Πού βρήκα να κολλήσω, θα πείτε και θα έχετε δίκιο, αλλά αυτός είμαι και τώρα είναι αργά να αλλάξω. Μου κάνει εντύπωση ότι πουθενά στην επιστολή Πομπέο προς Μητσοτάκη, η οποία δόθηκε χθες στη δημοσιότητα από την κυβέρνηση, δεν αναγράφεται ημερομηνία. Περίεργο δεν είναι για ένα επίσημο κείμενο τέτοιας κατηγορίας; Γιατί αυτή η παράλειψη, όταν από τα συμφραζόμενα είναι φανερό ότι η επιστολή γράφτηκε μετά την πρόσφατη επίσκεψη του πρωθυπουργού στις ΗΠΑ; Κάτι δεν πρέπει να δικαιολογεί την παράλειψη; Εστω η τύχη, βρε αδελφέ! Αλλά το αφήνω και προχωρώ, για να μην καταλήξω σαν τον σκύλο που κυνηγούσε τη σκιά του.
Ολη η ουσία της επιστολής του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών νομίζω ότι εντοπίζεται σε μία λέξη, η οποία επαναλαμβάνεται δύο φορές στη δεύτερη παράγραφο: ασφάλεια (security). Οι ΗΠΑ παραμένουν δεσμευμένες να υποστηρίζουν την ασφάλεια της Ελλάδος, γράφει ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ (σ.σ.: πώς καταντήσαμε να γράφουμε το Στέητ Ντηπάρτμεντ…) Και στις δύο αυτές αναφορές, η ασφάλεια τοποθετείται ανάμεσα στην ευημερία και τη δημοκρατία – αλλά αυτά είναι διακοσμητικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται επειδή τα επιβάλλει η παράδοση, όπως π.χ. το ψωμί στα σάντουιτς. Η ουσία βρίσκεται στην υποστήριξη (support) που παρέχουν οι ΗΠΑ στην ασφάλεια της Ελλάδος, καθώς η αφηρημένη έννοια της ασφάλειας συγκεκριμενοποιείται στην τρίτη παράγραφο της επιστολής:
«Οι ΗΠΑ παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις στην περιοχή και μένουν σταθερές στην πεποίθησή τους ότι όσοι έχουν συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο οφείλουν να αναζητήσουν λύσεις με ειρηνικά μέσα, σύμφωνα με το άρθρο 33 του καταστατικού χάρτη του ΟΗΕ, και να αποφεύγουν οποιαδήποτε πράξη ή δήλωση θα μπορούσε να είναι προκλητική. Δεν χρειαζόμαστε κλιμάκωση των εντάσεων στην περιοχή, αλλά μάλλον ειλικρινή διάλογο, που οδηγεί σε αποτελέσματα που σέβονται το Διεθνές Δίκαιο». Εδώ η δέσμευση της υποστήριξης γίνεται συγκεκριμένη, εδώ βρίσκεται και η αξία της επιστολής για την Ελλάδα. Θα έλεγα μάλιστα ότι η αμερικανική προτροπή για «ειλικρινή διάλογο που οδηγεί σε αποτελέσματα που σέβονται το Διεθνές Δίκαιο» φωτογραφίζει την ελληνική θέση υπέρ της προσφυγής στη Χάγη για τις θαλάσσιες ζώνες με την Τουρκία, διαδικασία που προϋποθέτει ειλικρινή διάλογο για τη σύνταξη του συνυποσχετικού.
