Ακόμη και μια ματιά στις γερμανικές εφημερίδες αποκαλύπτει τον πολιτικό σεισμό που προκάλεσε στην ισχυρότερη χώρα της Ευρώπης η συμμαχία των Χριστιανοδημοκρατών με το ακροδεξιό κόμμα της Εναλλακτικής για τη Γερμανία για την εκλογή του πρωθυπουργού της Θουριγγίας.
Το γεγονός προκάλεσε πολιτικές εξελίξεις, καθώς ακολούθησε η παραίτηση της Ανεγκρετ Κραμπ-Κάρενμπαουερ από την προεδρία του κόμματος, ως μια δημόσια παραδοχή ήττας της προσπάθειάς της να ελέγξει το κόμμα. Η συμμαχία με τον «πολιτικό διάβολο», ακόμη και αν αυτή είναι για την ώρα μεμονωμένο περιστατικό, αναμένεται να συνεχίσει να ταρακουνάει συθέμελα το πολιτικό σύστημα της χώρας, ενισχύοντας τη γερμανική εσωστρέφεια.
Σε αυτό το κλίμα, κάθε περισπασμός είναι ευπρόσδεκτος, ακόμα και αν είναι για να συζητήσει κάποιος έναν ακόμη μεγαλύτερο πονοκέφαλο: «Γίνεται ο κόσμος λιγότερο δυτικός; Γίνεται μήπως η ίδια η Δύση λιγότερο δυτική; Και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις μιας υποχώρησης της Δύσης από την παγκόσμια σκηνή για την ίδια;». Αυτά τα ερωτήματα θέτει η Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου, η οποία θα πραγματοποιηθεί στα τέλη της εβδομάδας στη χώρα. Για μια συνάντηση που συχνά χαρακτηρίζεται «οικογενειακή συγκέντρωση» της Δύσης, με εκπροσώπους και ειδικούς ασφαλείας από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και συμμάχους από τον υπόλοιπο κόσμο, το ζήτημα αποκτά υπαρξιακή διάσταση.
Πόσο μάλλον όταν έρχεται μετά την περυσινή συνάντηση, την οποία οι New York Times χαρακτήρισαν «το ρέκβιεμ της Δύσης»: Τόσο διαφορετικές ήταν οι οπτικές μεταξύ του αντιπροέδρου των ΗΠΑ Μάικ Πενς και της Γερμανίδας καγκελαρίου Αγκελα Μέρκελ για το μέλλον της συμφωνίας για τα πυρηνικά του Ιράν, τον αγωγό ρωσικού αερίου NordStream 2, το εμπορικό ισοζύγιο και τις αμυντικές δαπάνες, που πολλοί παρατηρητές αμφέβαλλαν αν υπάρχει ακόμη μια κοινή δυτική οπτική των παγκόσμιων προβλημάτων.
Φέτος, η έκθεση της Διάσκεψης Ασφαλείας του Μονάχου εστιάζει στις μεγαλύτερες προκλήσεις ασφαλείας. Χαρακτηρίζει μάλιστα τη Μεσόγειο ως «τον εφιάλτη μας», καθώς εκτιμά ότι οι προσπάθειες της Δύσης να σταθεροποιήσει την περιοχή και να ελέγξει «τα υποπροϊόντα της αστάθειας» –μαζική μετανάστευση, οργανωμένο έγκλημα και τρομοκρατία– φτάνουν στα όριά τους. Οπως προειδοποιεί, η επιρροή της Ευρώπης στη νότια γειτονιά της δείχνει να μειώνεται, με τη Λιβύη να εξελίσσεται «σε κρίση συριακών διαστάσεων». Εκτιμώντας ότι η Ε.Ε. «δεν έχει ενότητα σκοπού», η έκθεση προειδοποιεί ότι η Δύση παραχωρεί τα «κλειδιά» της λύσης σε άλλους – υπογραμμίζοντας τον αυξανόμενο ρόλο της Ρωσίας (αλλά και της Τουρκίας).
Χωρίς αμφιβολία, η εσωστρέφεια των ισχυρότερων χωρών της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας δεν βοηθάει. Και αυτή είναι πάντα μεγαλύτερη στις ΗΠΑ σε εκλογικές χρονιές. Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ βρίσκεται ήδη εν μέσω προεκλογικού κλίματος, που τον κάνει να αξιολογεί κάθε διεθνές ζήτημα υπό τη σκοπιά των εκλογικών του επιπτώσεων. Την ίδια ώρα, οι Δημοκρατικοί είναι αφοσιωμένοι στην εσωτερική μάχη για την επιλογή του υποψηφίου που θα αντιμετωπίσει τον πρόεδρο Τραμπ στην κάλπη.
Ο πρώτος που υπεραμύνεται της αμερικανικής ηγεσίας στον κόσμο είναι ο τέως αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν – ο οποίος άλλωστε είναι ο μόνος που έχει εμπειρία άσκησης εξωτερικής πολιτικής από τους υποψηφίους για το Δημοκρατικό χρίσμα. Γράφοντας στο περιοδικό Foreign Affairs, o κ. Μπάιντεν υπογραμμίζει τον ρόλο της διπλωματίας και κατηγορεί τον πρόεδρο Τραμπ για υπονόμευση των συμμαχιών της χώρας. Είναι όμως ενδεικτικό του κλίματος στις ΗΠΑ ότι το εν λόγω τεύχος της αμερικανικής «βίβλου» των διεθνών σχέσεων έχει τίτλο «Ελα πίσω, Αμερική;», εξετάζοντας τα επιχειρήματα υπέρ και κατά μιας απόσυρσης των αμερικανικών δυνάμεων από τον κόσμο, καθώς οι ΗΠΑ αμφισβητούν τα οφέλη του ηγετικού τους ρόλου στο παγκόσμιο σύστημα.
Σε κάθε περίπτωση, τα ερωτήματα που θα τεθούν στο Μόναχο δεν αναμένεται να απαντηθούν φέτος, τουλάχιστον όχι εν τη απουσία κάποιου απρόβλεπτου γεγονότος που θα αναγκάσει τη Δύση να αντιδράσει. Μέχρι τότε, ερωτήματα για το ποιος είναι ο ρόλος της Δύσης και τι σημαίνει να ανήκεις σε αυτήν σήμερα θα παραμένουν ενδιαφέρουσες συζητήσεις για τα μεγάλα διεθνή συνέδρια. Το κρίσιμο ερώτημα όμως, στο οποίο δεν φαίνεται έτοιμος να απαντήσει ο δυτικός κόσμος, είναι αν οι σημερινές προκλήσεις θα εξασθενίσουν τη συνοχή του ή θα επαναχαράξουν τα όριά του, στη βάση των χωρών εκείνων που συμφωνούν σε μια κοινή στρατηγική για την εποχή του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων.
* Η κ. Κατερίνα Σώκου είναι Non-Resident Senior Fellow στο Atlantic Council.