Στην Ελλάδα σπανίζει η καθολική αποδοχή πολιτικών προσώπων – ο εκλιπών Γιάννης Αγγέλου που διετέλεσε διευθυντής του πρωθυπουργικού γραφείου του κ. Κώστα Καραμανλή, αποτελούσε εξαίρεση. Εξ αυτού του λόγου έχω συγκρατήσει μια φράση αγανάκτησης που είχε διατυπώσει με αφορμή ένα τοπικό ζήτημα επαρχιακού νομού: «Δεν διοικείται αυτή η χώρα». Η μεγαλύτερη πρόκληση για τον κ. πρωθυπουργό είναι η διάκριση της αλήθειας μέσα από τα αντικρουόμενα συμφέροντα όσων του προτείνουν λύσεις. Φυσικά το γνωρίζει. Παλαιότερα, πρωθυπουργός επιβεβαίωνε πληροφορίες μέσω δημοσιογράφων της πόλης καταγωγής του και μοναχού του Αγίου Ορους. Ο κ. Μπαράκ Ομπάμα, παρά το υπερμέγεθες οικονομικό επιτελείο του, τηλεφωνούσε συχνά στον κ. Σουλτζ, CEO των Starbucks, για επιβεβαίωση του κλίματος. Ο κ. Τραμπ εμπιστεύεται την οικογένειά του για τα σημαντικότερα θέματα πολιτικής καθώς, πράγματι, δεν θα υπάρξει πιο ατόφια συμβουλή, συμπαράσταση και στήριξη στις δύσκολες στιγμές –σε αυτές που κοκκινίζουν τα αυτιά– από ανθρώπους που έχουν την ανθρωπίνως λιγότερη ιδιοτέλεια. Οταν υπάρχει ανάγκη για άμεσα αποτελέσματα το πρόβλημα διοίκησης της χώρας αναδεικνύεται εντονότερα.
Το μεταναστευτικό αποτελεί ιδανική περίπτωση χάσματος μεταξύ πολιτικής βούλησης και υπηρεσιακής υλοποίησης. Η ρίζα του προβλήματος είναι πως στις ερωτήσεις της πολιτικής ηγεσίας οι απαντήσεις είναι πολύ συχνά αυτές που οι υπηρεσιακοί εικάζουν πως θέλουν να ακούσουν οι πολιτικοί, όχι αυτές που πρέπει να ακούσουν. Είναι βαθιά ριζωμένη συστημική παραδοχή πως μια δυσάρεστη αλήθεια θα κοστίσει στις επόμενες κρίσεις. Κατά την άποψή μου είναι τελείως λάθος προσέγγιση η οποία και αποτελεί αντιστροφή της πραγματικότητας. Οι πρωθυπουργοί θέλουν αποτελέσματα, όχι ωραιοποιημένες καταστάσεις.
Πράγματι, η στρατηγική της κυβέρνησης για τη διαχείριση της κρίσης σμιλεύθηκε, πλέον, δίχως ψεγάδι με την επαναφορά της επιχειρησιακής διαχείρισης στο Λιμενικό Σώμα και τη διαταγή για εξάντληση των νόμιμων τακτικών λύσεων για την ανάσχεση των ροών. Μάλιστα, με την εν τοις πράγμασι έμφαση στην αποτροπή τοποθετούμαστε έτσι ώστε να διαχειριστούμε ιδίαις δυνάμεις την ενδεχόμενη κατακόρυφη αύξηση των ροών απόρροια της πρόσφατης απόφασης της τουρκικής κυβέρνησης. Σε συνδυασμό με τα κλειστά κέντρα και την τάχιστη εξέταση των αιτήσεων ασύλου το τεθειμένο από την κυβέρνηση πλαίσιο εξ επόψεως δικαίου και πολιτικής κατεύθυνσης είναι άρτιο. Το discovery phase ολοκληρώθηκε, μένει το implementation, σε όρους consulting.
Η κυβέρνηση όμως έχει δύο ευθύνες. Αφενός να χαράξει τη στρατηγική, όπως και έκανε, και αφετέρου να καταστήσει τις υπηρεσίες ικανές και αρκούντως ενδυναμωμένες ώστε να την υλοποιήσουν. Οπως λένε οι σύμμαχοι σε αυτές τις περιπτώσεις, να τις κάνει «set up for success». Είναι όμως οι υπηρεσίες έτοιμες; Πιστεύω πως όχι, για δύο θεμελιώδεις λόγους. Πρώτον, λόγω των δομικών, μακροχρόνιων παθογενειών όπως ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιούνταν οι προσλήψεις, η ελλιπής ή ανύπαρκτη εκπαίδευση, οι σκοτεινές διαδικασίες μεταθέσεων, οι δεκάδες αχρείαστες υπηρεσίες, η ανυπαρξία κινήτρων λόγω έλλειψης αξιολόγησης, η μηδενική διοικητική μέριμνα και η εξάσκηση ηγεσίας διά του αντιπαραδείγματος. Ενδεχομένως εν μέσω κρίσης τα ανωτέρω δεν αποτελούν προτεραιότητα. Λάθος. Οσοι έχουν επιχειρήσει το αντιλαμβάνονται. Δεύτερον, έχει παρατηρηθεί ο κρατικός μηχανισμός να δυσκολεύεται εντόνως όταν στην εξίσωση υπεισέρχεται η βούληση της αντιτιθέμενης πλευράς ή όταν αντιμετωπίζουμε μια κατάσταση ελαφρώς διαφορετική από την προηγούμενη. Κατά την άποψή μου, ο λόγος είναι απλός. Ανυπαρξία διαδικασιών. Η πρακτικοποίηση της πολιτικής βούλησης είναι τεράστια πρόκληση και είναι ανέφικτο να εκτελεστεί εν κενώ. Είναι απαραίτητο για το Λ.Σ. να γίνει set up for success και συγκεκριμένα να εκπονηθούν επιχειρησιακά σχέδια και κανόνες εμπλοκής, να αποσαφηνιστεί η δομή διοίκησης, να εκπαιδευθούν τα πληρώματα, να στελεχωθεί η Διεύθυνση Προμηθειών και Επιχειρήσεων, να λειτουργήσει το Κέντρο Επιχειρήσεων ως τέτοιο και όχι ως τηλεφωνικό κέντρο και να επιχειρησιοποιηθεί η στρατηγική της κυβέρνησης μέσα από θεσμοθετημένες διαδικασίες. Ακόμα και εάν στείλουμε το σύνολο του ελληνόκτητου στόλου στο Ανατολικό Αιγαίο, δίχως διαδικασίες, δεν θα ανασχέσουμε, νομίμως, τις ροές αλλά θα υποστεί το Λ.Σ. αντίστοιχη «ήττα», όπως αυτή της ΕΛ.ΑΣ. στη Χίο και στη Λέσβο.
* Ο κ. Δ. Μπαλτάκος έχει διατελέσει διοικητής της Μονάδας Υποβρυχίων Αποστολών.