Δεν είναι μια ανέξοδη παθογένεια η φυγοκεντρική τάση δημιουργίας διπόλων που συσκοτίζουν την αφθονία των αποχρώσεων της πραγματικότητας και τη συρρικνώνουν στη μονολιθική διχρωμία του άσπρου-μαύρου. Οι ακραίες φωνές οδηγούν σε ακραία λάθη. Συσκοτίζουν την αξία της πολιτισμένης αλληλενέργειας.
Διότι σήμερα, κυρίως στα κοινωνικά δίκτυα όπου έχει μεταφερθεί μεγάλο μέρος του δημόσιου διαλόγου, μοιάζει σχεδόν ανεπίτρεπτο κάποιος να μη λάβει θέση υπέρ του ενός ή του άλλου στρατοπέδου, να μη συμπαραταχθεί σαφώς με τη μία ή την άλλη αντιμαχόμενη πλευρά, για την κάθε μία από τις οποίες «αν δεν είσαι μαζί μας, είσαι με τον αντίπαλο». Δεν νοείται να αναμείνει κανείς αποτελέσματα ερευνών, ή να τοποθετήσει εαυτόν στο κέντρο, με τη σκέψη ότι εντοπίζονται επιλήψιμες πράξεις αμφοτέρωθεν.
Για παράδειγμα, δεν θεωρείται επιτρεπτό να καταδικάσει κανείς και τα «μπάχαλα» και την αστυνομική βία, να μεμφθεί και τα μπαλάκια-γροθιές και τα σπασίματα-καψίματα, να αμφισβητήσει και τους ισχυρισμούς της αστυνομίας ότι όλα έγιναν στο Κουκάκι κατά το δέον (το συμβάν με την οικογένεια του σκηνοθέτη συνηγορεί υπέρ του αντιθέτου) και το επιχείρημα των καταληψιών ότι οι καταπέλτες με τα καρφιά αποτελούν θεμιτά μέσα άμυνας στην κρατική βία. Να απορρίψει και τη λογική ότι οι δυνάμεις της τάξης πρέπει να ασκούν «και λίγη βία» αλλά και την αντίληψη ότι αποτελεί εστία πολιτισμού η κατάληψη, ότι είναι «αντίσταση στο αυταρχικό καθεστώς» οι καθημερινές οδομαχίες. Να επικρίνει τα επιζήμια «έθιμα». Να υποδηλώσει ότι εκατέρωθεν συντελούνται πιθανώς ασύγγνωστα σφάλματα, ότι ουδείς είναι λευκή περιστερά.
Τα πολιτικά στρατόπεδα, που το καθένα αθωώνει τη δική του πλευρά, συνδαυλίζουν την κοινωνική πόλωση. «Δεν ασκήθηκε καμία αστυνομική βία στο Κουκάκι» αφενός, «παράλογη, υπερβολική, φασιστικού τύπου βία, εναντίον πολιτών», αφετέρου. Ων ουκ έστιν αριθμός…
Ομως, πόσο επωφελής είναι και η μέση οδός; Για τους αντιπαρατιθέμενους ο τηρών ίσες αποστάσεις είναι είτε «Πόντιος Πιλάτος» ή κεκαλυμμένος εχθρός. Στην πραγματικότητα είναι απλά στωικός. Μπορεί να μην αναδιφά την καρδιά ή τους ιδιοτελείς μας πόθους, να μη δίνει άμεση διέξοδο στην οργή ή στην απελπισία μας, αλλά η ανθρωπότητα σε ορισμένους από τους ψύχραιμους ποδηγούς οφείλει τις μετρημένες εποχές ευδαιμονίας. Η συνετή προσέγγιση των πραγμάτων λειτουργεί πάντα ως αντίδοτο στους εξτρεμισμούς, στις πυρετικές αντιλογίες, στις εξάρσεις μισαλλοδοξίας. Από την άλλη, είναι πιθανό η μέση οδός να καταστήσει τα ιδεώδη αναιμικά, να ισοπεδώσει και να εξομοιώσει ιδιαιτερότητες, διαφορές, ελαττώματα, να τοποθετήσει στο ίδιο βάθρο τον προοδευτισμό και τον συντηρητισμό, τους θύτες και τα θύματα, τους επιτιθέμενους και τους αμυνόμενους καθότι ανταλλάσσουν ρόλους, να εξασθενήσει το περιεχόμενο της ανεκτικότητας γεννώντας αδιαφορία και εντέλει αποδοχή του απαράδεκτου. Είναι πράγματι, πολύ πιθανό – αν σβήσει η φλόγα για αμφιβολία. Η δημοκρατία, που επιζεί διαρκώς αυτοκρινόμενη, τραυματίζεται από φορείς ιδεολογιών που δεν αμφισβητούν εαυτούς.
Η πόλωση αποτελεί μια μορφή ανοιχτού πολέμου, συρρίκνωσης του μεσαίου χώρου, άσκησης βίας μέσω της παραποίησης της αλήθειας. Διαβρώνει υποδορίως τις κοινωνικές δομές με φράσεις που έρχονται από προγενέστερες εποχές, μνήμες συμβάντων που έχουν παραδοθεί στην Ιστορία. Το μέλλον δεν είναι παρελθόν, αλλά ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο αδιάγνωστο σύμπαν.
Το ισχυρότερο όπλο των δημοκρατικών κοινωνιών είναι η πραότητα των ηθών. Η ικανότητά τους να αντιτάσσονται στην παράνοια των ακραίων θέσεων με την έκφραση αμφιταλαντεύσεων. Οταν αρνούνται να δεχθούν ότι οι ιδέες δεν είναι άκαμπτα σχήματα ή διάπυρα ξίφη (η κάθε ιδέα αυτή καθαυτή είναι ουδέτερη, εμείς προβάλλουμε πάνω της τις μανίες μας), το αίμα ρέει. Το διστακτικό πνεύμα, ποτέ δεν ήταν ολέθριο. Τα δεινά προκύπτουν όταν οι προειλημμένες θέσεις και οι βεβαιότητες αφθονούν. Η περίσκεψη είναι πιο αποτελεσματική από την αποχαλινωμένη πίστη, που διεκδικεί τη συναισθηματική και συγκινησιακή συμμετοχή μας.
Τεράστια είναι η ευθύνη των πολιτικών. Ο λόγος τους δίνει ισχυρό στίγμα, καθορίζει όχθες, επιβάλλει χρώματα. Περιχαρακώνει τους πολίτες ιδεολογικά, ποδοσφαιροποιεί την αντιπαράθεση, φανατίζει. Τεράστια η ευθύνη του κράτους. Δικές του προεκτάσεις είναι τα όργανα της τάξης, και λαμβάνουν σαφή μηνύματα. Τόσο της βίας και της καταχρηστικής άσκησης εξουσίας όσο και της καθημερινής μάχης ενάντια στον παρωπιδισμό, στον σκοταδισμό, στη λανθάνουσα ή στην εξωτερικευμένη βαρβαρότητα.