Μία εβδομάδα μόλις πέρασε από τότε που όλα τα πρωτοσέλιδα έγραφαν ότι από τη Μέση Ανατολή θα ξεκινήσει ο Γ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Και όπως πάντα, όσα γράφουν οι πηχυαίοι τίτλοι των εφημερίδων μικρή αξία έχουν μετά την πάροδο μερικών ημερών. Μία εβδομάδα πέρασε και τα πράγματα έχουν ηρεμήσει· παρά τις Κασσάνδρες έχει ήδη αρχίσει η αποκλιμάκωση της κρίσης. Και ήδη τόσο οι ΗΠΑ όσο και το Ιράν έχουν βρεθεί αντιμέτωποι με τα ίδια αδιέξοδα που αντιμετώπιζαν και πριν από δέκα ημέρες.
Το Ιράν έχει καταφέρει να εξαπλώσει την επιρροή του σε ολόκληρη τη Μ. Ανατολή και να εξασφαλίσει επίσης την πολυπόθητη πρόσβαση-διάδρομο στη Μεσόγειο. Κατάφερε να κρατήσει όρθιο τον Ασαντ στη Συρία – δεν είναι λίγο αυτό! Η επιρροή του στον Λίβανο είναι τεράστια, οι φιλοϊρανικές δυνάμεις έχουν το πάνω χέρι στον εμφύλιο πόλεμο στην Υεμένη, και το Ιράκ είναι σε μεγάλο βαθμό υπό την επιρροή του Ιράν. Και εδώ ακριβώς βρίσκεται το αδιέξοδο: το Ιράν δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να εξαργυρώσει αυτές τις στρατιωτικές επιτυχίες. Εχει καταφέρει να κερδίζει παντού, αλλά δεν μπορεί να προσφέρει κανένα πρακτικό όφελος στον ιρανικό λαό, ο όποιος στενάζει από την οικονομική κρίση που έχουν φέρει όχι μόνον οι κυρώσεις των Αμερικανών αλλά και δεκαετίες κακής διακυβέρνησης.
Ο πρόεδρος Τραμπ αντιμετωπίζει και αυτός το δικό του αδιέξοδο. Οι ψηφοφόροι του, παρότι σίγουρα χειροκρότησαν τη δολοφονία του στρατηγού Σουλεϊμανί, επιθυμούν διακαώς την αποχώρηση των Αμερικανών από τη Μ. Ανατολή αφού αισθάνονται παραμελημένοι από μια χώρα που ξοδεύει τρισεκατομμύρια πολεμώντας σε μακρινές χώρες. Από την άλλη, το αμερικανικό κατεστημένο και οι σύμμαχοί τους (Σαουδική Αραβία, Ισραήλ, Αίγυπτος) θέλουν να παραμείνουν οι ΗΠΑ στη Μ. Ανατολή.
Η παρουσία, όμως, των ΗΠΑ στη Μ. Ανατολή χρειάζεται στρατό, χρήματα και πιθανότατα ακόμη και ζωές Αμερικανών στρατιωτών. Προσπαθώντας ο Τραμπ να ικανοποιήσει τόσο τους ψηφοφόρους του όσο και διασφαλίσει τους συμμάχους του, έχει αποπειραθεί εδώ και κάποιους μήνες να ξεκινήσει διάλογο με τους Ιρανούς. Αυτοί όμως δεν έχουν ανταποκριθεί. Ο πρόεδρος Ροχανί αρνήθηκε την πρόταση Μακρόν να συνομιλήσει τηλεφωνικά με τον Τραμπ κατά τη διάρκεια των συναντήσεων στον ΟΗΕ. Οι φημολογούμενες κρυφές συνομιλίες, με την Ελβετία και την Ιαπωνία ως ενδιάμεσους, δεν έχουν αποδώσει. Εχει φτάσει ο πρόεδρος Τραμπ να δηλώνει ότι οι Αμερικανοί δεν επιθυμούν πλέον την ανατροπή του καθεστώτος στο Ιράν, αλλά και αυτό ακόμη δεν έκανε τους Ιρανούς να επιστρέψουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Γιατί αρνούνται τη διαπραγμάτευση οι Ιρανοί; Πρώτον, δεν εμπιστεύονται τους Αμερικανούς. Δεύτερον, θέλουν να αποφύγουν το παράδειγμα της Βόρειας Κορέας, όπου ο Τραμπ έκανε το «κομμάτι» του χωρίς τελικά να φέρει αποτέλεσμα. Τρίτον, και κυριότερο, είναι ότι το καθεστώς έχει ανάγκη από την Αμερική και το Ισραήλ ως εχθρούς.
Το ιρανικό καθεστώς δεν έχει τίποτε άλλο να προσφέρει στους πολίτες του εκτός από εθνικιστική έπαρση και στρατιωτικές επιτυχίες. Αν πράγματι μπορούσε να επιτευχθεί μια ειρήνη στη Μ. Ανατολή, τι άλλο θα έμενε να δώσει το καθεστώς στους πολίτες του Ιράν; Σε μια τέτοια περίπτωση θα αποκαλύπτονταν ακόμη πιο καθαρά όλες οι αποτυχίες του καθεστώτος. Λέγεται ότι, κάμποσα χρόνια πριν, ο μεταρρυθμιστής πρόεδρος Χαταμί (1997-2005) είχε πει ότι ο ανώτατος ηγέτης, ο Χαμενεΐ, του είχε εξομολογηθεί ότι το καθεστώς χρειάζεται την αντιπαλότητα με τις ΗΠΑ, ότι η ιρανική επανάσταση δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς έναν εχθρό! Η ιστορία αυτή, αληθής ή όχι, σε κάθε περίπτωση περιγράφει την παρούσα κατάσταση στο Ιράν.
Η δολοφονία του Σουλεϊμανί είναι και ευλογία και κατάρα για το ιρανικό καθεστώς. Κατάρα, επειδή έχασε έναν από τους ικανότερους στρατιωτικούς ηγέτες του. Ευλογία, γιατί κατόρθωσε να συσπειρώσει πάλι όλο τον λαό γύρω από την ηγεσία του. Πάντως, σίγουρα δεν αλλάζει κάτι στα στρατηγικά αδιέξοδα που αντιμετωπίζει η χώρα.
Τόσο το Ιράν όσο και οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους έχουν δύσκολες αποφάσεις μπροστά τους.
* Ο κ. Βασίλης Θ. Καρατζάς είναι διευθύνων σύμβουλος της Levant Partners ΑΕΔΟΕΕ.