Πρόσφυγες ή μετανάστες; Αν το ερώτημα περιορίζεται στις εικόνες που είδαμε όλοι από τον Εβρο, η απάντηση δεν έχει σημασία, διότι μιλάμε για εισβολή την οποία κάθε κράτος που σέβεται στοιχειωδώς τον εαυτό του οφείλει να εμποδίσει. Ο Αδωνις Γεωργιάδης έχει δίκιο, λοιπόν, όταν λέει ότι «δεχόμαστε εισβολή από ξένο κράτος».
Εχει άδικο, όμως, όταν υποστηρίζει ότι η Τουρκία χρησιμοποιεί τις μεταναστευτικές ροές «για να αποσταθεροποιήσει την Ελλάδα και την Ευρώπη».
Να τα βάλουμε κάτω. Ναι, είμαστε ο εξυπνότερος λαός του κόσμου (γι’ αυτό και δεν μας νοιάζει που πατώνουμε κάθε χρόνο στο PISA). Ναι, ζούμε στην ωραιότερη χώρα του κόσμου (γι’ αυτό με πρώτη ευκαιρία τρέχουμε στην Ιταλία, ακόμη και για σχολικές εκδρομές). Επίσης, να προσθέσω και κάτι που κακώς παρέλειπα τόσο καιρό (από σεμνότητα που δεν εκτιμήθηκε), ότι είμαστε και ο πιο ωραίος λαός! Με τέτοια προσόντα και, φυσικά, με την ευλογία του Θεού της Ελλάδος, τον οποίο ξέχασα, είναι φυσικό όλοι να μας ζηλεύουν και να μας εποφθαλμιούν.
Αλίμονο, όμως, δεν συμβαίνουν τα πάντα σε τούτο τον κόσμο για εμάς ούτε γύρω από εμάς.
Λόγω της τεράστιας διαφοράς μεγεθών και των γνωστών διαφορών, είναι φυσικό για εμάς η Τουρκία να είναι πάντα η απόλυτη προτεραιότητα στην εξωτερική πολιτική της χώρας, που απορροφά όλους τους σχετικούς πόρους. Το αποδεικνύει το γεγονός ότι σε κάθε σοβαρή επιδείνωση στα ελληνοτουρκικά, που απαιτεί δουλειά για την αντιμετώπισή της, το κυβερνητικό έργο μένει πίσω επειδή ο εκάστοτε πρωθυπουργός και το διοικητικό σύστημα γύρω του συγκεντρώνονται στην αντιμετώπιση της κρίσης. Επειδή όμως για εμάς τα πάντα τριγύρω στον κόσμο είναι Τουρκία, δεν σημαίνει ότι ισχύει το ίδιο και για την Τουρκία.
Δεν χωράει αμφιβολία ότι ο Ερντογάν έχει βρεθεί σε πολύ δύσκολη θέση στη Συρία – το επισημαίνει πολύ εύστοχα ο Αγγ. Συρίγος σε ανάλυση που δημοσίευσε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οσο για τον βάναυσο τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιεί το μεταναστευτικό για να πιέσει την Ευρώπη, η σκοπιμότητα είναι τόσο κραυγαλέα ώστε αποκαλύπτει την ανάγκη του και κάνει να σου περνάει από τον νου η υποψία ότι μόνο η απελπισία μπορεί να του έχει υπαγορεύσει αυτές τις κινήσεις. Στην Ευρώπη, όμως, και ειδικά στην Ελλάδα, παραμερίσαμε τελείως από την εικόνα το στοιχείο ότι το πρωταρχικό κίνητρο της Τουρκίας για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Συρία είναι το προσφυγικό.
Εμείς νομίζουμε (διότι εκείνοι Τούρκοι είναι, τι καταλαβαίνουν;) ότι δεν υπάρχει δυσφορία στην κοινή γνώμη της Τουρκίας εξαιτίας των εκατομμυρίων μεταναστών που έχει δεχθεί η χώρα. Γιατί, όμως, η προπαγάνδα του καθεστώτος προσπαθεί να περάσει στον κόσμο την εικόνα ότι πάνω από 100.000 μετανάστες πέρασαν από την Τουρκία στην Ελλάδα; Προφανώς όχι για να τη σπάσει σε εμάς τους εύθικτους και υπερευαίσθητους, αλλά για να καταπραΰνει την εσωτερική δυσαρέσκεια.
