Δεν ήταν τόσο τα λόγια του Χοακίν Φίνιξ που με εντυπωσίασαν μετά τη βράβευσή του με Οσκαρ όσο ότι μπορούσα εγώ, όπως και σχεδόν κάθε άλλος κάτοικος του πλανήτη, να τον παρακολουθήσω μέσω Διαδικτύου την ώρα που με βόλευε. Μπορούσα, επίσης, ξαφνικά να επαναφέρω στον νου μου την εφιαλτική σκηνή όπου ένας ουραγκοτάγκος στην Ινδονησία πάλευε μόνος –και ματαίως– με ένα τεράστιο μηχάνημα που ξερίζωνε το δάσος, τον κόσμο του. Τα βραβεία Οσκαρ είναι, όπως γνωρίζουμε, ετήσια τελετή και ουδείς μπορεί να αποφύγει την ενημέρωση γύρω απ’ αυτήν. Το βίντεο με τον ουραγκοτάγκο ήταν έκπληξη, από τους θησαυρούς και τις φρίκες που ξεβράζονται κάποιες στιγμές από το ποτάμι χολής και ναρκισσισμού που είναι το Twitter.
Το γεγονός ότι μια «φθηνή» παραγωγή από τη Νότιο Κορέα, «Το παράσιτο», κέρδισε το βραβείο καλύτερης ταινίας, και όχι μόνο «καλύτερης ξένης ταινίας» (το οποίο κέρδισε επίσης, μεταξύ άλλων), επιβεβαίωσε την αίσθηση ότι κάποιες στιγμές όλη η ανθρωπότητα βρίσκεται σε πρωτοφανή επικοινωνία. Μπορούμε να είμαστε μάρτυρες γεγονότων την ώρα που συμβαίνουν ή να ανατρέχουμε σε αυτά αργότερα. Ο κόσμος μας –παρόν και παρελθόν– είναι ένα ατέρμονο «εδώ και τώρα», το μοναδικό σύνορο μεταξύ όσων καταγράφονται και όσων έμειναν στη σιωπή και στην αφάνεια.
Ετσι, εάν ένας σκηνοθέτης βραβευμένος με Οσκαρ επιλέξει να ευχαριστήσει τους συνεργάτες και την οικογένειά του ή αναφερθεί στις μεγάλες προκλήσεις της εποχής, η ουσία είναι ότι τα λόγια και οι σκέψεις του θα φθάσουν σε εμάς. Εάν η δική μας ανταπόκριση φθάσει οπουδήποτε μπορεί να είναι θέμα τύχης, όμως δεν αποκλείεται και αυτή, για κάποιον λόγο, να φθάσει στην άλλη άκρη της Γης: ο ουραγκοτάγκος δεν είχε καμία επίγνωση ότι ο αγώνας του καταγραφόταν, ούτε ότι πολλοί άνθρωποι θα τον θεωρούσαν ηρωικό και τραγικό· αυτός γνώριζε μόνο ότι έπρεπε να υπερασπιστεί τον χώρο του, εμείς ότι αυτή η μάχη αντιπροσωπεύει εκατομμύρια άλλες που δεν είδαμε.
Αυτό που συνδέει την ομιλία ενός σταρ του Χόλιγουντ με τη δυστυχία ανθρώπων, με την καταστροφή της φύσης, με τις φρικτές συνθήκες διαβίωσης των ζώων που εκτρέφονται για τη σίτισή μας, είναι ότι οι εικόνες μάς επιτρέπουν την ταύτιση με τα θύματα, τη συμπόνια, προκαλούν το ενδιαφέρον μας. Αυτό δεν οφείλεται μόνο σε καλοσύνη ή περιέργεια, είναι μέρος του ενστίκτου επιβίωσης: αν γνωρίζουμε τι γίνεται σε άλλους, θα δούμε πώς θα προστατευθούμε και εμείς.
