Στο μέλλον θα μιλούν ενδεχομένως για το πέρασμα από τον 20ό στον 21ό αιώνα και θα στέκονται όχι μόνο στις μεγάλες αλλαγές αλλά και στη μεταβολή του παραδείγματος. Ισως να προσομοιάζει αυτή η προσέγγιση με το δέος που εξασκούσε σε ανθρώπους της δικής μου γενιάς το τέλος του 19ου και οι αρχές του 20ού αιώνα, όταν τόσα πολλά άλλαζαν και τόση νέα σκέψη κάλπαζε και όριζε το «νέο πνεύμα».
Τα γράφω όλα αυτά υπό το κράτος μιας ορισμένης συγκίνησης καθώς πολλοί αποχαιρετισμοί των τελευταίων εβδομάδων με οδηγούν να ξανασκεφτώ πάνω στο αποτύπωμα και στο παράδειγμα ανθρώπων που ο καθένας στον τομέα του όχι μόνο σφράγισε έναν χώρο αλλά έφερε και ένα ήθος. Παραμένοντας εντός ελληνικού πολιτισμικού ψυχικού εκτοπίσματος, ο πρόσφατος, πρώιμος, θάνατος του εκδότη Σάμη Γαβριηλίδη γεννά πέρα από συγκίνηση και σκέψη. Οι απώλειες των τελευταίων εβδομάδων, του Γιάννη Τσεκλένη από τον χώρο της μόδας και της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ από τον χώρο της ποίησης, ραγίζουν, με τη φυσική ροή της ζωής και του θανάτου, ένα εποικοδόμημα που οργανώθηκε με τη συμβολή εξαιρετικών περιπτώσεων, επιδραστικών στο συλλογικό αποτύπωμα.
Η περίπτωση του Σάμη Γαβριηλίδη ήταν περισσότερο επικεντρωμένη στον χώρο των γραμμάτων, στον κόσμο του βιβλίου. Η γλυκιά του παρουσία και τα ψυχικά του χαρίσματα θέρμαιναν έναν εκδοτικό κύκλο επί σειράν ετών, που είχε ευεργετήσει κόσμο και είχε γεννήσει πνευματικές κόγχες στην Αθήνα, με τελευταία το δημοφιλές Poems ’n Crimes, στην οδό Αγίας Ειρήνης, στο Μοναστηράκι.
Ολα αυτά αποτυπώνονται στον ψυχικό χάρτη της Αθήνας, που καθώς με ταχύτητα αλλάζει και καθώς οι παλαιότερες γενιές αποσύρονται, οδηγεί σε άλλες ιεραρχήσεις. Η αγάπη του Σάμη Γαβριηλίδη για τα ωραία της ζωής, την καλή τυπογραφία, το καλό κρασί, την καλή μουσική, ένωναν ανθρώπους και γεννούσαν εκείνο το ιδιαίτερο μείγμα πνευματικής ευωχίας.
Η ζωή καλπάζει. Το αποτύπωμα των δημιουργικών ανθρώπων, εκείνων που αγνόησαν την πεπατημένη, είναι αυτό που ορίζει την πολιτισμική ατμόσφαιρα και θα έπρεπε να απασχολεί περισσότερο μέσα σε αυτήν την οχλοβοή της βαρβαρότητας. Γινόμαστε, αναγκαστικά, μάρτυρες της σταδιακής εκδημίας ή απόσυρσης πολλών δημιουργών που γαλουχήθηκαν με τις αρχές και τα προτάγματα του βαθέος εικοστού αιώνα μέσα σε όλη την πολυπλοκότητα και τις γοητευτικές αντιφάσεις του. Ο χρόνος θα κάνει τις δικές του αποτιμήσεις.