Τη Δευτέρα 27 Ιανουαρίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος. Την 27η Ιανουαρίου του 1945, ο Κόκκινος Στρατός απελευθέρωσε το στρατόπεδο-σύμβολο της εβραϊκής γενοκτονίας, το Αουσβιτς.
Η φετινή επέτειος έρχεται σε μια μάλλον δύσκολη συγκυρία, καθώς η έκρηξη του αντισημιτισμού τα τελευταία χρόνια συνδυάζεται με κάτι ευρύτερο και ίσως ακόμα πιο ανησυχητικό: την ευκολία με την οποία πολύς κόσμος ασκεί μια ρητορική της βίας και του μίσους, την ευκολία με την οποία πολλοί νοσταλγούν ή και υπερθεματίζουν για πολέμους και συγκρούσεις.
Λογικό, υπό μία έννοια: έχουν εν πολλοίς αποχωρήσει από τη ζωή, ή βρίσκονται σε προχωρημένο γήρας, όσοι έχουν βιώματα, μνήμες από τον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο. Και το μεγάλο πρόβλημα ως προς αυτή την πτυχή δεν είναι τόσο ο απλός κόσμος, ο μέσος πολίτης· είναι η (κατά τόπους) σημερινή πολιτική ηγεσία, που αγνοεί τη φρίκη και τη βαρβαρότητα του πολέμου.
Εχουμε ξαναπεί ότι η Ιστορία (και συχνά, λέγοντας Ιστορία, υποσυνείδητα εννοούμε έναν πόλεμο) είναι συναρπαστική όταν τη διαβάζεις, αλλά αφόρητη όταν τη ζεις. Οταν η ηγεσία χωρών βρίσκεται σε χέρια ανθρώπων οι οποίοι, πέρα από την όποια ιδεολογική παρέκκλιση, περιορίζονται μονάχα στη σαγήνη της ιστορικής αφήγησης, παραβλέποντας το περιεχόμενο, τα πράγματα μπορεί να γίνουν πολύ επικίνδυνα.
Ομως, δεν είναι μονάχα η νοσταλγία και η αβασάνιστη καταφυγή στη ρητορική της ένοπλης σύγκρουσης που προκαλεί ανησυχία· είναι και η ευκολία με την οποία ακούμε ορισμένους είτε να απαξιώνουν είτε ακόμα και να βλέπουν θετικά φρικωδίες αδιανόητων διαστάσεων, όπως ήταν το Ολοκαύτωμα.
Εντός αυτού του πλαισίου, συχνά προβάλλεται και μια ψευδοϊστορική επιχειρηματολογία, π.χ. συγκρίσεις ανάμεσα στα στρατόπεδα εξόντωσης των ναζί με τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς των γερμανικών (και των ιαπωνικών) πόλεων.
Το ότι κάποιοι από τους βομβαρδισμούς αυτούς συνιστούν έγκλημα πολέμου, δεν χωράει συζήτηση. Οπως και οι βασανισμοί αμάχων και οι εκτελέσεις αιχμαλώτων κ.λπ. Πράγματα που δυστυχώς συμβαίνουν σε κάθε πόλεμο, σε κάθε εκστρατεία – και απ’ όλους.
Το μεγάλο πρόβλημα με αυτές τις δήθεν ιστορικές προσεγγίσεις είναι οι συγκρίσεις. Διότι ακόμα και στους βομβαρδισμούς αυτούς, τα πληρώματα που λάμβαναν μέρος συμμετείχαν σε πολεμική αποστολή υψηλού κινδύνου. Ησαν ευάλωτα σε αντιαεροπορικά πυρά, σε εχθρικά καταδιωκτικά, στις διαθέσεις του τοπικού πληθυσμού όταν καταρρίπτονταν (και καταρρίπτονταν συχνά), αρκεί βεβαίως να επιζούσαν της πτώσης.
Πώς να συγκριθεί αυτό με τον ανέμελο, απόλυτα ασφαλή, σαδιστικό Γερμανό στρατιώτη ή αξιωματικό που ξεδιαλέγει με άνεση χρόνου γυναικόπαιδα για τα κρεματόρια και ιατρικά πειράματα ή πυροβολεί στον αυχένα αμάχους;
Οι γενοκτονίες δεν συμβαίνουν σε κάθε πόλεμο. Και ειδικά το εβραϊκό Ολοκαύτωμα καταλαμβάνει μια ιστορική μοναδικότητα για πολλούς λόγους.