Στην αρχή της ομιλίας του, ο Φίνιξ σημείωσε ότι το μεγαλύτερο δώρο που που του έδωσε ο κόσμος του σινεμά, όπως «και σε άλλους σε αυτή την αίθουσα», είναι ότι «μπορούμε να μιλάμε γι’ αυτούς που δεν έχουν φωνή».
Τα λόγια ενός επιτυχημένου και πλούσιου σταρ μπορεί να ακούγονται αλαζονικά, υποκριτικά, τετριμμένα, έχουν όμως τη σημασία τους: αναδεικνύουν έναν προβληματισμό και τάσεις που υπάρχουν σε έναν χώρο που επηρεάζει ιδιαιτέρως τον πλανήτη και, πού και πού, επηρεάζεται και αυτός απ’ όσα συμβαίνουν εκτός Χόλιγουντ, εκτός Αμερικής. Η «οικουμενικότητα» της ομιλίας μέλους μιας πολύ στενής ομάδας, η αναγνώριση ενός «ξένου» προϊόντος δείχνουν περισσότερο την ανάγκη για εξέλιξη και επιβίωση παρά κυνισμό.
Σε μια εποχή που η πολιτική και οι σχέσεις μεταξύ χωρών αναδεικνύουν και εκμεταλλεύονται τις διαφορές μεταξύ ανθρώπων (όπως παρατηρούμε και στις ΗΠΑ), αξίζει να ακουστεί και ο Χοακίν Φίνιξ.
«Πιστεύω ότι όταν μιλάμε για την ανισότητα μεταξύ φύλων, για τον ρατσισμό, για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, των ιθαγενών ή των ζώων, μιλάμε για τη μάχη εναντίον της αδικίας. Μιλάμε για τη μάχη εναντίον της πεποίθησης ότι ένα έθνος, ένας λαός, μια φυλή, ένα φύλο, ένα είδος, έχει το δικαίωμα να κυριαρχεί πάνω σε άλλο, να το εκμεταλλεύεται και να το ελέγχει χωρίς έλεγχο», είπε. Ως έμπειρος καλλιτέχνης και σοβαρός άνθρωπος, ο Φίνιξ κατανοεί, επίσης, ότι η προσωπική εμπειρία και η μεταμέλεια ενισχύουν το μήνυμά του. «Ολη μου τη ζωή ήμουν παλιάνθρωπος, ήμουν εγωιστής. Κάποιες φορές ήμουν βάναυσος, δύσκολος συνεργάτης, και είμαι ευγνώμων που τόσοι από εσάς σε αυτή την αίθουσα μου δώσατε δεύτερη ευκαιρία. Νομίζω ότι είμαστε ο καλύτερός μας εαυτός όταν στηρίζουμε ο ένας τον άλλον. Οχι όταν αλληλοακυρωνόμαστε για παλιότερα λάθη, αλλά όταν βοηθάμε ο ένας τον άλλον να αναπτυχθεί. Οταν διδάσκουμε ο ένας τον άλλον· όταν οδηγούμε ο ένας τον άλλον στην εξιλέωση».
Μπορεί ο Φίνιξ, που κέρδισε το βραβείο για τον Α΄ ανδρικό ρόλο για την ενσάρκωση του σκοτεινού αντιήρωα Τζόκερ, να είναι μέλος μιας ιδιαιτέρως προνομιούχου ελίτ. Μπορεί τα λόγια του να ακούγονται σαν αναζήτηση νέας θρησκείας την ώρα της απόρριψης θρησκειών. Φθάνουν, όμως, σε πολλούς και αναδεικνύουν την αναμφισβήτητη ανάγκη –αλλά και τη δυνατότητα– να επιδιώξουμε έναν κόσμο όπου άνθρωποι, ζώα και περιβάλλον θα προστατεύονται όχι μόνον από όσους βρίσκονται κοντά τους, αλλά και από μια οικουμενική παραδοχή της ξεχωριστής αξίας της ζωής και του καθενός.