«Ξέρεις τι γίνεται απόψε, ε;», ρώτησε ένας γηραιός κύριος τον διπλανό του. «Οχι, τι;», ρώτησε ο τελευταίος. «Τρίζουν τα κόκαλα του Βλάχου, αυτό γίνεται», απάντησε ο πρώτος και γέλασαν και οι δύο μαζί.
Τη στιχομυθία άκουσα λαθραία την περασμένη Πέμπτη το βράδυ, στο Ιδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, στην παρουσίαση του πρώτου τόμου της βιογραφίας του Ελευθέριου Βενιζέλου «Ο άνθρωπος, ο ηγέτης» που προσφέρει η «Κ». Συγγραφέας του βιβλίου, θυμίζω, είναι ο Νικόλαος Παπαδάκης (Παπαδής), διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Μελετών και Ερευνών «Ελευθέριος Βενιζέλος».
Λίγες ημέρες αργότερα, σκόρπια σχόλια στα περίφημα κοινωνικά δίκτυα μου επιβεβαίωσαν ότι για κάποιους (ελάχιστους, είναι η αλήθεια), και μάλιστα κατά πολύ νεότερους των παρισταμένων στην εκδήλωση, ο χρόνος έχει σταματήσει, έχει «παγώσει» στα 1922 και στο περίφημο άρθρο «Οίκαδε» του τότε ιδρυτή και διευθυντή της «Κ», Γεωργίου Βλάχου, ή στον Εθνικό Διχασμό και το αλήστου μνήμης «Ανάθεμα του Προδότου», γενικώς στην πολεμική που ασκούσε αυτή η εφημερίδα στον Βενιζέλο και στον βενιζελισμό γενικότερα. Με άλλα λόγια, αγανακτούσαν με το γεγονός ότι η «Κ» προσφέρει ένα τέτοιο βιβλίο. Εκατό χρόνια μετά…
Εχω την αίσθηση ότι το 2020, δεν είναι δυνατόν να μιλάμε και να συνεννοούμαστε επί τη βάσει του 1920 και των εκλογών της 1ης Νοεμβρίου (με το παλαιό ημερολόγιο μάλιστα…). Τα οστά του θρυλικού ΓΑΒ μπορεί όντως να έτριζαν, αλλά ο ΓΑΒ έζησε τότε· δεν ζει σήμερα.
Πράγματι, τόσο έντονα πολέμησε τον βενιζελισμό η «Κ» του Γ. Βλάχου, που όταν ο στρατηγός Θεόδωρος Πάγκαλος προέβη σε ένα πογκρόμ συλλήψεων των αντιβενιζελικών αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή (για να καταλήξει εντέλει στους οκτώ που δικάστηκαν στην παλαιά Βουλή και στους έξι που εκτελέστηκαν στο Γουδί), το όνομα του Γεωργίου Βλάχου βρέθηκε, όπως φημολογούνταν, στις λίστες των υποψηφίων προς σύλληψη.
Η αλήθεια είναι ότι αυτή η λεπτή ειρωνεία (εκατό χρόνια μετά, η εφημερίδα που πολέμησε τον βενιζελισμό το 1915-22, να προσφέρει στους αναγνώστες της τη βιογραφία του) σχολιάστηκε και επισήμως από τον ίδιο τον διευθυντή της «Κ», τον Αλέξη Παπαχελά, κατά τη βραδιά της παρουσίασης του βιβλίου, στο νέο μουσείο της Ερατοσθένους στο Παγκράτι. Οπως όμως εύστοχα τόνισε ο κ. Παπαχελάς, «όπως οι χώρες ωριμάζουν, έτσι ωριμάζουν και οι εφημερίδες».
Προφανώς και αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι τότε η εφημερίδα «ήταν λάθος» και τώρα κάνει το «σωστό». Σημαίνει απλώς ότι, με το πέρασμα του χρόνου, μπορεί μια εμβληματική, ιστορική εφημερίδα που ταυτίστηκε με τη συντηρητική παράταξη να φιλοξενεί μια έκδοση που, παραδοσιακά, θα είχε θέση αλλού.
Προσωπικά, ο γράφων δεν υπήρξε ποτέ φίλα προσκείμενος στην αντιβενιζελική παράταξη, αλλά δεν θα είχε κανένα πρόβλημα να δει την «Κ» να προσφέρει, π.χ., και μια βιογραφία του Δημητρίου Γούναρη. Εκατό χρόνια μετά, νομίζω μπορούμε κάποια πράγματα να τα υποδεχθούμε: για να τα κατανοήσουμε και να τα συζητήσουμε· όχι ντε και καλά για να τα ασπαστούμε.