Οτι στην Ευρώπη, όμως, προτιμάμε να αφήνουμε εκτός εικόνας το αντίστοιχο πρόβλημα της Τουρκίας κάνει την αντιμετώπιση του προβλήματος δυσκολότερη. Διότι η άκρη του ζητήματος δεν βρίσκεται στην Τουρκία, αλλά στη Συρία, μαζί με την Τουρκία. Αν, δηλαδή, η Ευρωπαϊκή Ενωση ήταν σοβαρή και υπολογίσιμη γεωπολιτική δύναμη και όχι απλώς ένα κλαμπ πλουσίων και ευκατάστατων, το συμφέρον της, όπως και το συμφέρον της Ελλάδος, θα ήταν με την πλευρά του τουρκικού στρατού στη Συρία.
Ομως, με το αν, όπως ξέρουμε, μπορούμε να μετατρέψουμε και αυτή τη γιαγιά μας σε τρόλεϊ (με λίγα καρούλια, κάποια καλώδια και πολλή φαντασία – αλλά μην τη βάλουμε στην πρίζα, δεν πρέπει…). Η θλιβερή πραγματικότητα είναι ότι, στην παρούσα φάση, η Ευρώπη δεν μπορεί να έχει οποιαδήποτε άλλη πολιτική εκτός από την υπάρχουσα ψοφοδεή συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας, την οποία ο Ερντογάν εμφανώς καταπατεί, ενώ οι Ευρωπαίοι (και ιδίως οι Γερμανοί: από τη Φον ντερ Λάιεν μέχρι τον Νόρμπερτ Ρέντγκεν της επιτροπής Εξωτερικών του Μπούντεσταγκ) τον καλοπιάνουν και του ζητούν να το ξανασκεφτεί. Το μόνο που μπορεί να κάνει αυτή την ώρα η Ευρώπη είναι να κρατάει την ψυχραιμία της, όσο στο εσωτερικό της οι διαφωνίες γύρω από το ζήτημα παραμένουν αγεφύρωτες.
Επιπλέον, δεν υπάρχει ηγεσία για να διαμορφώσει τη συναίνεση γύρω από μια κοινή πολιτική. Η Μέρκελ ήταν η πρώτη με την οποία επικοινώνησε ο πρωθυπουργός όταν διαπίστωσε το μέγεθος του προβλήματος. Ακούσατε να βγήκε τίποτε; Εγώ, όχι. Οι Χριστιανοδημοκράτες στη Γερμανία θέλουν να μαζέψουν το άνοιγμα προς τα αριστερά της Μέρκελ στο μεταναστευτικό, που τους κόστισε την ενίσχυση της Ακροδεξιάς. Οσο, όμως, η Μέρκελ παραμένει στην καγκελαρία, η προσαρμογή της πολιτικής είναι αδύνατη, όπως έδειξε και η αποτυχία της Κάρενμπαουερ, με αποτέλεσμα την ουσιαστική αφωνία της γερμανικής πλευράς.
Πολύ θετικό, οπωσδήποτε, ότι ο πρωθυπουργός επισκέπτεται σήμερα τα σύνορα στον Εβρο συνοδευόμενος από την ηγεσία των ευρωπαϊκών θεσμών. Οπως είδα να γράφεται κάπου, σε άψογη δημοσιογραφική κοινή γλώσσα, «είναι μια κίνηση έντονου συμβολισμού». Α, ναι! Πολύ έντονου μάλιστα, όχι απλά έντονου! Αλλά συμβολισμού μόνο, για να μην ξεχνιόμαστε. Πάντως, θέλω πολύ να δω πώς θα είναι ντυμένη για την περίσταση η επικεφαλής της Κομισιόν. Κερωμένο αδιάβροχο, γαλότσα και μαντίλι στο κεφάλι για την μποφάν κόμμωση, όπως η βασίλισσα όταν πηγαίνει βόλτα στην εξοχή με τα σκυλιά της; Μήπως θα ήταν φρονιμότερο, ως Γερμανίδα, να προτιμήσει ένα κοντό Loden σε σύγχρονη γραμμή; Θα δούμε. Πάντως, το βάρος θα είναι στο στυλ, φοβάμαι.
Θα είναι και ο Λουξεμβουργιανός πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στην επίσκεψη στον Εβρο, ο Ζαν Μισέλ, του οποίου κάθε φορά που ακούω το όνομα προσθέτω ασυναίσθητα ένα «Ζαρ» στο τέλος, από κεκτημένη ταχύτητα…