Οι Αμερικανοί, και ιδίως η κυβέρνηση Τραμπ, δεν ήθελαν να έχουν σχέση με τη Λιβύη – είχαν άλλωστε και το φρικτό προηγούμενο με τη δολοφονία του πρεσβευτή τους. Ξέρετε όμως πώς είναι, όταν, στο πρώιμο στάδιο του ύπνου, εκεί που πας να βυθιστείς γλυκά, ξυπνάς απότομα με την αίσθηση της πτώσης στο κενό; Κάπως έτσι ξύπνησαν οι ΗΠΑ, όταν είδαν Τουρκία και Ρωσία να επιχειρούν να καλύψουν το κενό της δικής τους απουσίας από την περιοχή. Δεν θα με εξέπληττε, αν ήταν η δική τους πίεση αυτό που έκανε τον γνωστό μας «στρατάρχη» να σηκωθεί να φύγει από τις συνομιλίες στη Μόσχα για την εκεχειρία και μάλιστα να αρνείται να απαντήσει και στα τηλεφωνήματα του Πούτιν μετά την ένδοξη αποχώρηση. (Τι τον είχαν και τον έτρεφαν είκοσι χρόνια στις ΗΠΑ;)
Στην υπόθεση της Λιβύης, σώσαμε τα προσχήματα χάρη στην εκδήλωση του ενδιαφέροντος των ΗΠΑ, καθυστερημένα έστω, για το ζήτημα. (Αυτή η αιώνια θεία από το Σικάγο…) Δεν ήταν θέμα τύχης, ωστόσο, ούτε επέμβασης του από μηχανής θεού. Η σαφής, αν και μετρημένη στη διατύπωσή της, υποστήριξη των ΗΠΑ ήλθε επειδή είχε προηγηθεί η επιτυχημένη επίσκεψη Μητσοτάκη στις ΗΠΑ, που συνέβαλε στην εναρμόνιση των ελληνικών συμφερόντων με τα αμερικανικά. Εχω την εντύπωση ότι το μάθημα αυτής της περιπέτειας με τη Λιβύη (που φυσικά βρίσκεται ακόμη στην αρχή της) είναι ότι η Ελλάδα κερδίζει ή, τέλος πάντων, δεν χάνει, όταν τα συμφέροντά της συμπλέουν και προστατεύονται από τα συμφέροντα των μεγαλύτερων δυνάμεων. Αντιθέτως, κινδυνεύει όταν κυνηγάει χίμαιρες, όπως το ηρωικό ερείπιο που θέλει να γίνει Καντάφι στα γεράματα.
Φυσικά, δεν συμφωνούν όλοι με τον ρεαλισμό. Ο ΣΥΡΙΖΑ, φέρ’ ειπείν, θα καταψηφίσει στη Βουλή την κύρωση της συμφωνίας αμυντικής συνεργασίας με τις ΗΠΑ – τη συμφωνία, σημειωτέον, από την οποία ξεκινά ο Πομπέο την επιστολή του και στην οποία αφιερώνει περίπου το ήμισυ του κειμένου! Το γεγονός ότι η κυβέρνησή τους, κατά κύριο λόγο, προετοίμασε τη συγκεκριμένη συμφωνία δεν τους ανησυχεί. Τότε κολάκευαν τους Αμερικανούς (ο Τσίπρας ανακάλυπτε κατάπληκτος πως ό,τι κάνει ο Τραμπ είναι για το καλό…), επειδή αυτό έκριναν ότι θα τους διατηρούσε στην εξουσία. Τώρα επιστρέφουν στον αταβιστικό αντιαμερικανισμό τους, επειδή και πάλι κρίνουν ότι, μακροπρόθεσμα, αυτό θα τους φέρει πιο κοντά στην εξουσία. Προφανώς, στη στάση αυτή δεν υφίσταται συνέπεια θέσεων ούτε κατά διάνοια. Να αναγνωρίσουμε, εντούτοις, μια συνέπεια φιλοδοξιών…
Η πρόεδρος Φώφη, βεβαίως, δεν διαφωνεί «δομικά» με την ελληνοαμερικανική προσέγγιση. Οι αντιρρήσεις της είναι μάλλον στυλιστικές. «Φαινόμαστε δεδομένοι άνευ όρων», λέει και καλεί «τον κ. Μητσοτάκη να πάψει να είναι τόσο προβλέψιμα πρόθυμος πριν να είναι οριστικά αργά». Θα τον ήθελε, δηλαδή, πιο φλογερό και απρόβλεπτο, εύθικτο και περήφανο, κάπως σαν Βυρωνικό ήρωα. Θα του έδιναν περισσότερη σημασία τότε οι Αμερικανοί; Δεν μας το λέει, αλλά η Φώφη έτσι θα τον ήθελε…