.ά.) είτε επιτιθέμενοι σε ό,τι άλλο θα μπορούσε να απειλήσει αμέσως ή εμμέσως την αξία του Π. Παυλόπουλου (Γ. Κουμουτσάκος). Την ίδια ακριβώς τακτική ακολουθεί και ο πονηρός Τσίπρας. Ετσι, ο ένας συμπληρώνει τον άλλον, κινούμενοι προς τον κοινό σκοπό.
Δεν είναι απαραίτητο να έχουμε τον συμφωνημένο συντονισμό μεταξύ τους. Η σύμπλευση προκύπτει αβίαστα από τα κοινά συμφέροντα των συγκεκριμένων πολιτικών χώρων: νεοκαραμανλικοί και συριζαίοι είναι οι κατ’ εξοχήν συντηρητικές πολιτικές δυνάμεις σήμερα – δυο διαφορετικές εκδοχές της κληρονομιάς του ΠΑΣΟΚ πρεσβεύουν, επί της ουσίας.
Τον τρόπο με τον οποίο παίζεται το παιχνίδι μάς δείχνει η περίπτωση Σημίτη. Με αφορμή μομφή του πρώην πρωθυπουργού για την πολιτική του Κώστα Καραμανλή στα ελληνοτουρκικά, οι δύο πλευρές εξαπέλυσαν εναντίον του ό,τι πιο άγριο είχαν: οι συριζαίοι τον Πολάκη, οι νεοκαραμανλικοί τον Κουμουτσάκο. Ο σκοπός δεν ήταν να προλάβουν το ενδεχόμενο της υποψηφιότητας του ίδιου του Κώστα Σημίτη, αλλά κάποιων άλλων προσώπων με τα ίδια ή παραπλήσια πολιτικά χαρακτηριστικά. Δύσκολα θα προχωρήσει μία πρόταση, όταν έχει δημιουργηθεί εκ των προτέρων (και προληπτικά) κλίμα εναντίον της.
Κάπως έτσι, λοιπόν, πιστεύουν όσοι έχουν ξεκινήσει την καμπάνια της επανεκλογής, θα μείνει ως μοναδική ρεαλιστική υποψηφιότητα στο τέλος εκείνη του Π. Παυλόπουλου. Οπότε, «faute de mieux, le roi couche avec sa femme». Στα μέρη μας, το λέμε: από ολότελα, καλή κι η Παναγιώταινα. Χρήσιμο είναι να υπενθυμίσω, πάντως, ότι αυτή είναι η εικόνα σήμερα· το αύριο είναι μια καινούργια μέρα, που λέει η Σκάρλετ…